महाभारत 3.7 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 7→

[mh-3-7] • 24 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। गते तु विदुरे राजन्न् आश्रमं पाण्डवान् प्रति। धृतराष्ट्रो महाप्राज्ञः पर्यतप्यत भारत। विदुरस्य प्रभावं च संधिविग्रहकारितम्। विवृद्धिं च परां मत्वा पाण्डवानां भविष्यति।

vaiśaṃpāyana uvāca. gate tu vidure rājann āśramaṃ pāṇḍavān prati. dhṛtarāṣṭro mahāprājñaḥ paryatapyata bhārata. vidurasya prabhāvaṃ ca saṃdhivigrahakāritam. vivṛddhiṃ ca parāṃ matvā pāṇḍavānāṃ bhaviṣyati.

स सभाद्वारम् आगम्य विदुरस्मारमोहितः। समक्षं पार्थिवेन्द्राणां पपाताविष्टचेतनः। पपात सहसा राजा छिन्नद्रुम इवावशः।

sa sabhādvāram āgamya vidurasmāramohitaḥ. samakṣaṃ pārthivendrāṇāṃ papātāviṣṭacetanaḥ. papāta sahasā rājā chinnadruma ivāvaśaḥ.

स तु लब्ध्वा पुनः संज्ञां समुत्थाय महीतलात्। समीपोपस्थितं राजा संजयं वाक्यम् अब्रवीत्।

sa tu labdhvā punaḥ saṃjñāṃ samutthāya mahītalāt. samīpopasthitaṃ rājā saṃjayaṃ vākyam abravīt.

भ्राता मम सुहृच् चैव साक्षाद् धर्म इवापरः। तस्य स्मृत्वाद्य सुभृशं हृदयं दीर्यतीव मे।

bhrātā mama suhṛc caiva sākṣād dharma ivāparaḥ. tasya smṛtvādya subhṛśaṃ hṛdayaṃ dīryatīva me.

तम् आनयस्व धर्मज्ञं मम भ्रातरम् आशु वै। इति ब्रुवन् स नृपतिः करुणं पर्यदेवयत्।

tam ānayasva dharmajñaṃ mama bhrātaram āśu vai. iti bruvan sa nṛpatiḥ karuṇaṃ paryadevayat.

पश्चात्तापाभिसंतप्तो विदुरस्मारकर्शितः। भ्रातृस्नेहाद् इदं राजन् संजयं वाक्यम् अब्रवीत्।

paścāttāpābhisaṃtapto vidurasmārakarśitaḥ. bhrātṛsnehād idaṃ rājan saṃjayaṃ vākyam abravīt.

गच्छ संजय जानीहि भ्रातरं विदुरं मम। यदि जीवति रोषेण मया पापेन निर्धुतः।

gaccha saṃjaya jānīhi bhrātaraṃ viduraṃ mama. yadi jīvati roṣeṇa mayā pāpena nirdhutaḥ.

न हि तेन मम भ्रात्रा सुसूक्ष्मम् अपि किं चन। व्यलीकं कृतपूर्वं मे प्राज्ञेनामितबुद्धिना।

na hi tena mama bhrātrā susūkṣmam api kiṃ cana. vyalīkaṃ kṛtapūrvaṃ me prājñenāmitabuddhinā.

स व्यलीकं कथं प्राप्तो मत्तः परमबुद्धिमान्। न जह्याज् जीवितं प्राज्ञस् तं गच्छानय संजय।

sa vyalīkaṃ kathaṃ prāpto mattaḥ paramabuddhimān. na jahyāj jīvitaṃ prājñas taṃ gacchānaya saṃjaya.

तस्य तद् वचनं श्रुत्वा राज्ञस् तम् अनुमान्य च। संजयो बाढम् इत्य् उक्त्वा प्राद्रवत् काम्यकं वनम्।

tasya tad vacanaṃ śrutvā rājñas tam anumānya ca. saṃjayo bāḍham ity uktvā prādravat kāmyakaṃ vanam.

सो ऽचिरेण समासाद्य तद् वनं यत्र पाण्डवाः। रौरवाजिनसंवीतं ददर्शाथ युधिष्ठिरम्।

so 'cireṇa samāsādya tad vanaṃ yatra pāṇḍavāḥ. rauravājinasaṃvītaṃ dadarśātha yudhiṣṭhiram.

विदुरेण सहासीनं ब्राह्मणैश् च सहस्रशः। भ्रातृभिश् चाभिसंगुप्तं देवैर् इव शतक्रतुम्।

vidureṇa sahāsīnaṃ brāhmaṇaiś ca sahasraśaḥ. bhrātṛbhiś cābhisaṃguptaṃ devair iva śatakratum.

युधिष्ठिरम् अथाभ्येत्य पूजयाम् आस संजयः। भीमार्जुनयमांश् चापि तदर्हं प्रत्यपद्यत।

yudhiṣṭhiram athābhyetya pūjayām āsa saṃjayaḥ. bhīmārjunayamāṃś cāpi tadarhaṃ pratyapadyata.

