महाभारत 3.51 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 51→

[mh-3-51] • 29 श्लोकाः

बृहदश्व उवाच। दमयन्ती तु तच् छ्रुत्वा वचो हंसस्य भारत। तदा प्रभृति नस्वस्था नलं प्रति बभूव सा।

bṛhadaśva uvāca. damayantī tu tac chrutvā vaco haṃsasya bhārata. tadā prabhṛti nasvasthā nalaṃ prati babhūva sā.

ततश् चिन्तापरा दीना विवर्णवदना कृशा। बभूव दमयन्ती तु निःश्वासपरमा तदा।

tataś cintāparā dīnā vivarṇavadanā kṛśā. babhūva damayantī tu niḥśvāsaparamā tadā.

ऊर्ध्वदृष्टिर् ध्यानपरा बभूवोन्मत्तदर्शना। पाण्डुवर्णा क्षणेनाथ हृच्छयाविष्टचेतना। न शय्यासनभोगेषु रतिं विन्दति कर्हि चित्।

ūrdhvadṛṣṭir dhyānaparā babhūvonmattadarśanā. pāṇḍuvarṇā kṣaṇenātha hṛcchayāviṣṭacetanā. na śayyāsanabhogeṣu ratiṃ vindati karhi cit.

न नक्तं न दिवा शेते हा हेति वदती मुहुः। ताम् अस्वस्थां तदाकारां सख्यस् ता जज्ञुर् इङ्गितैः।

na naktaṃ na divā śete hā heti vadatī muhuḥ. tām asvasthāṃ tadākārāṃ sakhyas tā jajñur iṅgitaiḥ.

ततो विदर्भपतये दमयन्त्याः सखीगणः। न्यवेदयत नस्वस्थां दमयन्तीं नरेश्वर।

tato vidarbhapataye damayantyāḥ sakhīgaṇaḥ. nyavedayata nasvasthāṃ damayantīṃ nareśvara.

तच् छ्रुत्वा नृपतिर् भीमो दमयन्तीसखीगणात्। चिन्तयाम् आस तत् कार्यं सुमहत् स्वां सुतां प्रति। किमर्थं दुहिता मे ऽद्य नातिस्वस्थेव लक्ष्यते।

tac chrutvā nṛpatir bhīmo damayantīsakhīgaṇāt. cintayām āsa tat kāryaṃ sumahat svāṃ sutāṃ prati. kimarthaṃ duhitā me 'dya nātisvastheva lakṣyate.

स समीक्ष्य महीपालः स्वां सुतां प्राप्तयौवनाम्। अपश्यद् आत्मनः कार्यं दमयन्त्याः स्वयंवरम्।

sa samīkṣya mahīpālaḥ svāṃ sutāṃ prāptayauvanām. apaśyad ātmanaḥ kāryaṃ damayantyāḥ svayaṃvaram.

स संनिपातयाम् आस महीपालान् विशां पते। अनुभूयताम् अयं वीराः स्वयंवर इति प्रभो।

sa saṃnipātayām āsa mahīpālān viśāṃ pate. anubhūyatām ayaṃ vīrāḥ svayaṃvara iti prabho.

श्रुत्वा तु पार्थिवाः सर्वे दमयन्त्याः स्वयंवरम्। अभिजग्मुस् तदा भीमं राजानो भीमशासनात्।

śrutvā tu pārthivāḥ sarve damayantyāḥ svayaṃvaram. abhijagmus tadā bhīmaṃ rājāno bhīmaśāsanāt.

हस्त्यश्वरथघोषेण नादयन्तो वसुंधराम्। विचित्रमाल्याभरणैर् बलैर् दृश्यैः स्वलंकृतैः। तेषां भीमो महाबाहुः पार्थिवानां महात्मनाम्। यथार्हम् अकरोत् पूजां ते ऽवसंस् तत्र पूजिताः।

hastyaśvarathaghoṣeṇa nādayanto vasuṃdharām. vicitramālyābharaṇair balair dṛśyaiḥ svalaṃkṛtaiḥ. teṣāṃ bhīmo mahābāhuḥ pārthivānāṃ mahātmanām. yathārham akarot pūjāṃ te 'vasaṃs tatra pūjitāḥ.

एतस्मिन्न् एव काले तु पुराणाव् ऋषिसत्तमौ। अटमानौ महात्मानाव् इन्द्रलोकम् इतो गतौ।

etasminn eva kāle tu purāṇāv ṛṣisattamau. aṭamānau mahātmānāv indralokam ito gatau.

नारदः पर्वतश् चैव महात्मानौ महाव्रतौ। देवराजस्य भवनं विविशाते सुपूजितौ।

nāradaḥ parvataś caiva mahātmānau mahāvratau. devarājasya bhavanaṃ viviśāte supūjitau.

ताव् अर्चित्वा सहस्राक्षस् ततः कुशलम् अव्ययम्। पप्रच्छानामयं चापि तयोः सर्वगतं विभुः।

tāv arcitvā sahasrākṣas tataḥ kuśalam avyayam. papracchānāmayaṃ cāpi tayoḥ sarvagataṃ vibhuḥ.

