महाभारत 3.40 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 40→

[mh-3-40] • 61 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। गतेषु तेषु सर्वेषु तपस्विषु महात्मसु। पिनाकपाणिर् भगवान् सर्वपापहरो हरः।

vaiśaṃpāyana uvāca. gateṣu teṣu sarveṣu tapasviṣu mahātmasu. pinākapāṇir bhagavān sarvapāpaharo haraḥ.

कैरातं वेषम् आस्थाय काञ्चनद्रुमसंनिभम्। विभ्राजमानो वपुषा गिरिर् मेरुर् इवापरः।

kairātaṃ veṣam āsthāya kāñcanadrumasaṃnibham. vibhrājamāno vapuṣā girir merur ivāparaḥ.

श्रीमद् धनुर् उपादाय शरांश् चाशीविषोपमान्। निष्पपात महार्चिष्मान् दहन् कक्षम् इवानलः।

śrīmad dhanur upādāya śarāṃś cāśīviṣopamān. niṣpapāta mahārciṣmān dahan kakṣam ivānalaḥ.

देव्या सहोमया श्रीमान् समानव्रतवेषया। नानावेषधरैर् हृष्टैर् भूतैर् अनुगतस् तदा।

devyā sahomayā śrīmān samānavrataveṣayā. nānāveṣadharair hṛṣṭair bhūtair anugatas tadā.

किरातवेषप्रच्छन्नः स्त्रीभिश् चानु सहस्रशः। अशोभत तदा राजन् स देवो ऽतीव भारत।

kirātaveṣapracchannaḥ strībhiś cānu sahasraśaḥ. aśobhata tadā rājan sa devo 'tīva bhārata.

क्षणेन तद् वनं सर्वं निःशब्दम् अभवत् तदा। नादः प्रस्रवणानां च पक्षिणां चाप्य् उपारमत्। प्रेषयित्वा नु दितिजं मूकं वा पार्थनिश्चितम्। मयेप्सितं मदीयैस् तु वस्तुं सह महाबलः। तस्माद् अर्जुनबाणैस् त्वं निर्विद्धो हि ममैव च। देहं त्यक्त्वा महाबाहो माम् एवैष्यसि दानव।

kṣaṇena tad vanaṃ sarvaṃ niḥśabdam abhavat tadā. nādaḥ prasravaṇānāṃ ca pakṣiṇāṃ cāpy upāramat. preṣayitvā nu ditijaṃ mūkaṃ vā pārthaniścitam. mayepsitaṃ madīyais tu vastuṃ saha mahābalaḥ. tasmād arjunabāṇais tvaṃ nirviddho hi mamaiva ca. dehaṃ tyaktvā mahābāho mām evaiṣyasi dānava.

स संनिकर्षम् आगम्य पार्थस्याक्लिष्टकर्मणः। मूकं नाम दितेः पुत्रं ददर्शाद्भुतदर्शनम्।

sa saṃnikarṣam āgamya pārthasyākliṣṭakarmaṇaḥ. mūkaṃ nāma diteḥ putraṃ dadarśādbhutadarśanam.

वाराहं रूपम् आस्थाय तर्कयन्तम् इवार्जुनम्। हन्तुं परमदुष्टात्मा तम् उवाचाथ फल्गुनः।

vārāhaṃ rūpam āsthāya tarkayantam ivārjunam. hantuṃ paramaduṣṭātmā tam uvācātha phalgunaḥ.

गाण्डीवं धनुर् आदाय शरांश् चाशीविषोपमान्। सज्यं धनुर्वरं कृत्वा ज्याघोषेण निनादयन्।

gāṇḍīvaṃ dhanur ādāya śarāṃś cāśīviṣopamān. sajyaṃ dhanurvaraṃ kṛtvā jyāghoṣeṇa ninādayan.

यन् मां प्रार्थयसे हन्तुम् अनागसम् इहागतम्। तस्मात् त्वां पूर्वम् एवाहं नेष्यामि यमसादनम्।

yan māṃ prārthayase hantum anāgasam ihāgatam. tasmāt tvāṃ pūrvam evāhaṃ neṣyāmi yamasādanam.