राज्ञा पृष्टः स कुशलं सुखासीनश् च संजयः। शशंसागमने हेतुम् इदं चैवाब्रवीद् वचः।

rājñā pṛṣṭaḥ sa kuśalaṃ sukhāsīnaś ca saṃjayaḥ. śaśaṃsāgamane hetum idaṃ caivābravīd vacaḥ.

राजा स्मरति ते क्षत्तर् धृतराष्ट्रो ऽम्बिकासुतः। तं पश्य गत्वा त्वं क्षिप्रं संजीवय च पार्थिवम्।

rājā smarati te kṣattar dhṛtarāṣṭro 'mbikāsutaḥ. taṃ paśya gatvā tvaṃ kṣipraṃ saṃjīvaya ca pārthivam.

सो ऽनुमान्य नरश्रेष्ठान् पाण्डवान् कुरुनन्दनान्। नियोगाद् राजसिंहस्य गन्तुम् अर्हसि मानद।

so 'numānya naraśreṣṭhān pāṇḍavān kurunandanān. niyogād rājasiṃhasya gantum arhasi mānada.

एवम् उक्तस् तु विदुरो धीमान् स्वजनवत्सलः। युधिष्ठिरस्यानुमते पुनर् आयाद् गजाह्वयम्। सो ऽभिगत्वा तदा वेश्म राज्ञः समभिवाद्य च। उपातिष्ठन् महात्मानं राजानं प्रेष्यवत् तदा।

evam uktas tu viduro dhīmān svajanavatsalaḥ. yudhiṣṭhirasyānumate punar āyād gajāhvayam. so 'bhigatvā tadā veśma rājñaḥ samabhivādya ca. upātiṣṭhan mahātmānaṃ rājānaṃ preṣyavat tadā.

तम् अब्रवीन् महाप्राज्ञं धृतराष्ट्रः प्रतापवान्। दिष्ट्या प्राप्तो ऽसि धर्मज्ञ दिष्ट्या स्मरसि मे ऽनघ।

tam abravīn mahāprājñaṃ dhṛtarāṣṭraḥ pratāpavān. diṣṭyā prāpto 'si dharmajña diṣṭyā smarasi me 'nagha.

अद्य रात्रौ दिवा चाहं त्वत्कृते भरतर्षभ। प्रजागरे प्रपश्यामि विचित्रं देहम् आत्मनः।

adya rātrau divā cāhaṃ tvatkṛte bharatarṣabha. prajāgare prapaśyāmi vicitraṃ deham ātmanaḥ.

सो ऽङ्कम् आदाय विदुरं मूर्ध्न्य् उपाघ्राय चैव ह। क्षम्यताम् इति चोवाच यद् उक्तो ऽसि मया रुषा। धृतराष्ट्रो महाराज भ्रातृस्नेहाद् उवाच ह। युधिष्ठिरस् तु कुशली भ्रातृभिः सह तिष्ठति। अथ रात्रिं दिनं चाहं त्वत्कृते भरतर्षभ। प्रीतस् त्वम् एव मे नित्यं भ्राता सर्वगुणान्वितः।

so 'ṅkam ādāya viduraṃ mūrdhny upāghrāya caiva ha. kṣamyatām iti covāca yad ukto 'si mayā ruṣā. dhṛtarāṣṭro mahārāja bhrātṛsnehād uvāca ha. yudhiṣṭhiras tu kuśalī bhrātṛbhiḥ saha tiṣṭhati. atha rātriṃ dinaṃ cāhaṃ tvatkṛte bharatarṣabha. prītas tvam eva me nityaṃ bhrātā sarvaguṇānvitaḥ.

विदुर उवाच। क्षान्तम् एव मया राजन् गुरुर् नः परमो भवान्। तथा ह्य् अस्म्य् आगतः क्षिप्रं त्वद्दर्शनपरायणः।

vidura uvāca. kṣāntam eva mayā rājan gurur naḥ paramo bhavān. tathā hy asmy āgataḥ kṣipraṃ tvaddarśanaparāyaṇaḥ.

भवन्ति हि नरव्याघ्र पुरुषा धर्मचेतसः। दीनाभिपातिनो राजन् नात्र कार्या विचारणा।

bhavanti hi naravyāghra puruṣā dharmacetasaḥ. dīnābhipātino rājan nātra kāryā vicāraṇā.

पाण्डोः सुता यादृशा मे तादृशा मे सुतास् तव। दीना इति हि मे बुद्धिर् अभिपन्नाद्य तान् प्रति।

pāṇḍoḥ sutā yādṛśā me tādṛśā me sutās tava. dīnā iti hi me buddhir abhipannādya tān prati.

वैशंपायन उवाच। अन्योन्यम् अनुनीयैवं भ्रातरौ तौ महाद्युती। विदुरो धृतराष्ट्रश् च लेभाते परमां मुदम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. anyonyam anunīyaivaṃ bhrātarau tau mahādyutī. viduro dhṛtarāṣṭraś ca lebhāte paramāṃ mudam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents