महाभारत 3.56 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 56→

[mh-3-56] • 18 श्लोकाः

बृहदश्व उवाच। एवं स समयं कृत्वा द्वापरेण कलिः सह। आजगाम ततस् तत्र यत्र राजा स नैषधः।

bṛhadaśva uvāca. evaṃ sa samayaṃ kṛtvā dvāpareṇa kaliḥ saha. ājagāma tatas tatra yatra rājā sa naiṣadhaḥ.

स नित्यम् अन्तरप्रेक्षी निषधेष्व् अवसच् चिरम्। अथास्य द्वादशे वर्षे ददर्श कलिर् अन्तरम्।

sa nityam antaraprekṣī niṣadheṣv avasac ciram. athāsya dvādaśe varṣe dadarśa kalir antaram.

कृत्वा मूत्रम् उपस्पृश्य संध्याम् आस्ते स्म नैषधः। अकृत्वा पादयोः शौचं तत्रैनं कलिर् आविशत्।

kṛtvā mūtram upaspṛśya saṃdhyām āste sma naiṣadhaḥ. akṛtvā pādayoḥ śaucaṃ tatrainaṃ kalir āviśat.

स समाविश्य तु नलं समीपं पुष्करस्य ह। गत्वा पुष्करम् आहेदम् एहि दीव्य नलेन वै।

sa samāviśya tu nalaṃ samīpaṃ puṣkarasya ha. gatvā puṣkaram āhedam ehi dīvya nalena vai.

अक्षद्यूते नलं जेता भवान् हि सहितो मया। निषधान् प्रतिपद्यस्व जित्वा राजन् नलं नृपम्। एवम् उक्तस् तु कलिना पुष्करस् तम् अभाषत। पुष्कर उवाच। पणेन दीव्यते वीर नास्ति वित्तं पणाय मे। वित्तहीनेन च नलः क्रीडते न मया सह। पुष्करेणैवम् उक्तस् तु कलिर् वचनम् अब्रवीत्। भविष्ये ऽहं वृषश्रेष्ठस् तेन दीव्य पणेन वै।

akṣadyūte nalaṃ jetā bhavān hi sahito mayā. niṣadhān pratipadyasva jitvā rājan nalaṃ nṛpam. evam uktas tu kalinā puṣkaras tam abhāṣata. puṣkara uvāca. paṇena dīvyate vīra nāsti vittaṃ paṇāya me. vittahīnena ca nalaḥ krīḍate na mayā saha. puṣkareṇaivam uktas tu kalir vacanam abravīt. bhaviṣye 'haṃ vṛṣaśreṣṭhas tena dīvya paṇena vai.

एवम् उक्तस् तु कलिना पुष्करो नलम् अभ्ययात्। कलिश् चैव वृषो भूत्वा गवां पुष्करम् अभ्ययात्।

evam uktas tu kalinā puṣkaro nalam abhyayāt. kaliś caiva vṛṣo bhūtvā gavāṃ puṣkaram abhyayāt.

आसाद्य तु नलं वीरं पुष्करः परवीरहा। दीव्यावेत्य् अब्रवीद् भ्राता वृषेणेति मुहुर् मुहुः।

āsādya tu nalaṃ vīraṃ puṣkaraḥ paravīrahā. dīvyāvety abravīd bhrātā vṛṣeṇeti muhur muhuḥ.

न चक्षमे ततो राजा समाह्वानं महामनाः। वैदर्भ्याः प्रेक्षमाणायाः पणकालम् अमन्यत। आहूतो न निवर्तेत द्यूताद् अपि पणाद् अपि। ततः स राजा सहसा देवितुं संप्रचक्रमे। भ्रात्रा दैवाभिभूतेन दैवाविष्टो जनाधिपः।

na cakṣame tato rājā samāhvānaṃ mahāmanāḥ. vaidarbhyāḥ prekṣamāṇāyāḥ paṇakālam amanyata. āhūto na nivarteta dyūtād api paṇād api. tataḥ sa rājā sahasā devituṃ saṃpracakrame. bhrātrā daivābhibhūtena daivāviṣṭo janādhipaḥ.

