महाभारत 3.73 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 73→

[mh-3-73] • 28 श्लोकाः

बृहदश्व उवाच। दमयन्ती तु तच् छ्रुत्वा भृशं शोकपरायणा। शङ्कमाना नलं तं वै केशिनीम् इदम् अब्रवीत्।

bṛhadaśva uvāca. damayantī tu tac chrutvā bhṛśaṃ śokaparāyaṇā. śaṅkamānā nalaṃ taṃ vai keśinīm idam abravīt.

गच्छ केशिनि भूयस् त्वं परीक्षां कुरु बाहुके। आब्रुवाणा समीपस्था चरितान्य् अस्य लक्षय।

gaccha keśini bhūyas tvaṃ parīkṣāṃ kuru bāhuke. ābruvāṇā samīpasthā caritāny asya lakṣaya.

यदा च किं चित् कुर्यात् स कारणं तत्र भामिनि। तत्र संचेष्टमानस्य संलक्ष्यं ते विचेष्टितम्।

yadā ca kiṃ cit kuryāt sa kāraṇaṃ tatra bhāmini. tatra saṃceṣṭamānasya saṃlakṣyaṃ te viceṣṭitam.

न चास्य प्रतिबन्धेन देयो ऽग्निर् अपि भामिनि। याचते न जलं देयं सम्यग् अत्वरमाणया।

na cāsya pratibandhena deyo 'gnir api bhāmini. yācate na jalaṃ deyaṃ samyag atvaramāṇayā.

एतत् सर्वं समीक्ष्य त्वं चरितं मे निवेदय। निमित्तं यत् त्वया दृष्टं बाहुके दैवमानुषम्। यच् चान्यद् अपि पश्येथास् तच् चाख्येयं त्वया मम।

etat sarvaṃ samīkṣya tvaṃ caritaṃ me nivedaya. nimittaṃ yat tvayā dṛṣṭaṃ bāhuke daivamānuṣam. yac cānyad api paśyethās tac cākhyeyaṃ tvayā mama.

दमयन्त्यैवम् उक्ता सा जगामाथाशु केशिनी। निशाम्य च हयज्ञस्य लिङ्गानि पुनर् आगमत्।

damayantyaivam uktā sā jagāmāthāśu keśinī. niśāmya ca hayajñasya liṅgāni punar āgamat.

सा तत् सर्वं यथावृत्तं दमयन्त्यै न्यवेदयत्। निमित्तं यत् तदा दृष्टं बाहुके दिव्यमानुषम्।

sā tat sarvaṃ yathāvṛttaṃ damayantyai nyavedayat. nimittaṃ yat tadā dṛṣṭaṃ bāhuke divyamānuṣam.

केशिन्य् उवाच। दृढं शुच्युपचारो ऽसौ न मया मानुषः क्व चित्। दृष्टपूर्वः श्रुतो वापि दमयन्ति तथाविधः।

keśiny uvāca. dṛḍhaṃ śucyupacāro 'sau na mayā mānuṣaḥ kva cit. dṛṣṭapūrvaḥ śruto vāpi damayanti tathāvidhaḥ.

ह्रस्वम् आसाद्य संचारं नासौ विनमते क्व चित्। तं तु दृष्ट्वा यथासङ्गम् उत्सर्पति यथासुखम्। संकटे ऽप्य् अस्य सुमहद् विवरं जायते ऽधिकम्।

hrasvam āsādya saṃcāraṃ nāsau vinamate kva cit. taṃ tu dṛṣṭvā yathāsaṅgam utsarpati yathāsukham. saṃkaṭe 'py asya sumahad vivaraṃ jāyate 'dhikam.

ऋतुपर्णस्य चार्थाय भोजनीयम् अनेकशः। प्रेषितं तत्र राज्ञा च मांसं सुबहु पाशवम्।

ṛtuparṇasya cārthāya bhojanīyam anekaśaḥ. preṣitaṃ tatra rājñā ca māṃsaṃ subahu pāśavam.

तस्य प्रक्षालनार्थाय कुम्भस् तत्रोपकल्पितः। स तेनावेक्षितः कुम्भः पूर्ण एवाभवत् तदा।

tasya prakṣālanārthāya kumbhas tatropakalpitaḥ. sa tenāvekṣitaḥ kumbhaḥ pūrṇa evābhavat tadā.

ततः प्रक्षालनं कृत्वा समधिश्रित्य बाहुकः। तृणमुष्टिं समादाय आविध्यैनं समादधत्।

tataḥ prakṣālanaṃ kṛtvā samadhiśritya bāhukaḥ. tṛṇamuṣṭiṃ samādāya āvidhyainaṃ samādadhat.

अथ प्रज्वलितस् तत्र सहसा हव्यवाहनः। तद् अद्भुततमं दृष्ट्वा विस्मिताहम् इहागता।

atha prajvalitas tatra sahasā havyavāhanaḥ. tad adbhutatamaṃ dṛṣṭvā vismitāham ihāgatā.

अन्यच् च तस्मिन् सुमहद् आश्चर्यं लक्षितं मया। यद् अग्निम् अपि संस्पृश्य नैव दह्यत्य् असौ शुभे।

anyac ca tasmin sumahad āścaryaṃ lakṣitaṃ mayā. yad agnim api saṃspṛśya naiva dahyaty asau śubhe.

