महाभारत 3.94 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 94→

[mh-3-94] • 27 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। ततः संप्रस्थितो राजा कौन्तेयो भूरिदक्षिणः। अगस्त्याश्रमम् आसाद्य दुर्जयायाम् उवास ह।

vaiśaṃpāyana uvāca. tataḥ saṃprasthito rājā kaunteyo bhūridakṣiṇaḥ. agastyāśramam āsādya durjayāyām uvāsa ha.

तत्र वै लोमशं राजा पप्रच्छ वदतां वरः। अगस्त्येनेह वातापिः किमर्थम् उपशामितः।

tatra vai lomaśaṃ rājā papraccha vadatāṃ varaḥ. agastyeneha vātāpiḥ kimartham upaśāmitaḥ.

आसीद् वा किंप्रभावश् च स दैत्यो मानवान्तकः। किमर्थं चोद्गतो मन्युर् अगस्त्यस्य महात्मनः।

āsīd vā kiṃprabhāvaś ca sa daityo mānavāntakaḥ. kimarthaṃ codgato manyur agastyasya mahātmanaḥ.

लोमश उवाच। इल्वलो नाम दैतेय आसीत् कौरवनन्दन। मणिमत्यां पुरि पुरा वातापिस् तस्य चानुजः।

lomaśa uvāca. ilvalo nāma daiteya āsīt kauravanandana. maṇimatyāṃ puri purā vātāpis tasya cānujaḥ.

स ब्राह्मणं तपोयुक्तम् उवाच दितिनन्दनः। पुत्रं मे भगवान् एकम् इन्द्रतुल्यं प्रयच्छतु।

sa brāhmaṇaṃ tapoyuktam uvāca ditinandanaḥ. putraṃ me bhagavān ekam indratulyaṃ prayacchatu.

तस्मै स ब्राह्मणो नादात् पुत्रं वासवसंमितम्। चुक्रोध सो ऽसुरस् तस्य ब्राह्मणस्य ततो भृशम्। तदा प्रभृति राजेन्द्र ब्रह्महासुरसत्तमः। मन्युमान् भ्रातरं छागं मायावी प्रचकार ह। मेषरूपी च वातापिः कामरूपो ऽभवत् क्षणात्। संस्कृत्य भोजयति तं विप्रान् स स्म जिघांसति।

tasmai sa brāhmaṇo nādāt putraṃ vāsavasaṃmitam. cukrodha so 'suras tasya brāhmaṇasya tato bhṛśam. tadā prabhṛti rājendra brahmahāsurasattamaḥ. manyumān bhrātaraṃ chāgaṃ māyāvī pracakāra ha. meṣarūpī ca vātāpiḥ kāmarūpo 'bhavat kṣaṇāt. saṃskṛtya bhojayati taṃ viprān sa sma jighāṃsati.

समाह्वयति यं वाचा गतं वैवस्वतक्षयम्। स पुनर् देहम् आस्थाय जीवन् स्म प्रतिदृश्यते।

samāhvayati yaṃ vācā gataṃ vaivasvatakṣayam. sa punar deham āsthāya jīvan sma pratidṛśyate.

ततो वातापिम् असुरं छागं कृत्वा सुसंस्कृतम्। तं ब्राह्मणं भोजयित्वा पुनर् एव समाह्वयत्। ताम् इल्वलेन महता स्वरेण गिरम् ईरिताम्। श्रुत्वातिमायो बलवान् क्षिप्रं ब्राह्मणकण्टकः।

tato vātāpim asuraṃ chāgaṃ kṛtvā susaṃskṛtam. taṃ brāhmaṇaṃ bhojayitvā punar eva samāhvayat. tām ilvalena mahatā svareṇa giram īritām. śrutvātimāyo balavān kṣipraṃ brāhmaṇakaṇṭakaḥ.

तस्य पार्श्वं विनिर्भिद्य ब्राह्मणस्य महासुरः। वातापिः प्रहसन् राजन् निश्चक्राम विशां पते।

tasya pārśvaṃ vinirbhidya brāhmaṇasya mahāsuraḥ. vātāpiḥ prahasan rājan niścakrāma viśāṃ pate.

एवं स ब्राह्मणान् राजन् भोजयित्वा पुनः पुनः। हिंसयाम् आस दैतेय इल्वलो दुष्टचेतनः।

evaṃ sa brāhmaṇān rājan bhojayitvā punaḥ punaḥ. hiṃsayām āsa daiteya ilvalo duṣṭacetanaḥ.

अगस्त्यश् चापि भगवान् एतस्मिन् काल एव तु। पितॄन् ददर्श गर्ते वै लम्बमानान् अधोमुखान्।

agastyaś cāpi bhagavān etasmin kāla eva tu. pitṝn dadarśa garte vai lambamānān adhomukhān.

सो ऽपृच्छल् लम्बमानांस् तान् भवन्त इह किंपराः। किमर्थं वेह लम्बध्वं गर्ते यूयम् अधोमुखाः। संतानहेतोर् इति ते तम् ऊचुर् ब्रह्मवादिनः।

so 'pṛcchal lambamānāṃs tān bhavanta iha kiṃparāḥ. kimarthaṃ veha lambadhvaṃ garte yūyam adhomukhāḥ. saṃtānahetor iti te tam ūcur brahmavādinaḥ.

