महाभारत 5.12 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 12→

[mh-5-12] • 32 श्लोकाः

शल्य उवाच। क्रुद्धं तु नहुषं ज्ञात्वा देवाः सर्षिपुरोगमाः। अब्रुवन् देवराजानं नहुषं घोरदर्शनम्।

śalya uvāca. kruddhaṃ tu nahuṣaṃ jñātvā devāḥ sarṣipurogamāḥ. abruvan devarājānaṃ nahuṣaṃ ghoradarśanam.

देवराज जहि क्रोधं त्वयि क्रुद्धे जगद्विभो। त्रस्तं सासुरगन्धर्वं सकिंनरमहोरगम्।

devarāja jahi krodhaṃ tvayi kruddhe jagadvibho. trastaṃ sāsuragandharvaṃ sakiṃnaramahoragam.

जहि क्रोधम् इमं साधो न क्रुध्यन्ति भवद्विधाः। परस्य पत्नी सा देवी प्रसीदस्व सुरेश्वर।

jahi krodham imaṃ sādho na krudhyanti bhavadvidhāḥ. parasya patnī sā devī prasīdasva sureśvara.

निवर्तय मनः पापात् परदाराभिमर्शनात्। देवराजो ऽसि भद्रं ते प्रजा धर्मेण पालय।

nivartaya manaḥ pāpāt paradārābhimarśanāt. devarājo 'si bhadraṃ te prajā dharmeṇa pālaya.

एवम् उक्तो न जग्राह तद् वचः काममोहितः। अथ देवान् उवाचेदम् इन्द्रं प्रति सुराधिपः।

evam ukto na jagrāha tad vacaḥ kāmamohitaḥ. atha devān uvācedam indraṃ prati surādhipaḥ.

अहल्या धर्षिता पूर्वम् ऋषिपत्नी यशस्विनी। जीवतो भर्तुर् इन्द्रेण स वः किं न निवारितः।

ahalyā dharṣitā pūrvam ṛṣipatnī yaśasvinī. jīvato bhartur indreṇa sa vaḥ kiṃ na nivāritaḥ.

बहूनि च नृशंसानि कृतानीन्द्रेण वै पुरा। वैधर्म्याण्य् उपधाश् चैव स वः किं न निवारितः।

bahūni ca nṛśaṃsāni kṛtānīndreṇa vai purā. vaidharmyāṇy upadhāś caiva sa vaḥ kiṃ na nivāritaḥ.

उपतिष्ठतु मां देवी एतद् अस्या हितं परम्। युष्माकं च सदा देवाः शिवम् एवं भविष्यति।

upatiṣṭhatu māṃ devī etad asyā hitaṃ param. yuṣmākaṃ ca sadā devāḥ śivam evaṃ bhaviṣyati.

देवा ऊचुः। इन्द्राणीम् आनयिष्यामो यथेच्छसि दिवस्पते। जहि क्रोधम् इमं वीर प्रीतो भव सुरेश्वर।

devā ūcuḥ. indrāṇīm ānayiṣyāmo yathecchasi divaspate. jahi krodham imaṃ vīra prīto bhava sureśvara.

शल्य उवाच। इत्य् उक्त्वा ते तदा देवा ऋषिभिः सह भारत। जग्मुर् बृहस्पतिं वक्तुम् इन्द्राणीं चाशुभं वचः।

śalya uvāca. ity uktvā te tadā devā ṛṣibhiḥ saha bhārata. jagmur bṛhaspatiṃ vaktum indrāṇīṃ cāśubhaṃ vacaḥ.

जानीमः शरणं प्राप्तम् इन्द्राणीं तव वेश्मनि। दत्ताभयां च विप्रेन्द्र त्वया देवर्षिसत्तम।

jānīmaḥ śaraṇaṃ prāptam indrāṇīṃ tava veśmani. dattābhayāṃ ca viprendra tvayā devarṣisattama.

ते त्वां देवाः सगन्धर्वा ऋषयश् च महाद्युते। प्रसादयन्ति चेन्द्राणी नहुषाय प्रदीयताम्।

te tvāṃ devāḥ sagandharvā ṛṣayaś ca mahādyute. prasādayanti cendrāṇī nahuṣāya pradīyatām.

इन्द्राद् विशिष्टो नहुषो देवराजो महाद्युतिः। वृणोत्व् इयं वरारोहा भर्तृत्वे वरवर्णिनी।

indrād viśiṣṭo nahuṣo devarājo mahādyutiḥ. vṛṇotv iyaṃ varārohā bhartṛtve varavarṇinī.

एवम् उक्ते तु सा देवी बाष्पम् उत्सृज्य सस्वरम्। उवाच रुदती दीना बृहस्पतिम् इदं वचः।

evam ukte tu sā devī bāṣpam utsṛjya sasvaram. uvāca rudatī dīnā bṛhaspatim idaṃ vacaḥ.

नाहम् इच्छामि नहुषं पतिम् अन्वास्य तं प्रभुम्। शरणागतास्मि ते ब्रह्मंस् त्राहि मां महतो भयात्। एवम् उक्तस् तया देव्या वाक्यम् आह बृहस्पतिः।

nāham icchāmi nahuṣaṃ patim anvāsya taṃ prabhum. śaraṇāgatāsmi te brahmaṃs trāhi māṃ mahato bhayāt. evam uktas tayā devyā vākyam āha bṛhaspatiḥ.

बृहस्पतिर् उवाच। शरणागतां न त्यजेयम् इन्द्राणि मम निश्चितम्। धर्मज्ञां धर्मशीलां च न त्यजे त्वाम् अनिन्दिते।

bṛhaspatir uvāca. śaraṇāgatāṃ na tyajeyam indrāṇi mama niścitam. dharmajñāṃ dharmaśīlāṃ ca na tyaje tvām anindite.

नाकार्यं कर्तुम् इच्छामि ब्राह्मणः सन् विशेषतः। श्रुतधर्मा सत्यशीलो जानन् धर्मानुशासनम्।

nākāryaṃ kartum icchāmi brāhmaṇaḥ san viśeṣataḥ. śrutadharmā satyaśīlo jānan dharmānuśāsanam.

नाहम् एतत् करिष्यामि गच्छध्वं वै सुरोत्तमाः। अस्मिंश् चार्थे पुरा गीतं ब्रह्मणा श्रूयताम् इदम्।

nāham etat kariṣyāmi gacchadhvaṃ vai surottamāḥ. asmiṃś cārthe purā gītaṃ brahmaṇā śrūyatām idam.

न तस्य बीजं रोहति बीजकाले; न चास्य वर्षं वर्षति वर्षकाले। भीतं प्रपन्नं प्रददाति शत्रवे; न सो ऽन्तरं लभते त्राणम् इच्छन्।

na tasya bījaṃ rohati bījakāle; na cāsya varṣaṃ varṣati varṣakāle. bhītaṃ prapannaṃ pradadāti śatrave; na so 'ntaraṃ labhate trāṇam icchan.

मोघम् अन्नं विन्दति चाप्य् अचेताः; स्वर्गाल् लोकाद् भ्रश्यति नष्टचेष्टः। भीतं प्रपन्नं प्रददाति यो वै; न तस्य हव्यं प्रतिगृह्णन्ति देवाः।

mogham annaṃ vindati cāpy acetāḥ; svargāl lokād bhraśyati naṣṭaceṣṭaḥ. bhītaṃ prapannaṃ pradadāti yo vai; na tasya havyaṃ pratigṛhṇanti devāḥ.

प्रमीयते चास्य प्रजा ह्य् अकाले; सदा विवासं पितरो ऽस्य कुर्वते। भीतं प्रपन्नं प्रददाति शत्रवे; सेन्द्रा देवाः प्रहरन्त्य् अस्य वज्रम्।

pramīyate cāsya prajā hy akāle; sadā vivāsaṃ pitaro 'sya kurvate. bhītaṃ prapannaṃ pradadāti śatrave; sendrā devāḥ praharanty asya vajram.