हिरण्यस्य सुवर्णस्य यानयुग्यस्य वाससाम्। आविष्टः कलिना द्यूते जीयते स्म नलस् तदा।

hiraṇyasya suvarṇasya yānayugyasya vāsasām. āviṣṭaḥ kalinā dyūte jīyate sma nalas tadā.

तम् अक्षमदसंमत्तं सुहृदां न तु कश् चन। निवारणे ऽभवच् छक्तो दीव्यमानम् अचेतसम्।

tam akṣamadasaṃmattaṃ suhṛdāṃ na tu kaś cana. nivāraṇe 'bhavac chakto dīvyamānam acetasam.

ततः पौरजनः सर्वो मन्त्रिभिः सह भारत। राजानं द्रष्टुम् आगच्छन् निवारयितुम् आतुरम्।

tataḥ paurajanaḥ sarvo mantribhiḥ saha bhārata. rājānaṃ draṣṭum āgacchan nivārayitum āturam.

ततः सूत उपागम्य दमयन्त्यै न्यवेदयत्। एष पौरजनः सर्वो द्वारि तिष्ठति कार्यवान्।

tataḥ sūta upāgamya damayantyai nyavedayat. eṣa paurajanaḥ sarvo dvāri tiṣṭhati kāryavān.

निवेद्यतां नैषधाय सर्वाः प्रकृतयः स्थिताः। अमृष्यमाणा व्यसनं राज्ञो धर्मार्थदर्शिनः।

nivedyatāṃ naiṣadhāya sarvāḥ prakṛtayaḥ sthitāḥ. amṛṣyamāṇā vyasanaṃ rājño dharmārthadarśinaḥ.

ततः सा बाष्पकलया वाचा दुःखेन कर्शिता। उवाच नैषधं भैमी शोकोपहतचेतना।

tataḥ sā bāṣpakalayā vācā duḥkhena karśitā. uvāca naiṣadhaṃ bhaimī śokopahatacetanā.

राजन् पौरजनो द्वारि त्वां दिदृक्षुर् अवस्थितः। मन्त्रिभिः सहितः सर्वै राजभक्तिपुरस्कृतः। वृद्धैर् ब्राह्मणमुख्यैश् च वणिग्भिश् च समन्वितः। आगतं सहितं राजंस् त्वत्प्रसादावलम्बिनम्। तं द्रष्टुम् अर्हसीत्य् एवं पुनः पुनर् अभाषत।

rājan paurajano dvāri tvāṃ didṛkṣur avasthitaḥ. mantribhiḥ sahitaḥ sarvai rājabhaktipuraskṛtaḥ. vṛddhair brāhmaṇamukhyaiś ca vaṇigbhiś ca samanvitaḥ. āgataṃ sahitaṃ rājaṃs tvatprasādāvalambinam. taṃ draṣṭum arhasīty evaṃ punaḥ punar abhāṣata.

तां तथा रुचिरापाङ्गीं विलपन्तीं सुमध्यमाम्। आविष्टः कलिना राजा नाभ्यभाषत किं चन।

tāṃ tathā rucirāpāṅgīṃ vilapantīṃ sumadhyamām. āviṣṭaḥ kalinā rājā nābhyabhāṣata kiṃ cana.

ततस् ते मन्त्रिणः सर्वे ते चैव पुरवासिनः। नायम् अस्तीति दुःखार्ता व्रीडिता जग्मुर् आलयान्।

tatas te mantriṇaḥ sarve te caiva puravāsinaḥ. nāyam astīti duḥkhārtā vrīḍitā jagmur ālayān.

तथा तद् अभवद् द्यूतं पुष्करस्य नलस्य च। युधिष्ठिर बहून् मासान् पुण्यश्लोकस् त्व् अजीयत।

tathā tad abhavad dyūtaṃ puṣkarasya nalasya ca. yudhiṣṭhira bahūn māsān puṇyaślokas tv ajīyata.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...