महाभारत 3.6 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 6→

[mh-3-6] • 22 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। पाण्डवास् तु वने वासम् उद्दिश्य भरतर्षभाः। प्रययुर् जाह्नवीकूलात् कुरुक्षेत्रं सहानुगाः।

vaiśaṃpāyana uvāca. pāṇḍavās tu vane vāsam uddiśya bharatarṣabhāḥ. prayayur jāhnavīkūlāt kurukṣetraṃ sahānugāḥ.

सरस्वतीदृषद्वत्यौ यमुनां च निषेव्य ते। ययुर् वनेनैव वनं सततं पश्चिमां दिशम्।

sarasvatīdṛṣadvatyau yamunāṃ ca niṣevya te. yayur vanenaiva vanaṃ satataṃ paścimāṃ diśam.

ततः सरस्वतीकूले समेषु मरुधन्वसु। काम्यकं नाम ददृशुर् वनं मुनिजनप्रियम्।

tataḥ sarasvatīkūle sameṣu marudhanvasu. kāmyakaṃ nāma dadṛśur vanaṃ munijanapriyam.

तत्र ते न्यवसन् वीरा वने बहुमृगद्विजे। अन्वास्यमाना मुनिभिः सान्त्व्यमानाश् च भारत।

tatra te nyavasan vīrā vane bahumṛgadvije. anvāsyamānā munibhiḥ sāntvyamānāś ca bhārata.

विदुरस् त्व् अपि पाण्डूनां तदा दर्शनलालसः। जगामैकरथेनैव काम्यकं वनम् ऋद्धिमत्।

viduras tv api pāṇḍūnāṃ tadā darśanalālasaḥ. jagāmaikarathenaiva kāmyakaṃ vanam ṛddhimat.

ततो यात्वा विदुरः काननं तच्; छीघ्रैर् अश्वैर् वाहिना स्यन्दनेन। ददर्शासीनं धर्मराजं विविक्ते; सार्धं द्रौपद्या भ्रातृभिर् ब्राह्मणैश् च।

tato yātvā viduraḥ kānanaṃ tac; chīghrair aśvair vāhinā syandanena. dadarśāsīnaṃ dharmarājaṃ vivikte; sārdhaṃ draupadyā bhrātṛbhir brāhmaṇaiś ca.

ततो ऽपश्यद् विदुरं तूर्णम् आराद्; अभ्यायान्तं सत्यसंधः स राजा। अथाब्रवीद् भ्रातरं भीमसेनं; किं नु क्षत्ता वक्ष्यति नः समेत्य।

tato 'paśyad viduraṃ tūrṇam ārād; abhyāyāntaṃ satyasaṃdhaḥ sa rājā. athābravīd bhrātaraṃ bhīmasenaṃ; kiṃ nu kṣattā vakṣyati naḥ sametya.

कच्चिन् नायं वचनात् सौबलस्य; समाह्वाता देवनायोपयाति। कच्चित् क्षुद्रः शकुनिर् नायुधानि; जेष्यत्य् अस्मान् पुनर् एवाक्षवत्याम्।

kaccin nāyaṃ vacanāt saubalasya; samāhvātā devanāyopayāti. kaccit kṣudraḥ śakunir nāyudhāni; jeṣyaty asmān punar evākṣavatyām.

समाहूतः केन चिद् आद्रवेति; नाहं शक्तो भीमसेनापयातुम्। गाण्डीवे वा संशयिते कथं चिद्; राज्यप्राप्तिः संशयिता भवेन् नः।

samāhūtaḥ kena cid ādraveti; nāhaṃ śakto bhīmasenāpayātum. gāṇḍīve vā saṃśayite kathaṃ cid; rājyaprāptiḥ saṃśayitā bhaven naḥ.

तत उत्थाय विदुरं पाण्डवेयाः; प्रत्यगृह्णन् नृपते सर्व एव। तैः सत्कृतः स च तान् आजमीढो; यथोचितं पाण्डुपुत्रान् समेयात्।

tata utthāya viduraṃ pāṇḍaveyāḥ; pratyagṛhṇan nṛpate sarva eva. taiḥ satkṛtaḥ sa ca tān ājamīḍho; yathocitaṃ pāṇḍuputrān sameyāt.

समाश्वस्तं विदुरं ते नरर्षभास्; ततो ऽपृच्छन्न् आगमनाय हेतुम्। स चापि तेभ्यो विस्तरतः शशंस; यथावृत्तो धृतराष्ट्रो ऽऽम्बिकेयः।

samāśvastaṃ viduraṃ te nararṣabhās; tato 'pṛcchann āgamanāya hetum. sa cāpi tebhyo vistarataḥ śaśaṃsa; yathāvṛtto dhṛtarāṣṭro ''mbikeyaḥ.

विदुर उवाच। अवोचन् मां धृतराष्ट्रो ऽनुगुप्तम्; अजातशत्रो परिगृह्याभिपूज्य। एवं गते समताम् अभ्युपेत्य; पथ्यं तेषां मम चैव ब्रवीहि।

vidura uvāca. avocan māṃ dhṛtarāṣṭro 'nuguptam; ajātaśatro parigṛhyābhipūjya. evaṃ gate samatām abhyupetya; pathyaṃ teṣāṃ mama caiva bravīhi.

मयाप्य् उक्तं यत् क्षमं कौरवाणां; हितं पथ्यं धृतराष्ट्रस्य चैव। तद् वै पथ्यं तन् मनो नाभ्युपैति; ततश् चाहं क्षमम् अन्यन् न मन्ये।

mayāpy uktaṃ yat kṣamaṃ kauravāṇāṃ; hitaṃ pathyaṃ dhṛtarāṣṭrasya caiva. tad vai pathyaṃ tan mano nābhyupaiti; tataś cāhaṃ kṣamam anyan na manye.

