महाभारत 5.102 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 102→

[mh-5-102] • 30 श्लोकाः

कण्वः। मातलेर् वचनं श्रुत्वा नारदो मुनिसत्तमः। अब्रवीन् नागराजानम् आर्यकं कुरुनन्दन।

kaṇvaḥ. mātaler vacanaṃ śrutvā nārado munisattamaḥ. abravīn nāgarājānam āryakaṃ kurunandana.

नारद उवाच। सूतो ऽयं मातलिर् नाम शक्रस्य दयितः सुहृत्। शुचिः शीलगुणोपेतस् तेजस्वी वीर्यवान् बली।

nārada uvāca. sūto 'yaṃ mātalir nāma śakrasya dayitaḥ suhṛt. śuciḥ śīlaguṇopetas tejasvī vīryavān balī.

शक्रस्यायं सखा चैव मन्त्री सारथिर् एव च। अल्पान्तरप्रभावश् च वासवेन रणे रणे।

śakrasyāyaṃ sakhā caiva mantrī sārathir eva ca. alpāntaraprabhāvaś ca vāsavena raṇe raṇe.

अयं हरिसहस्रेण युक्तं जैत्रं रथोत्तमम्। देवासुरेषु युद्धेषु मनसैव नियच्छति।

ayaṃ harisahasreṇa yuktaṃ jaitraṃ rathottamam. devāsureṣu yuddheṣu manasaiva niyacchati.

अनेन विजितान् अश्वैर् दोर्भ्यां जयति वासवः। अनेन प्रहृते पूर्वं बलभित् प्रहरत्य् उत।

anena vijitān aśvair dorbhyāṃ jayati vāsavaḥ. anena prahṛte pūrvaṃ balabhit praharaty uta.

अस्य कन्या वरारोहा रूपेणासदृशी भुवि। सत्त्वशीलगुणोपेता गुणकेशीति विश्रुता।

asya kanyā varārohā rūpeṇāsadṛśī bhuvi. sattvaśīlaguṇopetā guṇakeśīti viśrutā.

तस्यास्य यत्नाच् चरतस् त्रैलोक्यम् अमरद्युते। सुमुखो भवतः पौत्रो रोचते दुहितुः पतिः।

tasyāsya yatnāc caratas trailokyam amaradyute. sumukho bhavataḥ pautro rocate duhituḥ patiḥ.

यदि ते रोचते सौम्य भुजगोत्तम माचिरम्। क्रियताम् आर्यक क्षिप्रं बुद्धिः कन्याप्रतिग्रहे।

yadi te rocate saumya bhujagottama māciram. kriyatām āryaka kṣipraṃ buddhiḥ kanyāpratigrahe.

यथा विष्णुकुले लक्ष्मीर् यथा स्वाहा विभावसोः। कुले तव तथैवास्तु गुणकेशी सुमध्यमा।

yathā viṣṇukule lakṣmīr yathā svāhā vibhāvasoḥ. kule tava tathaivāstu guṇakeśī sumadhyamā.

पौत्रस्यार्थे भवांस् तस्माद् गुणकेशीं प्रतीच्छतु। सदृशीं प्रतिरूपस्य वासवस्य शचीम् इव।

pautrasyārthe bhavāṃs tasmād guṇakeśīṃ pratīcchatu. sadṛśīṃ pratirūpasya vāsavasya śacīm iva.

पितृहीनम् अपि ह्य् एनं गुणतो वरयामहे। बहुमानाच् च भवतस् तथैवैरावतस्य च। सुमुखस्य गुणैश् चैव शीलशौचदमादिभिः।

pitṛhīnam api hy enaṃ guṇato varayāmahe. bahumānāc ca bhavatas tathaivairāvatasya ca. sumukhasya guṇaiś caiva śīlaśaucadamādibhiḥ.

अभिगम्य स्वयं कन्याम् अयं दातुं समुद्यतः। मातलेस् तस्य संमानं कर्तुम् अर्हो भवान् अपि।

abhigamya svayaṃ kanyām ayaṃ dātuṃ samudyataḥ. mātales tasya saṃmānaṃ kartum arho bhavān api.

कण्व उवाच। स तु दीनः प्रहृष्टश् च प्राह नारदम् आर्यकः। व्रियमाणे तथा पौत्रे पुत्रे च निधनं गते। कथम् इच्छामि देवर्षे गुणकेशीं स्नुषां प्रति।

kaṇva uvāca. sa tu dīnaḥ prahṛṣṭaś ca prāha nāradam āryakaḥ. vriyamāṇe tathā pautre putre ca nidhanaṃ gate. katham icchāmi devarṣe guṇakeśīṃ snuṣāṃ prati.

न मे नैतद् बहुमतं देवर्षे वचनं तव। सखा शक्रस्य संयुक्तः कस्यायं नेप्सितो भवेत्।

na me naitad bahumataṃ devarṣe vacanaṃ tava. sakhā śakrasya saṃyuktaḥ kasyāyaṃ nepsito bhavet.

कारणस्य तु दौर्बल्याच् चिन्तयामि महामुने। अस्य देहकरस् तात मम पुत्रो महाद्युते। भक्षितो वैनतेयेन दुःखार्तास् तेन वै वयम्।

kāraṇasya tu daurbalyāc cintayāmi mahāmune. asya dehakaras tāta mama putro mahādyute. bhakṣito vainateyena duḥkhārtās tena vai vayam.