ते तस्मै कथयाम् आसुर् वयं ते पितरः स्वकाः। गर्तम् एतम् अनुप्राप्ता लम्बामः प्रसवार्थिनः।

te tasmai kathayām āsur vayaṃ te pitaraḥ svakāḥ. gartam etam anuprāptā lambāmaḥ prasavārthinaḥ.

यदि नो जनयेथास् त्वम् अगस्त्यापत्यम् उत्तमम्। स्यान् नो ऽस्मान् निरयान् मोक्षस् त्वं च पुत्राप्नुया गतिम्।

yadi no janayethās tvam agastyāpatyam uttamam. syān no 'smān nirayān mokṣas tvaṃ ca putrāpnuyā gatim.

स तान् उवाच तेजस्वी सत्यधर्मपरायणः। करिष्ये पितरः कामं व्येतु वो मानसो ज्वरः। स चाथ जनयाम् आस भारतापत्यम् उत्तमम्। लेभिरे पितरश् चास्य लोकान् राजन् यथेप्सितान्।

sa tān uvāca tejasvī satyadharmaparāyaṇaḥ. kariṣye pitaraḥ kāmaṃ vyetu vo mānaso jvaraḥ. sa cātha janayām āsa bhāratāpatyam uttamam. lebhire pitaraś cāsya lokān rājan yathepsitān.

ततः प्रसवसंतानं चिन्तयन् भगवान् ऋषिः। आत्मनः प्रसवस्यार्थे नापश्यत् सदृशीं स्त्रियम्। ऋषिर् हि प्रतपा नाम विधाय वरम् उत्तमम्।

tataḥ prasavasaṃtānaṃ cintayan bhagavān ṛṣiḥ. ātmanaḥ prasavasyārthe nāpaśyat sadṛśīṃ striyam. ṛṣir hi pratapā nāma vidhāya varam uttamam.

स तस्य तस्य सत्त्वस्य तत् तद् अङ्गम् अनुत्तमम्। संभृत्य तत्समैर् अङ्गैर् निर्ममे स्त्रियम् उत्तमाम्।

sa tasya tasya sattvasya tat tad aṅgam anuttamam. saṃbhṛtya tatsamair aṅgair nirmame striyam uttamām.

स तां विदर्भराजाय पुत्रकामाय ताम्यते। निर्मिताम् आत्मनो ऽर्थाय मुनिः प्रादान् महातपाः।

sa tāṃ vidarbharājāya putrakāmāya tāmyate. nirmitām ātmano 'rthāya muniḥ prādān mahātapāḥ.

सा तत्र जज्ञे सुभगा विद्युत्सौदामिनी यथा। विभ्राजमाना वपुसा व्यवर्धत शुभानना।

sā tatra jajñe subhagā vidyutsaudāminī yathā. vibhrājamānā vapusā vyavardhata śubhānanā.

जातमात्रां च तां दृष्ट्वा वैदर्भः पृथिवीपतिः। प्रहर्षेण द्विजातिभ्यो न्यवेदयत भारत।

jātamātrāṃ ca tāṃ dṛṣṭvā vaidarbhaḥ pṛthivīpatiḥ. praharṣeṇa dvijātibhyo nyavedayata bhārata.

अभ्यनन्दन्त तां सर्वे ब्राह्मणा वसुधाधिप। लोपामुद्रेति तस्याश् च चक्रिरे नाम ते द्विजाः।

abhyanandanta tāṃ sarve brāhmaṇā vasudhādhipa. lopāmudreti tasyāś ca cakrire nāma te dvijāḥ.

ववृधे सा महाराज बिभ्रती रूपम् उत्तमम्। अप्स्व् इवोत्पलिनी शीघ्रम् अग्नेर् इव शिखा शुभा।

vavṛdhe sā mahārāja bibhratī rūpam uttamam. apsv ivotpalinī śīghram agner iva śikhā śubhā.

तां यौवनस्थां राजेन्द्र शतं कन्याः स्वलंकृताः। दाशीशतं च कल्याणीम् उपतस्थुर् वशानुगाः।

tāṃ yauvanasthāṃ rājendra śataṃ kanyāḥ svalaṃkṛtāḥ. dāśīśataṃ ca kalyāṇīm upatasthur vaśānugāḥ.

सा स्म दासीशतवृता मध्ये कन्याशतस्य च। आस्ते तेजस्विनी कन्या रोहिणीव दिवि प्रभो।

sā sma dāsīśatavṛtā madhye kanyāśatasya ca. āste tejasvinī kanyā rohiṇīva divi prabho.

यौवनस्थाम् अपि च तां शीलाचारसमन्विताम्। न वव्रे पुरुषः कश् चिद् भयात् तस्य महात्मनः।

yauvanasthām api ca tāṃ śīlācārasamanvitām. na vavre puruṣaḥ kaś cid bhayāt tasya mahātmanaḥ.

सा तु सत्यवती कन्या रूपेणाप्सरसो ऽप्य् अति। तोषयाम् आस पितरं शीलेन स्वजनं तथा।

sā tu satyavatī kanyā rūpeṇāpsaraso 'py ati. toṣayām āsa pitaraṃ śīlena svajanaṃ tathā.

वैदर्भीं तु तथायुक्तां युवतीं प्रेक्ष्य वै पिता। मनसा चिन्तयाम् आस कस्मै दद्यां सुताम् इति।

vaidarbhīṃ tu tathāyuktāṃ yuvatīṃ prekṣya vai pitā. manasā cintayām āsa kasmai dadyāṃ sutām iti.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...