तं दृष्ट्वा प्रहरिष्यन्तं फल्गुनं दृढधन्विनम्। किरातरूपी सहसा वारयाम् आस शंकरः।

taṃ dṛṣṭvā prahariṣyantaṃ phalgunaṃ dṛḍhadhanvinam. kirātarūpī sahasā vārayām āsa śaṃkaraḥ.

मयैष प्रार्थितः पूर्वं नीलमेघसमप्रभः। अनादृत्यैव तद् वाक्यं प्रजहाराथ फल्गुनः। मुमोच निशितं बाणं वज्राशनिसमं बलम्।

mayaiṣa prārthitaḥ pūrvaṃ nīlameghasamaprabhaḥ. anādṛtyaiva tad vākyaṃ prajahārātha phalgunaḥ. mumoca niśitaṃ bāṇaṃ vajrāśanisamaṃ balam.

किरातश् च समं तस्मिन्न् एकलक्ष्ये महाद्युतिः। प्रमुमोचाशनिप्रख्यं शरम् अग्निशिखोपमम्।

kirātaś ca samaṃ tasminn ekalakṣye mahādyutiḥ. pramumocāśaniprakhyaṃ śaram agniśikhopamam.

तौ मुक्तौ सायकौ ताभ्यां समं तत्र निपेततुः। मूकस्य गात्रे विस्तीर्णे शैलसंहनने तदा।

tau muktau sāyakau tābhyāṃ samaṃ tatra nipetatuḥ. mūkasya gātre vistīrṇe śailasaṃhanane tadā.

यथाशनिविनिष्पेषो वज्रस्येव च पर्वते। तथा तयोः संनिपातः शरयोर् अभवत् तदा।

yathāśaniviniṣpeṣo vajrasyeva ca parvate. tathā tayoḥ saṃnipātaḥ śarayor abhavat tadā.

स विद्धो बहुभिर् बाणैर् दीप्तास्यैः पन्नगैर् इव। ममार राक्षसं रूपं भूयः कृत्वा विभीषणम्।

sa viddho bahubhir bāṇair dīptāsyaiḥ pannagair iva. mamāra rākṣasaṃ rūpaṃ bhūyaḥ kṛtvā vibhīṣaṇam.

ददर्शाथ ततो जिष्णुः पुरुषं काञ्चनप्रभम्। किरातवेषप्रच्छन्नं स्त्रीसहायम् अमित्रहा। तम् अब्रवीत् प्रीतमनाः कौन्तेयः प्रहसन्न् इव।

dadarśātha tato jiṣṇuḥ puruṣaṃ kāñcanaprabham. kirātaveṣapracchannaṃ strīsahāyam amitrahā. tam abravīt prītamanāḥ kaunteyaḥ prahasann iva.

को भवान् अटते शून्ये वने स्त्रीगणसंवृतः। न त्वम् अस्मिन् वने घोरे बिभेषि कनकप्रभ।

ko bhavān aṭate śūnye vane strīgaṇasaṃvṛtaḥ. na tvam asmin vane ghore bibheṣi kanakaprabha.

किमर्थं च त्वया विद्धो मृगो ऽयं मत्परिग्रहः। मयाभिपन्नः पूर्वं हि राक्षसो ऽयम् इहागतः।

kimarthaṃ ca tvayā viddho mṛgo 'yaṃ matparigrahaḥ. mayābhipannaḥ pūrvaṃ hi rākṣaso 'yam ihāgataḥ.

कामात् परिभवाद् वापि न मे जीवन् विमोक्ष्यसे। न ह्य् एष मृगयाधर्मो यस् त्वयाद्य कृतो मयि। तेन त्वां भ्रंशयिष्यामि जीवितात् पर्वताश्रय।

kāmāt paribhavād vāpi na me jīvan vimokṣyase. na hy eṣa mṛgayādharmo yas tvayādya kṛto mayi. tena tvāṃ bhraṃśayiṣyāmi jīvitāt parvatāśraya.

