महाभारत 4.25 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←विराट पर्व→

←अध्याय 25→

[mh-4-25] • 17 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। ततो दुर्योधनो राजा श्रुत्वा तेषां वचस् तदा। चिरम् अन्तर्मना भूत्वा प्रत्युवाच सभासदः। जानन्न् अपि महाराज सशल्येनान्तरात्मना। कीचकस्य वधं श्रुत्वा न चाकारम् अदर्शयत्। केवलं शौर्यम् आलम्ब्य गतसत्त्व इव श्वसन्। भूयः प्रत्यागतप्राणो धृतराष्ट्रात्मजो बली। श्रुत्वा तेषां वचस् तावच् चिन्तयाम् आस कौरवः।

vaiśaṃpāyana uvāca. tato duryodhano rājā śrutvā teṣāṃ vacas tadā. ciram antarmanā bhūtvā pratyuvāca sabhāsadaḥ. jānann api mahārāja saśalyenāntarātmanā. kīcakasya vadhaṃ śrutvā na cākāram adarśayat. kevalaṃ śauryam ālambya gatasattva iva śvasan. bhūyaḥ pratyāgataprāṇo dhṛtarāṣṭrātmajo balī. śrutvā teṣāṃ vacas tāvac cintayām āsa kauravaḥ.

सुदुःखा खलु कार्याणां गतिर् विज्ञातुम् अन्ततः। तस्मात् सर्वे उदीक्षध्वं क्व नु स्युः पाण्डवा गताः।

suduḥkhā khalu kāryāṇāṃ gatir vijñātum antataḥ. tasmāt sarve udīkṣadhvaṃ kva nu syuḥ pāṇḍavā gatāḥ.

अल्पावशिष्टं कालस्य गतभूयिष्ठम् अन्ततः। तेषाम् अज्ञातचर्यायाम् अस्मिन् वर्षे त्रयोदशे।

alpāvaśiṣṭaṃ kālasya gatabhūyiṣṭham antataḥ. teṣām ajñātacaryāyām asmin varṣe trayodaśe.

अस्य वर्षस्य शेषं चेद् व्यतीयुर् इह पाण्डवाः। निवृत्तसमयास् ते हि सत्यव्रतपरायणाः।

asya varṣasya śeṣaṃ ced vyatīyur iha pāṇḍavāḥ. nivṛttasamayās te hi satyavrataparāyaṇāḥ.

क्षरन्त इव नागेन्द्राः सर्व आशीविषोपमाः। दुःखा भवेयुः संरब्धाः कौरवान् प्रति ते ध्रुवम्। विज्ञातव्या मनुष्येन्द्रास् तर्कया सुप्रणीतया। निपुणैश् चारपुरुषैः प्राज्ञैर् दक्षैः सुसंवृतैः।

kṣaranta iva nāgendrāḥ sarva āśīviṣopamāḥ. duḥkhā bhaveyuḥ saṃrabdhāḥ kauravān prati te dhruvam. vijñātavyā manuṣyendrās tarkayā supraṇītayā. nipuṇaiś cārapuruṣaiḥ prājñair dakṣaiḥ susaṃvṛtaiḥ.

अर्वाक् कालस्य विज्ञाताः कृच्छ्ररूपधराः पुनः। प्रविशेयुर् जितक्रोधास् तावद् एव पुनर् वनम्।

arvāk kālasya vijñātāḥ kṛcchrarūpadharāḥ punaḥ. praviśeyur jitakrodhās tāvad eva punar vanam.

तस्मात् क्षिप्रं बुभुत्सध्वं यथा नो ऽत्यन्तम् अव्ययम्। राज्यं निर्द्वन्द्वम् अव्यग्रं निःसपत्नं चिरं भवेत्।

tasmāt kṣipraṃ bubhutsadhvaṃ yathā no 'tyantam avyayam. rājyaṃ nirdvandvam avyagraṃ niḥsapatnaṃ ciraṃ bhavet.

अथाब्रवीत् ततः कर्णः क्षिप्रं गच्छन्तु भारत। सत्यधर्मार्थसंयुतम्। कर्णः। एते पुनर् न गच्छन्तु। अन्ये धूर्ततरा दक्षा निभृताः साधुकारिणः। दुर्योधनेनैवम् उक्ते वचने ऽतीव दुःखिना।

athābravīt tataḥ karṇaḥ kṣipraṃ gacchantu bhārata. satyadharmārthasaṃyutam. karṇaḥ. ete punar na gacchantu. anye dhūrtatarā dakṣā nibhṛtāḥ sādhukāriṇaḥ. duryodhanenaivam ukte vacane 'tīva duḥkhinā.

चरन्तु देशान् संवीताः स्फीताञ् जनपदाकुलान्। तत्र गोष्ठीष्व् अथान्यासु सिद्धप्रव्रजितेषु च। परिचारेषु तीर्थेषु ग्रामेषु नगरेषु च।

carantu deśān saṃvītāḥ sphītāñ janapadākulān. tatra goṣṭhīṣv athānyāsu siddhapravrajiteṣu ca. paricāreṣu tīrtheṣu grāmeṣu nagareṣu ca.