परं श्रेयः पाण्डवेया मयोक्तं; न मे तच् च श्रुतवान् आम्बिकेयः। यथातुरस्येव हि पथ्यम् अन्नं; न रोचते स्मास्य तद् उच्यमानम्।

paraṃ śreyaḥ pāṇḍaveyā mayoktaṃ; na me tac ca śrutavān āmbikeyaḥ. yathāturasyeva hi pathyam annaṃ; na rocate smāsya tad ucyamānam.

न श्रेयसे नीयते ऽजातशत्रो; स्त्री श्रोत्रियस्येव गृहे प्रदुष्टा। ब्रुवन् न रुच्यै भरतर्षभस्य; पतिः कुमार्या इव षष्टिवर्षः।

na śreyase nīyate 'jātaśatro; strī śrotriyasyeva gṛhe praduṣṭā. bruvan na rucyai bharatarṣabhasya; patiḥ kumāryā iva ṣaṣṭivarṣaḥ.

ध्रुवं विनाशो नृप कौरवाणां; न वै श्रेयो धृतराष्ट्रः परैति। यथा पर्णे पुष्करस्येव सिक्तं; जलं न तिष्ठेत् पथ्यम् उक्तं तथास्मिन्।

dhruvaṃ vināśo nṛpa kauravāṇāṃ; na vai śreyo dhṛtarāṣṭraḥ paraiti. yathā parṇe puṣkarasyeva siktaṃ; jalaṃ na tiṣṭhet pathyam uktaṃ tathāsmin.

ततः क्रुद्धो धृतराष्ट्रो ऽब्रवीन् मां; यत्र श्रद्धा भारत तत्र याहि। नाहं भूयः कामये त्वां सहायं; महीम् इमां पालयितुं पुरं वा।

tataḥ kruddho dhṛtarāṣṭro 'bravīn māṃ; yatra śraddhā bhārata tatra yāhi. nāhaṃ bhūyaḥ kāmaye tvāṃ sahāyaṃ; mahīm imāṃ pālayituṃ puraṃ vā.

सो ऽहं त्यक्तो धृतराष्ट्रेण राजंस्; त्वां शासितुम् उपयातस् त्वरावान्। तद् वै सर्वं यन् मयोक्तं सभायां; तद् धार्यतां यत् प्रवक्ष्यामि भूयः।

so 'haṃ tyakto dhṛtarāṣṭreṇa rājaṃs; tvāṃ śāsitum upayātas tvarāvān. tad vai sarvaṃ yan mayoktaṃ sabhāyāṃ; tad dhāryatāṃ yat pravakṣyāmi bhūyaḥ.

क्लेशैस् तीव्रैर् युज्यमानः सपत्नैः; क्षमां कुर्वन् कालम् उपासते यः। सं वर्धयन् स्तोकम् इवाग्निम् आत्मवान्; स वै भुङ्क्ते पृथिवीम् एक एव।

kleśais tīvrair yujyamānaḥ sapatnaiḥ; kṣamāṃ kurvan kālam upāsate yaḥ. saṃ vardhayan stokam ivāgnim ātmavān; sa vai bhuṅkte pṛthivīm eka eva.

यस्याविभक्तं वसु राजन् सहायैस्; तस्य दुःखे ऽप्य् अंशभाजः सहायाः। सहायानाम् एष संग्रहणे ऽभ्युपायः; सहायाप्तौ पृथिवीप्राप्तिम् आहुः। तस्मात् सत्यं सततं वै ब्रुवाणो। लोकस्य हृद्यो भवतीति सद्यः।

yasyāvibhaktaṃ vasu rājan sahāyais; tasya duḥkhe 'py aṃśabhājaḥ sahāyāḥ. sahāyānām eṣa saṃgrahaṇe 'bhyupāyaḥ; sahāyāptau pṛthivīprāptim āhuḥ. tasmāt satyaṃ satataṃ vai bruvāṇo. lokasya hṛdyo bhavatīti sadyaḥ.

सत्यं श्रेष्ठं पाण्डव निष्प्रलापं; तुल्यं चान्नं सह भोज्यं सहायैः। आत्मा चैषाम् अग्रतो नातिवर्तेद्; एवंवृत्तिर् वर्धते भूमिपालः। मित्रैः पुत्रैर् भूमिहस्त्यश्वभूरि। महीम् इमां पालयितुं पुरस्तात्।

satyaṃ śreṣṭhaṃ pāṇḍava niṣpralāpaṃ; tulyaṃ cānnaṃ saha bhojyaṃ sahāyaiḥ. ātmā caiṣām agrato nātivarted; evaṃvṛttir vardhate bhūmipālaḥ. mitraiḥ putrair bhūmihastyaśvabhūri. mahīm imāṃ pālayituṃ purastāt.

युधिष्ठिर उवाच। एवं करिष्यामि यथा ब्रवीषि; परां बुद्धिम् उपगम्याप्रमत्तः। यच् चाप्य् अन्यद् देशकालोपपन्नं; तद् वै वाच्यं तत् करिष्यामि कृत्स्नम्।

yudhiṣṭhira uvāca. evaṃ kariṣyāmi yathā bravīṣi; parāṃ buddhim upagamyāpramattaḥ. yac cāpy anyad deśakālopapannaṃ; tad vai vācyaṃ tat kariṣyāmi kṛtsnam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...