इत्य् उक्तः पाण्डवेयेन किरातः प्रहसन्न् इव। उवाच श्लक्ष्णया वाचा पाण्डवं सव्यसाचिनम्। न मत्कृते त्वया वीर भीः कार्या वनम् अन्तिकात्। इयं भूमिः सदास्माकम् उचिता वसतां वने। त्वया तु दुष्करः कस्माद् इह वासः प्ररोचितः। वयं तु बहुसत्त्वे ऽस्मिन् निवसामस् तपोधन। भवांस् तु कृष्णवर्त्माभः सुकुमारः सुखोचितः। अर्जुन उवाच। कथं शून्यम् इमं देशम् एकाकी विचरिष्यति। गाण्डीवम् आश्रयं कृत्वा नाराचांश् चाग्निसंनिभान्। निवसामि महारण्ये द्वितीय इव पावकिः। एष चापि मया जन्तुर् मृगरूपं समाश्रितः। किरात उवाच। राक्षसो निहतो घोरो हन्तुं माम् इह चागतः। मयैष धनुनिर्मुक्तैस् ताडितः पूर्वम् एव हि। बाणैर् अभिहतः शेते नीतश् च यमसादनम्।

ity uktaḥ pāṇḍaveyena kirātaḥ prahasann iva. uvāca ślakṣṇayā vācā pāṇḍavaṃ savyasācinam. na matkṛte tvayā vīra bhīḥ kāryā vanam antikāt. iyaṃ bhūmiḥ sadāsmākam ucitā vasatāṃ vane. tvayā tu duṣkaraḥ kasmād iha vāsaḥ prarocitaḥ. vayaṃ tu bahusattve 'smin nivasāmas tapodhana. bhavāṃs tu kṛṣṇavartmābhaḥ sukumāraḥ sukhocitaḥ. arjuna uvāca. kathaṃ śūnyam imaṃ deśam ekākī vicariṣyati. gāṇḍīvam āśrayaṃ kṛtvā nārācāṃś cāgnisaṃnibhān. nivasāmi mahāraṇye dvitīya iva pāvakiḥ. eṣa cāpi mayā jantur mṛgarūpaṃ samāśritaḥ. kirāta uvāca. rākṣaso nihato ghoro hantuṃ mām iha cāgataḥ. mayaiṣa dhanunirmuktais tāḍitaḥ pūrvam eva hi. bāṇair abhihataḥ śete nītaś ca yamasādanam.

ममैवायं लक्ष्यभूतः पूर्वम् एव परिग्रहः। ममैव च प्रहारेण जीविताद् व्यवरोपितः।

mamaivāyaṃ lakṣyabhūtaḥ pūrvam eva parigrahaḥ. mamaiva ca prahāreṇa jīvitād vyavaropitaḥ.

दोषान् स्वान् नार्हसे ऽन्यस्मै वक्तुं स्वबलदर्पितः। अभिषक्तो ऽस्मि मन्दात्मन् न मे जीवन् विमोक्ष्यसे।

doṣān svān nārhase 'nyasmai vaktuṃ svabaladarpitaḥ. abhiṣakto 'smi mandātman na me jīvan vimokṣyase.

स्थिरो भवस्व मोक्ष्यामि सायकान् अशनीन् इव। घटस्व परया शक्त्या मुञ्च त्वम् अपि सायकान्। तस्य तद् वचनं श्रुत्वा किरातस्यार्जुनस् तदा। रोषम् आहारयाम् आस ताडयाम् आस चेषुभिः। ततो हृष्टेन मनसा प्रतिजग्राह सायकान्। भूयो भूय इति प्राह मन्द मन्देत्य् उवाच ह। प्रहरस्व शरैर् एतान् नाराचान् मर्मभेदिनः। इत्य् उक्तो बाणवर्षं स मुमोच सहसार्जुनः।

sthiro bhavasva mokṣyāmi sāyakān aśanīn iva. ghaṭasva parayā śaktyā muñca tvam api sāyakān. tasya tad vacanaṃ śrutvā kirātasyārjunas tadā. roṣam āhārayām āsa tāḍayām āsa ceṣubhiḥ. tato hṛṣṭena manasā pratijagrāha sāyakān. bhūyo bhūya iti prāha manda mandety uvāca ha. praharasva śarair etān nārācān marmabhedinaḥ. ity ukto bāṇavarṣaṃ sa mumoca sahasārjunaḥ.

ततस् तौ तत्र संरब्धौ गर्जमानौ मुहुर् मुहुः। शरैर् आशीविषाकारैस् ततक्षाते परस्परम्।

tatas tau tatra saṃrabdhau garjamānau muhur muhuḥ. śarair āśīviṣākārais tatakṣāte parasparam.

ततो ऽर्जुनः शरवर्षं किराते समवासृजत्। तत् प्रसन्नेन मनसा प्रतिजग्राह शंकरः।

tato 'rjunaḥ śaravarṣaṃ kirāte samavāsṛjat. tat prasannena manasā pratijagrāha śaṃkaraḥ.

मुहूर्तं शरवर्षं तत् प्रतिगृह्य पिनाकधृक्। अक्षतेन शरीरेण तस्थौ गिरिर् इवाचलः।

muhūrtaṃ śaravarṣaṃ tat pratigṛhya pinākadhṛk. akṣatena śarīreṇa tasthau girir ivācalaḥ.

स दृष्ट्वा बाणवर्षं तन् मोघीभूतं धनंजयः। परमं विस्मयं चक्रे साधु साध्व् इति चाब्रवीत्।

sa dṛṣṭvā bāṇavarṣaṃ tan moghībhūtaṃ dhanaṃjayaḥ. paramaṃ vismayaṃ cakre sādhu sādhv iti cābravīt.

अहो ऽयं सुकुमाराङ्गो हिमवच्छिखरालयः। गाण्डीवमुक्तान् नाराचान् प्रतिगृह्णात्य् अविह्वलः।

aho 'yaṃ sukumārāṅgo himavacchikharālayaḥ. gāṇḍīvamuktān nārācān pratigṛhṇāty avihvalaḥ.

को ऽयं देवो भवेत् साक्षाद् रुद्रो यक्षः सुरेश्वरः। विद्यते हि गिरिश्रेष्ठे त्रिदशानां समागमः।

ko 'yaṃ devo bhavet sākṣād rudro yakṣaḥ sureśvaraḥ. vidyate hi giriśreṣṭhe tridaśānāṃ samāgamaḥ.

न हि मद्बाणजालानाम् उत्सृष्टानां सहस्रशः। शक्तो ऽन्यः सहितुं वेगम् ऋते देवं पिनाकिनम्।

na hi madbāṇajālānām utsṛṣṭānāṃ sahasraśaḥ. śakto 'nyaḥ sahituṃ vegam ṛte devaṃ pinākinam.

देवो वा यदि वा यक्षो रुद्राद् अन्यो व्यवस्थितः। अहम् एनं शरैस् तीक्ष्णैर् नयामि यमसादनम्।

devo vā yadi vā yakṣo rudrād anyo vyavasthitaḥ. aham enaṃ śarais tīkṣṇair nayāmi yamasādanam.

ततो हृष्टमना जिष्णुर् नाराचान् मर्मभेदिनः। व्यसृजच् छतधा राजन् मयूखान् इव भास्करः।

tato hṛṣṭamanā jiṣṇur nārācān marmabhedinaḥ. vyasṛjac chatadhā rājan mayūkhān iva bhāskaraḥ.

तान् प्रसन्नेन मनसा भगवांल् लोकभावनः। शूलपाणिः प्रत्यगृह्णाच् छिलावर्षम् इवाचलः।

tān prasannena manasā bhagavāṃl lokabhāvanaḥ. śūlapāṇiḥ pratyagṛhṇāc chilāvarṣam ivācalaḥ.

क्षणेन क्षीणबाणो ऽथ संवृत्तः फल्गुनस् तदा। वित्रासं च जगामाथ तं दृष्ट्वा शरसंक्षयम्।

kṣaṇena kṣīṇabāṇo 'tha saṃvṛttaḥ phalgunas tadā. vitrāsaṃ ca jagāmātha taṃ dṛṣṭvā śarasaṃkṣayam.

चिन्तयाम् आस जिष्णुस् तु भगवन्तं हुताशनम्। पुरस्ताद् अक्षयौ दत्तौ तूणौ येनास्य खाण्डवे।

cintayām āsa jiṣṇus tu bhagavantaṃ hutāśanam. purastād akṣayau dattau tūṇau yenāsya khāṇḍave.

किं नु मोक्ष्यामि धनुषा यन् मे बाणाः क्षयं गताः। अयं च पुरुषः को ऽपि बाणान् ग्रसति सर्वशः।

kiṃ nu mokṣyāmi dhanuṣā yan me bāṇāḥ kṣayaṃ gatāḥ. ayaṃ ca puruṣaḥ ko 'pi bāṇān grasati sarvaśaḥ.

