महाभारत 3.63 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 63→

[mh-3-63] • 25 श्लोकाः

नलस्य चरितं राजञ् छृणु मे वदतो ऽद्भुतम्।

nalasya caritaṃ rājañ chṛṇu me vadato 'dbhutam.

बृहदश्व उवाच। उत्सृज्य दमयन्तीं तु नलो राजा विशां पते। ददर्श दावं दह्यन्तं महान्तं गहने वने।

bṛhadaśva uvāca. utsṛjya damayantīṃ tu nalo rājā viśāṃ pate. dadarśa dāvaṃ dahyantaṃ mahāntaṃ gahane vane.

तत्र शुश्राव मध्ये ऽग्नौ शब्दं भूतस्य कस्य चित्। अभिधाव नलेत्य् उच्चैः पुण्यश्लोकेति चासकृत्।

tatra śuśrāva madhye 'gnau śabdaṃ bhūtasya kasya cit. abhidhāva nalety uccaiḥ puṇyaśloketi cāsakṛt.

मा भैर् इति नलश् चोक्त्वा मध्यम् अग्नेः प्रविश्य तम्। ददर्श नागराजानं शयानं कुण्डलीकृतम्।

mā bhair iti nalaś coktvā madhyam agneḥ praviśya tam. dadarśa nāgarājānaṃ śayānaṃ kuṇḍalīkṛtam.

स नागः प्राञ्जलिर् भूत्वा वेपमानो नलं तदा। उवाच विद्धि मां राजन् नागं कर्कोटकं नृप।

sa nāgaḥ prāñjalir bhūtvā vepamāno nalaṃ tadā. uvāca viddhi māṃ rājan nāgaṃ karkoṭakaṃ nṛpa.

मया प्रलब्धो ब्रह्मर्षिर् अनागाः सुमहातपाः। तेन मन्युपरीतेन शप्तो ऽस्मि मनुजाधिप। तिष्ठ त्वं स्थावर इव यावद् एव नलः क्व चित्। इतो नेता हि तत्र त्वं शापान् मोक्ष्यसि मत्कृतात्।

mayā pralabdho brahmarṣir anāgāḥ sumahātapāḥ. tena manyuparītena śapto 'smi manujādhipa. tiṣṭha tvaṃ sthāvara iva yāvad eva nalaḥ kva cit. ito netā hi tatra tvaṃ śāpān mokṣyasi matkṛtāt.

तस्य शापान् न शक्नोमि पदाद् विचलितुं पदम्। उपदेक्ष्यामि ते श्रेयस् त्रातुम् अर्हति मां भवान्।

tasya śāpān na śaknomi padād vicalituṃ padam. upadekṣyāmi te śreyas trātum arhati māṃ bhavān.

सखा च ते भविष्यामि मत्समो नास्ति पन्नगः। लघुश् च ते भविष्यामि शीघ्रम् आदाय गच्छ माम्।

sakhā ca te bhaviṣyāmi matsamo nāsti pannagaḥ. laghuś ca te bhaviṣyāmi śīghram ādāya gaccha mām.

एवम् उक्त्वा स नागेन्द्रो बभूवाङ्गुष्ठमात्रकः। तं गृहीत्वा नलः प्रायाद् उद्देशं दाववर्जितम्।

evam uktvā sa nāgendro babhūvāṅguṣṭhamātrakaḥ. taṃ gṛhītvā nalaḥ prāyād uddeśaṃ dāvavarjitam.

आकाशदेशम् आसाद्य विमुक्तं कृष्णवर्त्मना। उत्स्रष्टुकामं तं नागः पुनः कर्कोटको ऽब्रवीत्।

ākāśadeśam āsādya vimuktaṃ kṛṣṇavartmanā. utsraṣṭukāmaṃ taṃ nāgaḥ punaḥ karkoṭako 'bravīt.

पदानि गणयन् गच्छ स्वानि नैषध कानि चित्। तत्र ते ऽहं महाराज श्रेयो धास्यामि यत् परम्।

padāni gaṇayan gaccha svāni naiṣadha kāni cit. tatra te 'haṃ mahārāja śreyo dhāsyāmi yat param.

ततः संख्यातुम् आरब्धम् अदशद् दशमे पदे। तस्य दष्टस्य तद् रूपं क्षिप्रम् अन्तरधीयत।

tataḥ saṃkhyātum ārabdham adaśad daśame pade. tasya daṣṭasya tad rūpaṃ kṣipram antaradhīyata.

स दृष्ट्वा विस्मितस् तस्थाव् आत्मानं विकृतं नलः। स्वरूपधारिणं नागं ददर्श च महीपतिः।

sa dṛṣṭvā vismitas tasthāv ātmānaṃ vikṛtaṃ nalaḥ. svarūpadhāriṇaṃ nāgaṃ dadarśa ca mahīpatiḥ.