एतद् एवं विजानन् वै न दास्यामि शचीम् इमाम्। इन्द्राणीं विश्रुतां लोके शक्रस्य महिषीं प्रियाम्।

etad evaṃ vijānan vai na dāsyāmi śacīm imām. indrāṇīṃ viśrutāṃ loke śakrasya mahiṣīṃ priyām.

अस्या हितं भवेद् यच् च मम चापि हितं भवेत्। क्रियतां तत् सुरश्रेष्ठा न हि दास्याम्य् अहं शचीम्।

asyā hitaṃ bhaved yac ca mama cāpi hitaṃ bhavet. kriyatāṃ tat suraśreṣṭhā na hi dāsyāmy ahaṃ śacīm.

शल्य उवाच। अथ देवास् तम् एवाहुर् गुरुम् अङ्गिरसां वरम्। कथं सुनीतं तु भवेन् मन्त्रयस्व बृहस्पते।

śalya uvāca. atha devās tam evāhur gurum aṅgirasāṃ varam. kathaṃ sunītaṃ tu bhaven mantrayasva bṛhaspate.

बृहस्पतिर् उवाच। नहुषं याचतां देवी किं चित् कालान्तरं शुभा। इन्द्राणीहितम् एतद् धि तथास्माकं भविष्यति।

bṛhaspatir uvāca. nahuṣaṃ yācatāṃ devī kiṃ cit kālāntaraṃ śubhā. indrāṇīhitam etad dhi tathāsmākaṃ bhaviṣyati.

बहुविघ्नकरः कालः कालः कालं नयिष्यति। दर्पितो बलवांश् चापि नहुषो वरसंश्रयात्।

bahuvighnakaraḥ kālaḥ kālaḥ kālaṃ nayiṣyati. darpito balavāṃś cāpi nahuṣo varasaṃśrayāt.

शल्य उवाच। ततस् तेन तथोक्ते तु प्रीता देवास् तम् अब्रुवन्। ब्रह्मन् साध्व् इदम् उक्तं ते हितं सर्वदिवौकसाम्। एवम् एतद् द्विजश्रेष्ठ देवी चेयं प्रसाद्यताम्।

śalya uvāca. tatas tena tathokte tu prītā devās tam abruvan. brahman sādhv idam uktaṃ te hitaṃ sarvadivaukasām. evam etad dvijaśreṣṭha devī ceyaṃ prasādyatām.

ततः समस्ता इन्द्राणीं देवाः साग्निपुरोगमाः। ऊचुर् वचनम् अव्यग्रा लोकानां हितकाम्यया।

tataḥ samastā indrāṇīṃ devāḥ sāgnipurogamāḥ. ūcur vacanam avyagrā lokānāṃ hitakāmyayā.

त्वया जगद् इदं सर्वं धृतं स्थावरजङ्गमम्। एकपत्न्य् असि सत्या च गच्छस्व नहुषं प्रति।

tvayā jagad idaṃ sarvaṃ dhṛtaṃ sthāvarajaṅgamam. ekapatny asi satyā ca gacchasva nahuṣaṃ prati.

क्षिप्रं त्वाम् अभिकामश् च विनशिष्यति पार्थिवः। नहुषो देवि शक्रश् च सुरैश्वर्यम् अवाप्स्यति।

kṣipraṃ tvām abhikāmaś ca vinaśiṣyati pārthivaḥ. nahuṣo devi śakraś ca suraiśvaryam avāpsyati.

एवं विनिश्चयं कृत्वा इन्द्राणी कार्यसिद्धये। अभ्यगच्छत सव्रीडा नहुषं घोरदर्शनम्।

evaṃ viniścayaṃ kṛtvā indrāṇī kāryasiddhaye. abhyagacchata savrīḍā nahuṣaṃ ghoradarśanam.

दृष्ट्वा तां नहुषश् चापि वयोरूपसमन्विताम्। समहृष्यत दुष्टात्मा कामोपहतचेतनः।

dṛṣṭvā tāṃ nahuṣaś cāpi vayorūpasamanvitām. samahṛṣyata duṣṭātmā kāmopahatacetanaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...