परिचारेषु तीर्थेषु विविधेष्व् आकरेषु च। विज्ञातव्या मनुष्यैस् तैस् तर्कया सुविनीतया।

paricāreṣu tīrtheṣu vividheṣv ākareṣu ca. vijñātavyā manuṣyais tais tarkayā suvinītayā.

विविधैस् तत्परैः सम्यक् तज्ज्ञैर् निपुणसंवृतैः। अन्वेष्टव्याश् च निपुणं पाण्डवाश् छन्नवासिनः।

vividhais tatparaiḥ samyak tajjñair nipuṇasaṃvṛtaiḥ. anveṣṭavyāś ca nipuṇaṃ pāṇḍavāś channavāsinaḥ.

नदीकुञ्जेषु तीर्थेषु ग्रामेषु नगरेषु च। आश्रमेषु च रम्येषु पर्वतेषु गुहासु च।

nadīkuñjeṣu tīrtheṣu grāmeṣu nagareṣu ca. āśrameṣu ca ramyeṣu parvateṣu guhāsu ca.

अथाग्रजानन्तरजः पापभावानुरागिणम्। ज्येष्ठं दुःशासनस् तत्र भ्राता भ्रातरम् अब्रवीत्। येषु नः प्रत्ययो राजंश् चारेषु मनुजाधिप। ते यान्तु दत्तदेया वै भूयस् तान् परिमार्गितुम्। तान् अहं प्रेषयिष्यामि यतन्तो दृढभक्तयः। एतन् मतं महाराज मदीयं प्रियदर्शन। अपरे तत्र गच्छन्तु चराः प्रच्छन्नचारिणः।

athāgrajānantarajaḥ pāpabhāvānurāgiṇam. jyeṣṭhaṃ duḥśāsanas tatra bhrātā bhrātaram abravīt. yeṣu naḥ pratyayo rājaṃś cāreṣu manujādhipa. te yāntu dattadeyā vai bhūyas tān parimārgitum. tān ahaṃ preṣayiṣyāmi yatanto dṛḍhabhaktayaḥ. etan mataṃ mahārāja madīyaṃ priyadarśana. apare tatra gacchantu carāḥ pracchannacāriṇaḥ.

एतच् च कर्णो यत् प्राह सर्वम् ईक्षामहे तथा। घ्राणैः पश्यन्ति पशवो वेदैः पश्यन्ति ब्राह्मणाः। चारैः पश्यन्ति राजानश् चक्षुर्भ्याम् इतरे जनाः। यथोद्दिष्टं चराः सर्वे मृगयन्तु ततस् ततः। एते चान्ये च भूयांसो देशाद् देशं यथाविधि।

etac ca karṇo yat prāha sarvam īkṣāmahe tathā. ghrāṇaiḥ paśyanti paśavo vedaiḥ paśyanti brāhmaṇāḥ. cāraiḥ paśyanti rājānaś cakṣurbhyām itare janāḥ. yathoddiṣṭaṃ carāḥ sarve mṛgayantu tatas tataḥ. ete cānye ca bhūyāṃso deśād deśaṃ yathāvidhi.

न तु तेषां गतिर् वासः प्रवृत्तिश् चोपलभ्यते। अत्याहितं वा गूढास् ते पारं वोर्मिमतो गताः। प्रत्याहर्तुं च मूढास् ते पथि नाशम् अतो गताः।

na tu teṣāṃ gatir vāsaḥ pravṛttiś copalabhyate. atyāhitaṃ vā gūḍhās te pāraṃ vormimato gatāḥ. pratyāhartuṃ ca mūḍhās te pathi nāśam ato gatāḥ.

व्यालैर् वापि महारण्ये भक्षिताः शूरमानिनः। द्वीपं वा परमं प्राप्ता गिरिदुर्गं वनानि वा। हीनदर्पा निराशास् ते भक्षिता वापि राक्षसैः। अथ वा विषमं प्राप्य विनष्टाः शाश्वतीः समाः।

vyālair vāpi mahāraṇye bhakṣitāḥ śūramāninaḥ. dvīpaṃ vā paramaṃ prāptā giridurgaṃ vanāni vā. hīnadarpā nirāśās te bhakṣitā vāpi rākṣasaiḥ. atha vā viṣamaṃ prāpya vinaṣṭāḥ śāśvatīḥ samāḥ.

तस्मान् मानसम् अव्यग्रं कृत्वा त्वं कुरुनन्दन। कुरु कार्यं यथोत्साहं मन्यसे यन् नराधिप।

tasmān mānasam avyagraṃ kṛtvā tvaṃ kurunandana. kuru kāryaṃ yathotsāhaṃ manyase yan narādhipa.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents