महाभारत 3.57 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 57→

[mh-3-57] • 23 श्लोकाः

बृहदश्व उवाच। दमयन्ती ततो दृष्ट्वा पुण्यश्लोकं नराधिपम्। उन्मत्तवद् अनुन्मत्ता देवने गतचेतसम्।

bṛhadaśva uvāca. damayantī tato dṛṣṭvā puṇyaślokaṃ narādhipam. unmattavad anunmattā devane gatacetasam.

भयशोकसमाविष्टा राजन् भीमसुता ततः। चिन्तयाम् आस तत् कार्यं सुमहत् पार्थिवं प्रति।

bhayaśokasamāviṣṭā rājan bhīmasutā tataḥ. cintayām āsa tat kāryaṃ sumahat pārthivaṃ prati.

सा शङ्कमाना तत्पापं चिकीर्षन्ती च तत्प्रियम्। नलं च हृतसर्वस्वम् उपलभ्येदम् अब्रवीत्। बृहत्सेनाम् अतियशां तां धात्रीं परिचारिकाम्। हितां सर्वार्थकुशलाम् अनुरक्तां सुभाषिताम्।

sā śaṅkamānā tatpāpaṃ cikīrṣantī ca tatpriyam. nalaṃ ca hṛtasarvasvam upalabhyedam abravīt. bṛhatsenām atiyaśāṃ tāṃ dhātrīṃ paricārikām. hitāṃ sarvārthakuśalām anuraktāṃ subhāṣitām.

बृहत्सेने व्रजामात्यान् आनाय्य नलशासनात्। आचक्ष्व यद् धृतं द्रव्यम् अवशिष्टं च यद् वसु। इत्य् एवं सा समादिष्टा बृहत्सेना नरेश्वर। उवाच देव्या वचनं मन्त्रिणां सा समीपतः।

bṛhatsene vrajāmātyān ānāyya nalaśāsanāt. ācakṣva yad dhṛtaṃ dravyam avaśiṣṭaṃ ca yad vasu. ity evaṃ sā samādiṣṭā bṛhatsenā nareśvara. uvāca devyā vacanaṃ mantriṇāṃ sā samīpataḥ.

ततस् ते मन्त्रिणः सर्वे विज्ञाय नलशासनम्। अपि नो भागधेयं स्याद् इत्य् उक्त्वा पुनर् आव्रजन्।

tatas te mantriṇaḥ sarve vijñāya nalaśāsanam. api no bhāgadheyaṃ syād ity uktvā punar āvrajan.

तास् तु सर्वाः प्रकृतयो द्वितीयं समुपस्थिताः। न्यवेदयद् भीमसुता न च तत् प्रत्यनन्दत।

tās tu sarvāḥ prakṛtayo dvitīyaṃ samupasthitāḥ. nyavedayad bhīmasutā na ca tat pratyanandata.

वाक्यम् अप्रतिनन्दन्तं भर्तारम् अभिवीक्ष्य सा। दमयन्ती पुनर् वेश्म व्रीडिता प्रविवेश ह।

vākyam apratinandantaṃ bhartāram abhivīkṣya sā. damayantī punar veśma vrīḍitā praviveśa ha.

निशम्य सततं चाक्षान् पुण्यश्लोकपराङ्मुखान्। नलं च हृतसर्वस्वं धात्रीं पुनर् उवाच ह।

niśamya satataṃ cākṣān puṇyaślokaparāṅmukhān. nalaṃ ca hṛtasarvasvaṃ dhātrīṃ punar uvāca ha.

बृहत्सेने पुनर् गच्छ वार्ष्णेयं नलशासनात्। सूतम् आनय कल्याणि महत् कार्यम् उपस्थितम्।

bṛhatsene punar gaccha vārṣṇeyaṃ nalaśāsanāt. sūtam ānaya kalyāṇi mahat kāryam upasthitam.

बृहत्सेना तु तच् छ्रुत्वा दमयन्त्याः प्रभाषितम्। वार्ष्णेयम् आनयाम् आस पुरुषैर् आप्तकारिभिः।

bṛhatsenā tu tac chrutvā damayantyāḥ prabhāṣitam. vārṣṇeyam ānayām āsa puruṣair āptakāribhiḥ.

वार्ष्णेयं तु ततो भैमी सान्त्वयञ् श्लक्ष्णया गिरा। उवाच देशकालज्ञा प्राप्तकालम् अनिन्दिता।

vārṣṇeyaṃ tu tato bhaimī sāntvayañ ślakṣṇayā girā. uvāca deśakālajñā prāptakālam aninditā.

