महाभारत 3.68 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 68→

[mh-3-68] • 24 श्लोकाः

बृहदश्व उवाच। अथ दीर्घस्य कालस्य पर्णादो नाम वै द्विजः। प्रत्येत्य नगरं भैमीम् इदं वचनम् अब्रवीत्।

bṛhadaśva uvāca. atha dīrghasya kālasya parṇādo nāma vai dvijaḥ. pratyetya nagaraṃ bhaimīm idaṃ vacanam abravīt.

नैषधं मृगयानेन दमयन्ति दिवानिशम्। अयोध्यां नगरीं गत्वा भाङ्गस्वरिर् उपस्थितः।

naiṣadhaṃ mṛgayānena damayanti divāniśam. ayodhyāṃ nagarīṃ gatvā bhāṅgasvarir upasthitaḥ.

श्रावितश् च मया वाक्यं त्वदीयं स महाजने। ऋतुपर्णो महाभागो यथोक्तं वरवर्णिनि।

śrāvitaś ca mayā vākyaṃ tvadīyaṃ sa mahājane. ṛtuparṇo mahābhāgo yathoktaṃ varavarṇini.

तच् छ्रुत्वा नाब्रवीत् किं चिद् ऋतुपर्णो नराधिपः। न च पारिषदः कश् चिद् भाष्यमाणो मयासकृत्।

tac chrutvā nābravīt kiṃ cid ṛtuparṇo narādhipaḥ. na ca pāriṣadaḥ kaś cid bhāṣyamāṇo mayāsakṛt.

अनुज्ञातं तु मां राज्ञा विजने कश् चिद् अब्रवीत्। ऋतुपर्णस्य पुरुषो बाहुको नाम नामतः।

anujñātaṃ tu māṃ rājñā vijane kaś cid abravīt. ṛtuparṇasya puruṣo bāhuko nāma nāmataḥ.

सूतस् तस्य नरेन्द्रस्य विरूपो ह्रस्वबाहुकः। शीघ्रयाने सुकुशलो मृष्टकर्ता च भोजने।

sūtas tasya narendrasya virūpo hrasvabāhukaḥ. śīghrayāne sukuśalo mṛṣṭakartā ca bhojane.

स विनिःश्वस्य बहुशो रुदित्वा च मुहुर् मुहुः। कुशलं चैव मां पृष्ट्वा पश्चाद् इदम् अभाषत।

sa viniḥśvasya bahuśo ruditvā ca muhur muhuḥ. kuśalaṃ caiva māṃ pṛṣṭvā paścād idam abhāṣata.

वैषम्यम् अपि संप्राप्ता गोपायन्ति कुलस्त्रियः। आत्मानम् आत्मना सत्यो जितस्वर्गा न संशयः। रहिता भर्तृभिश् चैव न क्रुध्यन्ति कदा चन। प्राणांश् चारित्रकवचान् धारयन्ति वरस्त्रियः।

vaiṣamyam api saṃprāptā gopāyanti kulastriyaḥ. ātmānam ātmanā satyo jitasvargā na saṃśayaḥ. rahitā bhartṛbhiś caiva na krudhyanti kadā cana. prāṇāṃś cāritrakavacān dhārayanti varastriyaḥ.

विषमस्थेन मूढेन परिभ्रष्टसुखेन च। यत् सा तेन परित्यक्ता तत्र न क्रोद्धुम् अर्हति।

viṣamasthena mūḍhena paribhraṣṭasukhena ca. yat sā tena parityaktā tatra na kroddhum arhati.

प्राणयात्रां परिप्रेप्सोः शकुनैर् हृतवाससः। आधिभिर् दह्यमानस्य श्यामा न क्रोद्धुम् अर्हति।

prāṇayātrāṃ pariprepsoḥ śakunair hṛtavāsasaḥ. ādhibhir dahyamānasya śyāmā na kroddhum arhati.

सत्कृतासत्कृता वापि पतिं दृष्ट्वा तथागतम्। भ्रष्टराज्यं श्रिया हीनं श्यामा न क्रोद्धुम् अर्हति।

satkṛtāsatkṛtā vāpi patiṃ dṛṣṭvā tathāgatam. bhraṣṭarājyaṃ śriyā hīnaṃ śyāmā na kroddhum arhati.

तस्य तद् वचनं श्रुत्वा त्वरितो ऽहम् इहागतः। श्रुत्वा प्रमाणं भवती राज्ञश् चैव निवेदय।

tasya tad vacanaṃ śrutvā tvarito 'ham ihāgataḥ. śrutvā pramāṇaṃ bhavatī rājñaś caiva nivedaya.