छन्देन चोदकं तस्य वहत्य् आवर्जितं द्रुतम्। अतीव चान्यत् सुमहद् आश्चर्यं दृष्टवत्य् अहम्।

chandena codakaṃ tasya vahaty āvarjitaṃ drutam. atīva cānyat sumahad āścaryaṃ dṛṣṭavaty aham.

यत् स पुष्पाण्य् उपादाय हस्ताभ्यां ममृदे शनैः। मृद्यमानानि पाणिभ्यां तेन पुष्पाणि तान्य् अथ।

yat sa puṣpāṇy upādāya hastābhyāṃ mamṛde śanaiḥ. mṛdyamānāni pāṇibhyāṃ tena puṣpāṇi tāny atha.

भूय एव सुगन्धीनि हृषितानि भवन्ति च। एतान्य् अद्भुतकल्पानि दृष्ट्वाहं द्रुतम् आगता। चेष्टितानि विशालाक्षि बाहुकस्य समीपतः।

bhūya eva sugandhīni hṛṣitāni bhavanti ca. etāny adbhutakalpāni dṛṣṭvāhaṃ drutam āgatā. ceṣṭitāni viśālākṣi bāhukasya samīpataḥ.

बृहदश्व उवाच। दमयन्ती तु तच् छ्रुत्वा पुण्यश्लोकस्य चेष्टितम्। अमन्यत नलं प्राप्तं कर्मचेष्टाभिसूचितम्।

bṛhadaśva uvāca. damayantī tu tac chrutvā puṇyaślokasya ceṣṭitam. amanyata nalaṃ prāptaṃ karmaceṣṭābhisūcitam.

सा शङ्कमाना भर्तारं नलं बाहुकरूपिणम्। केशिनीं श्लक्ष्णया वाचा रुदती पुनर् अब्रवीत्।

sā śaṅkamānā bhartāraṃ nalaṃ bāhukarūpiṇam. keśinīṃ ślakṣṇayā vācā rudatī punar abravīt.

पुनर् गच्छ प्रमत्तस्य बाहुकस्योपसंस्कृतम्। महानसाच् छृतं मांसं समादायैहि भामिनि।

punar gaccha pramattasya bāhukasyopasaṃskṛtam. mahānasāc chṛtaṃ māṃsaṃ samādāyaihi bhāmini.

सा गत्वा बाहुके व्यग्रे तन् मांसम् अपकृष्य च। अत्युष्णम् एव त्वरिता तत्क्षणं प्रियकारिणी। दमयन्त्यै ततः प्रादात् केशिनी कुरुनन्दन।

sā gatvā bāhuke vyagre tan māṃsam apakṛṣya ca. atyuṣṇam eva tvaritā tatkṣaṇaṃ priyakāriṇī. damayantyai tataḥ prādāt keśinī kurunandana.

सोचिता नलसिद्धस्य मांसस्य बहुशः पुरा। प्राश्य मत्वा नलं सूदं प्राक्रोशद् भृशदुःखिता।

socitā nalasiddhasya māṃsasya bahuśaḥ purā. prāśya matvā nalaṃ sūdaṃ prākrośad bhṛśaduḥkhitā.

वैक्लव्यं च परं गत्वा प्रक्षाल्य च मुखं ततः। मिथुनं प्रेषयाम् आस केशिन्या सह भारत।

vaiklavyaṃ ca paraṃ gatvā prakṣālya ca mukhaṃ tataḥ. mithunaṃ preṣayām āsa keśinyā saha bhārata.

इन्द्रसेनां सह भ्रात्रा समभिज्ञाय बाहुकः। अभिद्रुत्य ततो राजा परिष्वज्याङ्कम् आनयत्।

indrasenāṃ saha bhrātrā samabhijñāya bāhukaḥ. abhidrutya tato rājā pariṣvajyāṅkam ānayat.

बाहुकस् तु समासाद्य सुतौ सुरसुतोपमौ। भृशं दुःखपरीतात्मा सस्वरं प्ररुदोद ह।

bāhukas tu samāsādya sutau surasutopamau. bhṛśaṃ duḥkhaparītātmā sasvaraṃ prarudoda ha.

नैषधो दर्शयित्वा तु विकारम् असकृत् तदा। उत्सृज्य सहसा पुत्रौ केशिनीम् इदम् अब्रवीत्।

naiṣadho darśayitvā tu vikāram asakṛt tadā. utsṛjya sahasā putrau keśinīm idam abravīt.

इदं सुसदृशं भद्रे मिथुनं मम पुत्रयोः। ततो दृष्ट्वैव सहसा बाष्पम् उत्सृष्टवान् अहम्।

idaṃ susadṛśaṃ bhadre mithunaṃ mama putrayoḥ. tato dṛṣṭvaiva sahasā bāṣpam utsṛṣṭavān aham.

बहुशः संपतन्तीं त्वां जनः शङ्केत दोषतः। वयं च देशातिथयो गच्छ भद्रे नमो ऽस्तु ते।

bahuśaḥ saṃpatantīṃ tvāṃ janaḥ śaṅketa doṣataḥ. vayaṃ ca deśātithayo gaccha bhadre namo 'stu te.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...