जानीषे त्वं यथा राजा सम्यग्वृत्तः सदा त्वयि। तस्य त्वं विषमस्थस्य साहाय्यं कर्तुम् अर्हसि।

jānīṣe tvaṃ yathā rājā samyagvṛttaḥ sadā tvayi. tasya tvaṃ viṣamasthasya sāhāyyaṃ kartum arhasi.

यथा यथा हि नृपतिः पुष्करेणेह जीयते। तथा तथास्य द्यूते वै रागो भूयो ऽभिवर्धते।

yathā yathā hi nṛpatiḥ puṣkareṇeha jīyate. tathā tathāsya dyūte vai rāgo bhūyo 'bhivardhate.

यथा च पुष्करस्याक्षा वर्तन्ते वशवर्तिनः। तथा विपर्ययश् चापि नलस्याक्षेषु दृश्यते।

yathā ca puṣkarasyākṣā vartante vaśavartinaḥ. tathā viparyayaś cāpi nalasyākṣeṣu dṛśyate.

सुहृत्स्वजनवाक्यानि यथावन् न शृणोति च। ममापि च तथा वाक्यं नाभिनन्दति मोहितः। यथा राज्ञः प्रदीप्तानां भाग्यानाम् अद्य सारथे। नूनं मन्ये न शेषो ऽस्ति नैषधस्य महात्मनः।

suhṛtsvajanavākyāni yathāvan na śṛṇoti ca. mamāpi ca tathā vākyaṃ nābhinandati mohitaḥ. yathā rājñaḥ pradīptānāṃ bhāgyānām adya sārathe. nūnaṃ manye na śeṣo 'sti naiṣadhasya mahātmanaḥ.

यत्र मे वचनं राजा नाभिनन्दति मोहितः। शरणं त्वां प्रपन्नास्मि सारथे कुरु मद्वचः। न हि मे शुध्यते भावः कदा चिद् विनशेद् इति।

yatra me vacanaṃ rājā nābhinandati mohitaḥ. śaraṇaṃ tvāṃ prapannāsmi sārathe kuru madvacaḥ. na hi me śudhyate bhāvaḥ kadā cid vinaśed iti.

नलस्य दयितान् अश्वान् योजयित्वा महाजवान्। इदम् आरोप्य मिथुनं कुण्डिनं यातुम् अर्हसि।

nalasya dayitān aśvān yojayitvā mahājavān. idam āropya mithunaṃ kuṇḍinaṃ yātum arhasi.

मम ज्ञातिषु निक्षिप्य दारकौ स्यन्दनं तथा। अश्वांश् चैतान् यथाकामं वस वान्यत्र गच्छ वा।

mama jñātiṣu nikṣipya dārakau syandanaṃ tathā. aśvāṃś caitān yathākāmaṃ vasa vānyatra gaccha vā.

दमयन्त्यास् तु तद् वाक्यं वार्ष्णेयो नलसारथिः। न्यवेदयद् अशेषेण नलामात्येषु मुख्यशः।

damayantyās tu tad vākyaṃ vārṣṇeyo nalasārathiḥ. nyavedayad aśeṣeṇa nalāmātyeṣu mukhyaśaḥ.

तैः समेत्य विनिश्चित्य सो ऽनुज्ञातो महीपते। ययौ मिथुनम् आरोप्य विदर्भांस् तेन वाहिना।

taiḥ sametya viniścitya so 'nujñāto mahīpate. yayau mithunam āropya vidarbhāṃs tena vāhinā.

हयांस् तत्र विनिक्षिप्य सूतो रथवरं च तम्। इन्द्रसेनां च तां कन्याम् इन्द्रसेनं च बालकम्।

hayāṃs tatra vinikṣipya sūto rathavaraṃ ca tam. indrasenāṃ ca tāṃ kanyām indrasenaṃ ca bālakam.

आमन्त्र्य भीमं राजानम् आर्तः शोचन् नलं नृपम्। क्व नु यास्यामि मनसा चिन्तयानो मुहुर् मुहुः। अटमानस् ततो ऽयोध्यां जगाम नगरीं तदा।

āmantrya bhīmaṃ rājānam ārtaḥ śocan nalaṃ nṛpam. kva nu yāsyāmi manasā cintayāno muhur muhuḥ. aṭamānas tato 'yodhyāṃ jagāma nagarīṃ tadā.

ऋतुपर्णं स राजानम् उपतस्थे सुदुःखितः। भृतिं चोपययौ तस्य सारथ्येन महीपते।

ṛtuparṇaṃ sa rājānam upatasthe suduḥkhitaḥ. bhṛtiṃ copayayau tasya sārathyena mahīpate.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...