ततः कर्कोटको नागः सान्त्वयन् नलम् अब्रवीत्। मया ते ऽन्तर्हितं रूपं न त्वा विद्युर् जना इति। कर्कोटकस्य नागस्य दमयन्त्या नलस्य च। ऋतुपर्णस्य राजर्षेः कीर्तनं कलिनाशनम्।

tataḥ karkoṭako nāgaḥ sāntvayan nalam abravīt. mayā te 'ntarhitaṃ rūpaṃ na tvā vidyur janā iti. karkoṭakasya nāgasya damayantyā nalasya ca. ṛtuparṇasya rājarṣeḥ kīrtanaṃ kalināśanam.

यत्कृते चासि विकृतो दुःखेन महता नल। विषेण स मदीयेन त्वयि दुःखं निवत्स्यति।

yatkṛte cāsi vikṛto duḥkhena mahatā nala. viṣeṇa sa madīyena tvayi duḥkhaṃ nivatsyati.

विषेण संवृतैर् गात्रैर् यावत् त्वां न विमोक्ष्यति। तावत् त्वयि महाराज दुःखं वै स निवत्स्यति।

viṣeṇa saṃvṛtair gātrair yāvat tvāṃ na vimokṣyati. tāvat tvayi mahārāja duḥkhaṃ vai sa nivatsyati.

अनागा येन निकृतस् त्वम् अनर्हो जनाधिप। क्रोधाद् असूययित्वा तं रक्षा मे भवतः कृता।

anāgā yena nikṛtas tvam anarho janādhipa. krodhād asūyayitvā taṃ rakṣā me bhavataḥ kṛtā.

न ते भयं नरव्याघ्र दंष्ट्रिभ्यः शत्रुतो ऽपि वा। ब्रह्मविद्भ्यश् च भविता मत्प्रसादान् नराधिप।

na te bhayaṃ naravyāghra daṃṣṭribhyaḥ śatruto 'pi vā. brahmavidbhyaś ca bhavitā matprasādān narādhipa.

राजन् विषनिमित्ता च न ते पीडा भविष्यति। संग्रामेषु च राजेन्द्र शश्वज् जयम् अवाप्स्यसि।

rājan viṣanimittā ca na te pīḍā bhaviṣyati. saṃgrāmeṣu ca rājendra śaśvaj jayam avāpsyasi.

गच्छ राजन्न् इतः सूतो बाहुको ऽहम् इति ब्रुवन्। समीपम् ऋतुपर्णस्य स हि वेदाक्षनैपुणम्। अयोध्यां नगरीं रम्याम् अद्यैव निषधेश्वर।

gaccha rājann itaḥ sūto bāhuko 'ham iti bruvan. samīpam ṛtuparṇasya sa hi vedākṣanaipuṇam. ayodhyāṃ nagarīṃ ramyām adyaiva niṣadheśvara.

स ते ऽक्षहृदयं दाता राजाश्वहृदयेन वै। इक्ष्वाकुकुलजः श्रीमान् मित्रं चैव भविष्यति।

sa te 'kṣahṛdayaṃ dātā rājāśvahṛdayena vai. ikṣvākukulajaḥ śrīmān mitraṃ caiva bhaviṣyati.

भविष्यसि यदाक्षज्ञः श्रेयसा योक्ष्यसे तदा। समेष्यसि च दारैस् त्वं मा स्म शोके मनः कृथाः। राज्येन तनयाभ्यां च सत्यम् एतद् ब्रवीमि ते।

bhaviṣyasi yadākṣajñaḥ śreyasā yokṣyase tadā. sameṣyasi ca dārais tvaṃ mā sma śoke manaḥ kṛthāḥ. rājyena tanayābhyāṃ ca satyam etad bravīmi te.

स्वरूपं च यदा द्रष्टुम् इच्छेथास् त्वं नराधिप। संस्मर्तव्यस् तदा ते ऽहं वासश् चेदं निवासयेः।

svarūpaṃ ca yadā draṣṭum icchethās tvaṃ narādhipa. saṃsmartavyas tadā te 'haṃ vāsaś cedaṃ nivāsayeḥ.

अनेन वाससाच्छन्नः स्वरूपं प्रतिपत्स्यसे। इत्य् उक्त्वा प्रददाव् अस्मै दिव्यं वासोयुगं तदा।

anena vāsasācchannaḥ svarūpaṃ pratipatsyase. ity uktvā pradadāv asmai divyaṃ vāsoyugaṃ tadā.

एवं नलं समादिश्य वासो दत्त्वा च कौरव। नागराजस् ततो राजंस् तत्रैवान्तरधीयत।

evaṃ nalaṃ samādiśya vāso dattvā ca kaurava. nāgarājas tato rājaṃs tatraivāntaradhīyata.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...