नारद उवाच। आवयोः कुशलं देव सर्वत्रगतम् ईश्वर। लोके च मघवन् कृत्स्ने नृपाः कुशलिनो विभो।

nārada uvāca. āvayoḥ kuśalaṃ deva sarvatragatam īśvara. loke ca maghavan kṛtsne nṛpāḥ kuśalino vibho.

बृहदश्व उवाच। नारदस्य वचः श्रुत्वा पप्रच्छ बलवृत्रहा। धर्मज्ञाः पृथिवीपालास् त्यक्तजीवितयोधिनः।

bṛhadaśva uvāca. nāradasya vacaḥ śrutvā papraccha balavṛtrahā. dharmajñāḥ pṛthivīpālās tyaktajīvitayodhinaḥ.

शस्त्रेण निधनं काले ये गच्छन्त्य् अपराङ्मुखाः। अयं लोको ऽक्षयस् तेषां यथैव मम कामधुक्।

śastreṇa nidhanaṃ kāle ye gacchanty aparāṅmukhāḥ. ayaṃ loko 'kṣayas teṣāṃ yathaiva mama kāmadhuk.

क्व नु ते क्षत्रियाः शूरा न हि पश्यामि तान् अहम्। आगच्छतो महीपालान् अतिथीन् दयितान् मम।

kva nu te kṣatriyāḥ śūrā na hi paśyāmi tān aham. āgacchato mahīpālān atithīn dayitān mama.

एवम् उक्तस् तु शक्रेण नारदः प्रत्यभाषत। शृणु मे भगवन् येन न दृश्यन्ते महीक्षितः।

evam uktas tu śakreṇa nāradaḥ pratyabhāṣata. śṛṇu me bhagavan yena na dṛśyante mahīkṣitaḥ.

विदर्भराजदुहिता दमयन्तीति विश्रुता। रूपेण समतिक्रान्ता पृथिव्यां सर्वयोषितः।

vidarbharājaduhitā damayantīti viśrutā. rūpeṇa samatikrāntā pṛthivyāṃ sarvayoṣitaḥ.

तस्याः स्वयंवरः शक्र भविता नचिराद् इव। तत्र गच्छन्ति राजानो राजपुत्राश् च सर्वशः।

tasyāḥ svayaṃvaraḥ śakra bhavitā nacirād iva. tatra gacchanti rājāno rājaputrāś ca sarvaśaḥ.

तां रत्नभूतां लोकस्य प्रार्थयन्तो महीक्षितः। काङ्क्षन्ति स्म विशेषेण बलवृत्रनिषूदन।

tāṃ ratnabhūtāṃ lokasya prārthayanto mahīkṣitaḥ. kāṅkṣanti sma viśeṣeṇa balavṛtraniṣūdana.

एतस्मिन् कथ्यमाने तु लोकपालाश् च साग्निकाः। आजग्मुर् देवराजस्य समीपम् अमरोत्तमाः।

etasmin kathyamāne tu lokapālāś ca sāgnikāḥ. ājagmur devarājasya samīpam amarottamāḥ.

ततस् तच् छुश्रुवुः सर्वे नारदस्य वचो महत्। श्रुत्वा चैवाब्रुवन् हृष्टा गच्छामो वयम् अप्य् उत।

tatas tac chuśruvuḥ sarve nāradasya vaco mahat. śrutvā caivābruvan hṛṣṭā gacchāmo vayam apy uta.

ततः सर्वे महाराज सगणाः सहवाहनाः। विदर्भान् अभितो जग्मुर् यत्र सर्वे महीक्षितः।

tataḥ sarve mahārāja sagaṇāḥ sahavāhanāḥ. vidarbhān abhito jagmur yatra sarve mahīkṣitaḥ.

नलो ऽपि राजा कौन्तेय श्रुत्वा राज्ञां समागमम्। अभ्यगच्छद् अदीनात्मा दमयन्तीम् अनुव्रतः।

nalo 'pi rājā kaunteya śrutvā rājñāṃ samāgamam. abhyagacchad adīnātmā damayantīm anuvrataḥ.

अथ देवाः पथि नलं ददृशुर् भूतले स्थितम्। साक्षाद् इव स्थितं मूर्त्या मन्मथं रूपसंपदा।

atha devāḥ pathi nalaṃ dadṛśur bhūtale sthitam. sākṣād iva sthitaṃ mūrtyā manmathaṃ rūpasaṃpadā.

तं दृष्ट्वा लोकपालास् ते भ्राजमानं यथा रविम्। तस्थुर् विगतसंकल्पा विस्मिता रूपसंपदा।

taṃ dṛṣṭvā lokapālās te bhrājamānaṃ yathā ravim. tasthur vigatasaṃkalpā vismitā rūpasaṃpadā.

ततो ऽन्तरिक्षे विष्टभ्य विमानानि दिवौकसः। अब्रुवन् नैषधं राजन्न् अवतीर्य नभस्तलात्।

tato 'ntarikṣe viṣṭabhya vimānāni divaukasaḥ. abruvan naiṣadhaṃ rājann avatīrya nabhastalāt.

भो भो नैषध राजेन्द्र नल सत्यव्रतो भवान्। अस्माकं कुरु साहाय्यं दूतो भव नरोत्तम।

bho bho naiṣadha rājendra nala satyavrato bhavān. asmākaṃ kuru sāhāyyaṃ dūto bhava narottama.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...