पुनर् एव च तेनोक्तं वैनतेयेन गच्छता। मासेनान्येन सुमुखं भक्षयिष्य इति प्रभो।

punar eva ca tenoktaṃ vainateyena gacchatā. māsenānyena sumukhaṃ bhakṣayiṣya iti prabho.

ध्रुवं तथा तद् भविता जानीमस् तस्य निश्चयम्। तेन हर्षः प्रनष्टो मे सुपर्णवचनेन वै। कण्वः। आर्यकस्य वचः श्रुत्वा गरुडं प्रति भाषितम्।

dhruvaṃ tathā tad bhavitā jānīmas tasya niścayam. tena harṣaḥ pranaṣṭo me suparṇavacanena vai. kaṇvaḥ. āryakasya vacaḥ śrutvā garuḍaṃ prati bhāṣitam.

मातलिस् त्व् अब्रवीद् एनं बुद्धिर् अत्र कृता मया। जामातृभावेन वृतः सुमुखस् तव पुत्रजः।

mātalis tv abravīd enaṃ buddhir atra kṛtā mayā. jāmātṛbhāvena vṛtaḥ sumukhas tava putrajaḥ.

सो ऽयं मया च सहितो नारदेन च पन्नगः। त्रिलोकेशं सुरपतिं गत्वा पश्यतु वासवम्।

so 'yaṃ mayā ca sahito nāradena ca pannagaḥ. trilokeśaṃ surapatiṃ gatvā paśyatu vāsavam.

शेषेणैवास्य कार्येण प्रज्ञास्याम्य् अहम् आयुषः। सुपर्णस्य विघाते च प्रयतिष्यामि सत्तम।

śeṣeṇaivāsya kāryeṇa prajñāsyāmy aham āyuṣaḥ. suparṇasya vighāte ca prayatiṣyāmi sattama.

सुमुखश् च मया सार्धं देवेशम् अभिगच्छतु। कार्यसंसाधनार्थाय स्वस्ति ते ऽस्तु भुजंगम। आर्यकेणाभ्यनुज्ञातो गम्यताम् इति भारत।

sumukhaś ca mayā sārdhaṃ deveśam abhigacchatu. kāryasaṃsādhanārthāya svasti te 'stu bhujaṃgama. āryakeṇābhyanujñāto gamyatām iti bhārata.

ततस् ते सुमुखं गृह्य सर्व एव महौजसः। ददृशुः शक्रम् आसीनं देवराजं महाद्युतिम्।

tatas te sumukhaṃ gṛhya sarva eva mahaujasaḥ. dadṛśuḥ śakram āsīnaṃ devarājaṃ mahādyutim.

संगत्या तत्र भगवान् विष्णुर् आसीच् चतुर्भुजः। ततस् तत् सर्वम् आचख्यौ नारदो मातलिं प्रति।

saṃgatyā tatra bhagavān viṣṇur āsīc caturbhujaḥ. tatas tat sarvam ācakhyau nārado mātaliṃ prati.

ततः पुरंदरं विष्णुर् उवाच भुवनेश्वरम्। अमृतं दीयताम् अस्मै क्रियताम् अमरैः समः।

tataḥ puraṃdaraṃ viṣṇur uvāca bhuvaneśvaram. amṛtaṃ dīyatām asmai kriyatām amaraiḥ samaḥ.

मातलिर् नारदश् चैव सुमुखश् चैव वासव। लभन्तां भवतः कामात् कामम् एतं यथेप्सितम्।

mātalir nāradaś caiva sumukhaś caiva vāsava. labhantāṃ bhavataḥ kāmāt kāmam etaṃ yathepsitam.

पुरंदरो ऽथ संचिन्त्य वैनतेयपराक्रमम्। विष्णुम् एवाब्रवीद् एनं भवान् एव ददात्व् इति।

puraṃdaro 'tha saṃcintya vainateyaparākramam. viṣṇum evābravīd enaṃ bhavān eva dadātv iti.

विष्णुर् उवाच। ईशस् त्वम् असि लोकानां चराणाम् अचराश् च ये। त्वया दत्तम् अदत्तं कः कर्तुम् उत्सहते विभो।

viṣṇur uvāca. īśas tvam asi lokānāṃ carāṇām acarāś ca ye. tvayā dattam adattaṃ kaḥ kartum utsahate vibho.

कण्व उवाच। प्रादाच् छक्रस् ततस् तस्मै पन्नगायायुर् उत्तमम्। न त्व् एनम् अमृतप्राशं चकार बलवृत्रहा।

kaṇva uvāca. prādāc chakras tatas tasmai pannagāyāyur uttamam. na tv enam amṛtaprāśaṃ cakāra balavṛtrahā.

लब्ध्वा वरं तु सुमुखः सुमुखः संबभूव ह। कृतदारो यथाकामं जगाम च गृहान् प्रति।

labdhvā varaṃ tu sumukhaḥ sumukhaḥ saṃbabhūva ha. kṛtadāro yathākāmaṃ jagāma ca gṛhān prati.

नारदस् त्व् आर्यकश् चैव कृतकार्यौ मुदा युतौ। प्रतिजग्मतुर् अभ्यर्च्य देवराजं महाद्युतिम्।

nāradas tv āryakaś caiva kṛtakāryau mudā yutau. pratijagmatur abhyarcya devarājaṃ mahādyutim.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...