अहम् एनं धनुष्कोट्या शूलाग्रेणेव कुञ्जरम्। नयामि दण्डधारस्य यमस्य सदनं प्रति। प्रगृह्याथ धनुष्कोट्या ज्यापाशेनावकृष्य च। मुष्टिभिश् चापि हतवान् वज्रकल्पैर् महाद्युतिः।

aham enaṃ dhanuṣkoṭyā śūlāgreṇeva kuñjaram. nayāmi daṇḍadhārasya yamasya sadanaṃ prati. pragṛhyātha dhanuṣkoṭyā jyāpāśenāvakṛṣya ca. muṣṭibhiś cāpi hatavān vajrakalpair mahādyutiḥ.

संप्रायुध्यद् धनुष्कोट्या कौन्तेयः परवीरहा। तद् अप्य् अस्य धनुर् दिव्यं जग्रास गिरिगोचरः।

saṃprāyudhyad dhanuṣkoṭyā kaunteyaḥ paravīrahā. tad apy asya dhanur divyaṃ jagrāsa girigocaraḥ.

ततो ऽर्जुनो ग्रस्तधनुः खड्गपाणिर् अतिष्ठत। युद्धस्यान्तम् अभीप्सन् वै वेगेनाभिजगाम तम्।

tato 'rjuno grastadhanuḥ khaḍgapāṇir atiṣṭhata. yuddhasyāntam abhīpsan vai vegenābhijagāma tam.

तस्य मूर्ध्नि शितं खड्गम् असक्तं पर्वतेष्व् अपि। मुमोच भुजवीर्येण विक्रम्य कुरुनन्दनः। तस्य मूर्धानम् आसाद्य पफालासिवरो हि सः।

tasya mūrdhni śitaṃ khaḍgam asaktaṃ parvateṣv api. mumoca bhujavīryeṇa vikramya kurunandanaḥ. tasya mūrdhānam āsādya paphālāsivaro hi saḥ.

ततो वृक्षैः शिलाभिश् च योधयाम् आस फल्गुनः। यथा वृक्षान् महाकायः प्रत्यगृह्णाद् अथो शिलाः।

tato vṛkṣaiḥ śilābhiś ca yodhayām āsa phalgunaḥ. yathā vṛkṣān mahākāyaḥ pratyagṛhṇād atho śilāḥ.

किरातरूपी भगवांस् ततः पार्थो महाबलः। मुष्टिभिर् वज्रसंस्पर्शैर् धूमम् उत्पादयन् मुखे। प्रजहार दुराधर्षे किरातसमरूपिणि।

kirātarūpī bhagavāṃs tataḥ pārtho mahābalaḥ. muṣṭibhir vajrasaṃsparśair dhūmam utpādayan mukhe. prajahāra durādharṣe kirātasamarūpiṇi.

ततः शक्राशनिसमैर् मुष्टिभिर् भृशदारुणैः। किरातरूपी भगवान् अर्दयाम् आस फल्गुनम्।

tataḥ śakrāśanisamair muṣṭibhir bhṛśadāruṇaiḥ. kirātarūpī bhagavān ardayām āsa phalgunam.

ततश् चटचटाशब्दः सुघोरः समजायत। पाण्डवस्य च मुष्टीनां किरातस्य च युध्यतः।

tataś caṭacaṭāśabdaḥ sughoraḥ samajāyata. pāṇḍavasya ca muṣṭīnāṃ kirātasya ca yudhyataḥ.

सुमुहूर्तं महद् युद्धम् आसीत् तल् लोमहर्षणम्। भुजप्रहारसंयुक्तं वृत्रवासवयोर् इव।

sumuhūrtaṃ mahad yuddham āsīt tal lomaharṣaṇam. bhujaprahārasaṃyuktaṃ vṛtravāsavayor iva.

जहाराथ ततो जिष्णुः किरातम् उरसा बली। पाण्डवं च विचेष्टन्तं किरातो ऽप्य् अहनद् बलात्।

jahārātha tato jiṣṇuḥ kirātam urasā balī. pāṇḍavaṃ ca viceṣṭantaṃ kirāto 'py ahanad balāt.

तयोर् भुजविनिष्पेषात् संघर्षेणोरसोस् तथा। समजायत गात्रेषु पावको ऽङ्गारधूमवान्।

tayor bhujaviniṣpeṣāt saṃgharṣeṇorasos tathā. samajāyata gātreṣu pāvako 'ṅgāradhūmavān.

