महाभारत 3.59 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 59→

[mh-3-59] • 26 श्लोकाः

बृहदश्वः। इत्य् उक्तः स तदा देव्या नऌओ वचनम् अब्रवीत्।

bṛhadaśvaḥ. ity uktaḥ sa tadā devyā naḷo vacanam abravīt.

नल उवाच। यथा राज्यं पितुस् ते तत् तथा मम न संशयः। न तु तत्र गमिष्यामि विषमस्थः कथं चन।

nala uvāca. yathā rājyaṃ pitus te tat tathā mama na saṃśayaḥ. na tu tatra gamiṣyāmi viṣamasthaḥ kathaṃ cana.

कथं समृद्धो गत्वाहं तव हर्षविवर्धनः। परिद्यूनो गमिष्यामि तव शोकविवर्धनः।

kathaṃ samṛddho gatvāhaṃ tava harṣavivardhanaḥ. paridyūno gamiṣyāmi tava śokavivardhanaḥ.

बृहदश्व उवाच। इति ब्रुवन् नलो राजा दमयन्तीं पुनः पुनः। सान्त्वयाम् आस कल्याणीं वाससो ऽर्धेन संवृताम्।

bṛhadaśva uvāca. iti bruvan nalo rājā damayantīṃ punaḥ punaḥ. sāntvayām āsa kalyāṇīṃ vāsaso 'rdhena saṃvṛtām.

ताव् एकवस्त्रसंवीताव् अटमानाव् इतस् ततः। क्षुत्पिपासापरिश्रान्तौ सभां कां चिद् उपेयतुः।

tāv ekavastrasaṃvītāv aṭamānāv itas tataḥ. kṣutpipāsāpariśrāntau sabhāṃ kāṃ cid upeyatuḥ.

तां सभाम् उपसंप्राप्य तदा स निषधाधिपः। वैदर्भ्या सहितो राजा निषसाद महीतले।

tāṃ sabhām upasaṃprāpya tadā sa niṣadhādhipaḥ. vaidarbhyā sahito rājā niṣasāda mahītale.

स वै विवस्त्रो मलिनो विकचः पांसुगुण्ठितः। दमयन्त्या सह श्रान्तः सुष्वाप धरणीतले।

sa vai vivastro malino vikacaḥ pāṃsuguṇṭhitaḥ. damayantyā saha śrāntaḥ suṣvāpa dharaṇītale.

दमयन्त्य् अपि कल्याणी निद्रयापहृता ततः। सहसा दुःखम् आसाद्य सुकुमारी तपस्विनी।

damayanty api kalyāṇī nidrayāpahṛtā tataḥ. sahasā duḥkham āsādya sukumārī tapasvinī.

सुप्तायां दमयन्त्यां तु नलो राजा विशां पते। शोकोन्मथितचित्तात्मा न स्म शेते यथा पुरा।

suptāyāṃ damayantyāṃ tu nalo rājā viśāṃ pate. śokonmathitacittātmā na sma śete yathā purā.

स तद् राज्यापहरणं सुहृत्त्यागं च सर्वशः। वने च तं परिध्वंसं प्रेक्ष्य चिन्ताम् उपेयिवान्।

sa tad rājyāpaharaṇaṃ suhṛttyāgaṃ ca sarvaśaḥ. vane ca taṃ paridhvaṃsaṃ prekṣya cintām upeyivān.

किं नु मे स्याद् इदं कृत्वा किं नु मे स्याद् अकुर्वतः। किं नु मे मरणं श्रेयः परित्यागो जनस्य वा।

kiṃ nu me syād idaṃ kṛtvā kiṃ nu me syād akurvataḥ. kiṃ nu me maraṇaṃ śreyaḥ parityāgo janasya vā.

माम् इयं ह्य् अनुरक्तेदं दुःखम् आप्नोति मत्कृते। मद्विहीना त्व् इयं गच्छेत् कदा चित् स्वजनं प्रति।

mām iyaṃ hy anuraktedaṃ duḥkham āpnoti matkṛte. madvihīnā tv iyaṃ gacchet kadā cit svajanaṃ prati.

मया निःसंशयं दुःखम् इयं प्राप्स्यत्य् अनुत्तमा। उत्सर्गे संशयः स्यात् तु विन्देतापि सुखं क्व चित्।

mayā niḥsaṃśayaṃ duḥkham iyaṃ prāpsyaty anuttamā. utsarge saṃśayaḥ syāt tu vindetāpi sukhaṃ kva cit.

स विनिश्चित्य बहुधा विचार्य च पुनः पुनः। उत्सर्गे ऽमन्यत श्रेयो दमयन्त्या नराधिपः। न चैषा तेजसा शक्या कैश् चिद् धर्षयितुं पथि। यशस्विनी महाभागा मद्भक्तेयं पतिव्रता। एवं तस्य तदा बुद्धिर् दमयन्त्यां न्यवर्तत। कलिना दुष्टभावेन दमयन्त्या विसर्जने।

sa viniścitya bahudhā vicārya ca punaḥ punaḥ. utsarge 'manyata śreyo damayantyā narādhipaḥ. na caiṣā tejasā śakyā kaiś cid dharṣayituṃ pathi. yaśasvinī mahābhāgā madbhakteyaṃ pativratā. evaṃ tasya tadā buddhir damayantyāṃ nyavartata. kalinā duṣṭabhāvena damayantyā visarjane.