एतच् छ्रुत्वाश्रुपूर्णाक्षी पर्णादस्य विशां पते। दमयन्ती रहो ऽभ्येत्य मातरं प्रत्यभाषत। अयम् अर्थो मृषा न स्याद् ब्राह्मणस्य कथं चन।

etac chrutvāśrupūrṇākṣī parṇādasya viśāṃ pate. damayantī raho 'bhyetya mātaraṃ pratyabhāṣata. ayam artho mṛṣā na syād brāhmaṇasya kathaṃ cana.

अयम् अर्थो न संवेद्यो भीमे मातः कथं चन। त्वत्संनिधौ समादेक्ष्ये सुदेवं द्विजसत्तमम्।

ayam artho na saṃvedyo bhīme mātaḥ kathaṃ cana. tvatsaṃnidhau samādekṣye sudevaṃ dvijasattamam.

यथा न नृपतिर् भीमः प्रतिपद्येत मे मतम्। तथा त्वया प्रयत्तव्यं मम चेत् प्रियम् इच्छसि।

yathā na nṛpatir bhīmaḥ pratipadyeta me matam. tathā tvayā prayattavyaṃ mama cet priyam icchasi.

यथा चाहं समानीता सुदेवेनाशु बान्धवान्। तेनैव मङ्गलेनाशु सुदेवो यातु माचिरम्। समानेतुं नलं मातर् अयोध्यां नगरीम् इतः। ऋतुपर्णस्य भवने निवसन्तम् अरिंदमम्।

yathā cāhaṃ samānītā sudevenāśu bāndhavān. tenaiva maṅgalenāśu sudevo yātu māciram. samānetuṃ nalaṃ mātar ayodhyāṃ nagarīm itaḥ. ṛtuparṇasya bhavane nivasantam ariṃdamam.

विश्रान्तं च ततः पश्चात् पर्णादं द्विजसत्तमम्। अर्चयाम् आस वैदर्भी धनेनातीव भामिनी। उवाच चैनं महता संपूज्य द्रविणेन वै।

viśrāntaṃ ca tataḥ paścāt parṇādaṃ dvijasattamam. arcayām āsa vaidarbhī dhanenātīva bhāminī. uvāca cainaṃ mahatā saṃpūjya draviṇena vai.

नले चेहागते विप्र भूयो दास्यामि ते वसु। त्वया हि मे बहु कृतं यथा नान्यः करिष्यति। यद् भर्त्राहं समेष्यामि शीघ्रम् एव द्विजोत्तम।

nale cehāgate vipra bhūyo dāsyāmi te vasu. tvayā hi me bahu kṛtaṃ yathā nānyaḥ kariṣyati. yad bhartrāhaṃ sameṣyāmi śīghram eva dvijottama.

एवम् उक्तो ऽर्चयित्वा ताम् आशीर्वादैः सुमङ्गलैः। गृहान् उपययौ चापि कृतार्थः स महामनाः।

evam ukto 'rcayitvā tām āśīrvādaiḥ sumaṅgalaiḥ. gṛhān upayayau cāpi kṛtārthaḥ sa mahāmanāḥ.

ततश् चानाय्य तं विप्रं दमयन्ती युधिष्ठिर। अब्रवीत् संनिधौ मातुर् दुःखशोकसमन्विता।

tataś cānāyya taṃ vipraṃ damayantī yudhiṣṭhira. abravīt saṃnidhau mātur duḥkhaśokasamanvitā.

गत्वा सुदेव नगरीम् अयोध्यावासिनं नृपम्। ऋतुपर्णं वचो ब्रूहि पतिम् अन्यं चिकीर्षती। आस्थास्यति पुनर् भैमी दमयन्ती स्वयंवरम्।

gatvā sudeva nagarīm ayodhyāvāsinaṃ nṛpam. ṛtuparṇaṃ vaco brūhi patim anyaṃ cikīrṣatī. āsthāsyati punar bhaimī damayantī svayaṃvaram.

तत्र गच्छन्ति राजानो राजपुत्राश् च सर्वशः। यथा च गणितः कालः श्वोभूते स भविष्यति।

tatra gacchanti rājāno rājaputrāś ca sarvaśaḥ. yathā ca gaṇitaḥ kālaḥ śvobhūte sa bhaviṣyati.

यदि संभावनीयं ते गच्छ शीघ्रम् अरिंदम। सूर्योदये द्वितीयं सा भर्तारं वरयिष्यति। न हि स ज्ञायते वीरो नलो जीवन् मृतो ऽपि वा।

yadi saṃbhāvanīyaṃ te gaccha śīghram ariṃdama. sūryodaye dvitīyaṃ sā bhartāraṃ varayiṣyati. na hi sa jñāyate vīro nalo jīvan mṛto 'pi vā.

एवं तया यथोक्तं वै गत्वा राजानम् अब्रवीत्। ऋतुपर्णं महाराज सुदेवो ब्राह्मणस् तदा।

evaṃ tayā yathoktaṃ vai gatvā rājānam abravīt. ṛtuparṇaṃ mahārāja sudevo brāhmaṇas tadā.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...