सो ऽवस्त्रताम् आत्मनश् च तस्याश् चाप्य् एकवस्त्रताम्। चिन्तयित्वाध्यगाद् राजा वस्त्रार्धस्यावकर्तनम्।

so 'vastratām ātmanaś ca tasyāś cāpy ekavastratām. cintayitvādhyagād rājā vastrārdhasyāvakartanam.

कथं वासो विकर्तेयं न च बुध्येत मे प्रिया। चिन्त्यैवं नैषधो राजा सभां पर्यचरत् तदा।

kathaṃ vāso vikarteyaṃ na ca budhyeta me priyā. cintyaivaṃ naiṣadho rājā sabhāṃ paryacarat tadā.

परिधावन्न् अथ नल इतश् चेतश् च भारत। आससाद सभोद्देशे विकोशं खड्गम् उत्तमम्।

paridhāvann atha nala itaś cetaś ca bhārata. āsasāda sabhoddeśe vikośaṃ khaḍgam uttamam.

तेनार्धं वाससश् छित्त्वा निवस्य च परंतपः। सुप्ताम् उत्सृज्य वैदर्भीं प्राद्रवद् गतचेतनः।

tenārdhaṃ vāsasaś chittvā nivasya ca paraṃtapaḥ. suptām utsṛjya vaidarbhīṃ prādravad gatacetanaḥ.

ततो निबद्धहृदयः पुनर् आगम्य तां सभाम्। दमयन्तीं तथा दृष्ट्वा रुरोद निषधाधिपः।

tato nibaddhahṛdayaḥ punar āgamya tāṃ sabhām. damayantīṃ tathā dṛṣṭvā ruroda niṣadhādhipaḥ.

यां न वायुर् न चादित्यः पुरा पश्यति मे प्रियाम्। सेयम् अद्य सभामध्ये शेते भूमाव् अनाथवत्।

yāṃ na vāyur na cādityaḥ purā paśyati me priyām. seyam adya sabhāmadhye śete bhūmāv anāthavat.

इयं वस्त्रावकर्तेन संवीता चारुहासिनी। उन्मत्तेव वरारोहा कथं बुद्ध्वा भविष्यति।

iyaṃ vastrāvakartena saṃvītā cāruhāsinī. unmatteva varārohā kathaṃ buddhvā bhaviṣyati.

कथम् एका सती भैमी मया विरहिता शुभा। चरिष्यति वने घोरे मृगव्यालनिषेविते। आदित्या वसवो रुद्रा अश्विनौ समरुद्गणौ। रक्षन्तु त्वां महाभागे धर्मेणासि समावृता। एवम् उक्त्वा प्रियां भार्यां रूपेणाप्रतिमां भुवि। कलिनापहृतज्ञानो नलः प्रातिष्ठद् उद्यतः।

katham ekā satī bhaimī mayā virahitā śubhā. cariṣyati vane ghore mṛgavyālaniṣevite. ādityā vasavo rudrā aśvinau samarudgaṇau. rakṣantu tvāṃ mahābhāge dharmeṇāsi samāvṛtā. evam uktvā priyāṃ bhāryāṃ rūpeṇāpratimāṃ bhuvi. kalināpahṛtajñāno nalaḥ prātiṣṭhad udyataḥ.

गत्वा गत्वा नलो राजा पुनर् एति सभां मुहुः। आकृष्यमाणः कलिना सौहृदेनापकृष्यते।

gatvā gatvā nalo rājā punar eti sabhāṃ muhuḥ. ākṛṣyamāṇaḥ kalinā sauhṛdenāpakṛṣyate.

द्विधेव हृदयं तस्य दुःखितस्याभवत् तदा। दोलेव मुहुर् आयाति याति चैव सभां मुहुः।

dvidheva hṛdayaṃ tasya duḥkhitasyābhavat tadā. doleva muhur āyāti yāti caiva sabhāṃ muhuḥ.

सो ऽपकृष्टस् तु कलिना मोहितः प्राद्रवन् नलः। सुप्ताम् उत्सृज्य तां भार्यां विलप्य करुणं बहु।

so 'pakṛṣṭas tu kalinā mohitaḥ prādravan nalaḥ. suptām utsṛjya tāṃ bhāryāṃ vilapya karuṇaṃ bahu.

नष्टात्मा कलिना स्पृष्टस् तत् तद् विगणयन् नृपः। जगामैव वने शून्ये भार्याम् उत्सृज्य दुःखितः।

naṣṭātmā kalinā spṛṣṭas tat tad vigaṇayan nṛpaḥ. jagāmaiva vane śūnye bhāryām utsṛjya duḥkhitaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...