तत एनं महादेवः पीड्य गात्रैः सुपीडितम्। तेजसा व्याक्रमद् रोषाच् चेतस् तस्य विमोहयन्।

tata enaṃ mahādevaḥ pīḍya gātraiḥ supīḍitam. tejasā vyākramad roṣāc cetas tasya vimohayan.

ततो निपीडितैर् गात्रैः पिण्डीकृत इवाबभौ। सुमुहूर्तं तथा ध्यात्वा सचेताः पुनर् उत्थितः। ततः प्रीतो भवस् तस्य भगवान् कामनाशनः। फल्गुनो गात्रसंरुद्धो देवदेवेन भारत।

tato nipīḍitair gātraiḥ piṇḍīkṛta ivābabhau. sumuhūrtaṃ tathā dhyātvā sacetāḥ punar utthitaḥ. tataḥ prīto bhavas tasya bhagavān kāmanāśanaḥ. phalguno gātrasaṃruddho devadevena bhārata.

निरुच्छ्वासो ऽभवच् चैव संनिरुद्धो महात्मना। आत्मानं दर्शयाम् आस फाल्गुनः परवीरहा। धृतिम् आस्थाय महतीं तोलयाम् आस शंकरम्। तावद् आस्थाय रूपं स्वम् उवाच भगवान् भवः। ततः पपात संमूढस् ततः प्रीतो ऽभवद् भवः। स मुहूर्तं तथा भूत्वा सचेताः पुनर् उत्थितः। रुधिरेणाप्लुताङ्गस् तु पाण्डवो भृशदुःखितः। शरण्यं शरणं गत्वा भगवन्तं पिनाकिनम्। मृन्मयं स्थण्डिलं कृत्वा माल्येनापूजयद् भवम्। तच् च माल्यं तदा पार्थः किरातशिरसि स्थितम्। अपश्यत् पाण्डवश्रेष्ठो हर्षेण प्रकृतिं गतः। पपात पादयोस् तस्य ततः प्रीतो ऽभवद् भवः। उवाच चैनं वचसा मेघगम्भीरगीर् हरः। जातविस्मयम् आलोक्य ततः क्षीणाङ्गसंहतिम्।

nirucchvāso 'bhavac caiva saṃniruddho mahātmanā. ātmānaṃ darśayām āsa phālgunaḥ paravīrahā. dhṛtim āsthāya mahatīṃ tolayām āsa śaṃkaram. tāvad āsthāya rūpaṃ svam uvāca bhagavān bhavaḥ. tataḥ papāta saṃmūḍhas tataḥ prīto 'bhavad bhavaḥ. sa muhūrtaṃ tathā bhūtvā sacetāḥ punar utthitaḥ. rudhireṇāplutāṅgas tu pāṇḍavo bhṛśaduḥkhitaḥ. śaraṇyaṃ śaraṇaṃ gatvā bhagavantaṃ pinākinam. mṛnmayaṃ sthaṇḍilaṃ kṛtvā mālyenāpūjayad bhavam. tac ca mālyaṃ tadā pārthaḥ kirātaśirasi sthitam. apaśyat pāṇḍavaśreṣṭho harṣeṇa prakṛtiṃ gataḥ. papāta pādayos tasya tataḥ prīto 'bhavad bhavaḥ. uvāca cainaṃ vacasā meghagambhīragīr haraḥ. jātavismayam ālokya tataḥ kṣīṇāṅgasaṃhatim.

भगवान् उवाच। भो भो फल्गुन तुष्टो ऽस्मि कर्मणाप्रतिमेन ते। शौर्येणानेन धृत्या च क्षत्रियो नास्ति ते समः।

bhagavān uvāca. bho bho phalguna tuṣṭo 'smi karmaṇāpratimena te. śauryeṇānena dhṛtyā ca kṣatriyo nāsti te samaḥ.

समं तेजश् च वीर्यं च ममाद्य तव चानघ। प्रीतस् ते ऽहं महाबाहो पश्य मां पुरुषर्षभ।

samaṃ tejaś ca vīryaṃ ca mamādya tava cānagha. prītas te 'haṃ mahābāho paśya māṃ puruṣarṣabha.

ददानि ते विशालाक्ष चक्षुः पूर्वऋषिर् भवान्। विजेष्यसि रणे शत्रून् अपि सर्वान् दिवौकसः। प्रीत्या च ते ऽहं दास्यामि यद् अस्त्रम् अनिवारितम्। त्वं हि शक्तो मदीयं तच् छस्त्रं धारयितुं क्षणात्।

dadāni te viśālākṣa cakṣuḥ pūrvaṛṣir bhavān. vijeṣyasi raṇe śatrūn api sarvān divaukasaḥ. prītyā ca te 'haṃ dāsyāmi yad astram anivāritam. tvaṃ hi śakto madīyaṃ tac chastraṃ dhārayituṃ kṣaṇāt.

वैशंपायन उवाच। ततो देवं महादेवं गिरिशं शूलपाणिनम्। ददर्श फल्गुनस् तत्र सह देव्या महाद्युतिम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. tato devaṃ mahādevaṃ giriśaṃ śūlapāṇinam. dadarśa phalgunas tatra saha devyā mahādyutim.

स जानुभ्यां महीं गत्वा शिरसा प्रणिपत्य च। प्रसादयाम् आस हरं पार्थः परपुरंजयः।

sa jānubhyāṃ mahīṃ gatvā śirasā praṇipatya ca. prasādayām āsa haraṃ pārthaḥ parapuraṃjayaḥ.

अर्जुन उवाच। कपर्दिन् सर्वभूतेश भगनेत्रनिपातन। व्यतिक्रमं मे भगवन् क्षन्तुम् अर्हसि शंकर। देवदेव महादेव नीलग्रीव जटाधर। कारणानां च परमं जाने त्वां त्र्यम्बकं विभुम्। देवानां च गतिं देवं त्वत्प्रसूतम् इदं जगत्। अजेयस् त्वं त्रिभिर् लोकैः सदेवासुरमानुषैः। शिवाय विष्णुरूपाय विष्णवे शिवरूपिणे। दक्षयज्ञविनाशाय हरिरुद्राय वै नमः। ललाटाक्षाय शर्वाय मीढुषे शूलपाणये। पिनाकगोप्त्रे सूर्याय मार्जालीयाय वेधसे। प्रसादये त्वां भगवन् सर्वभूतमहेश्वर। गणेशं जगतः शंभुं लोककारणकारणम्। प्रधानपुरुषातीतं परं सूक्ष्मतरं हरम्।

arjuna uvāca. kapardin sarvabhūteśa bhaganetranipātana. vyatikramaṃ me bhagavan kṣantum arhasi śaṃkara. devadeva mahādeva nīlagrīva jaṭādhara. kāraṇānāṃ ca paramaṃ jāne tvāṃ tryambakaṃ vibhum. devānāṃ ca gatiṃ devaṃ tvatprasūtam idaṃ jagat. ajeyas tvaṃ tribhir lokaiḥ sadevāsuramānuṣaiḥ. śivāya viṣṇurūpāya viṣṇave śivarūpiṇe. dakṣayajñavināśāya harirudrāya vai namaḥ. lalāṭākṣāya śarvāya mīḍhuṣe śūlapāṇaye. pinākagoptre sūryāya mārjālīyāya vedhase. prasādaye tvāṃ bhagavan sarvabhūtamaheśvara. gaṇeśaṃ jagataḥ śaṃbhuṃ lokakāraṇakāraṇam. pradhānapuruṣātītaṃ paraṃ sūkṣmataraṃ haram.

भवगद्दर्शनाकाङ्क्षी प्राप्तो ऽस्मीमं महागिरिम्। दयितं तव देवेश तापसालयम् उत्तमम्।

bhavagaddarśanākāṅkṣī prāpto 'smīmaṃ mahāgirim. dayitaṃ tava deveśa tāpasālayam uttamam.

प्रसादये त्वां भगवन् सर्वभूतनमस्कृत। न मे स्याद् अपराधो ऽयं महादेवातिसाहसात्।

prasādaye tvāṃ bhagavan sarvabhūtanamaskṛta. na me syād aparādho 'yaṃ mahādevātisāhasāt.

कृतो मया यद् अज्ञानाद् विमर्दो ऽयं त्वया सह। शरणं संप्रपन्नाय तत् क्षमस्वाद्य शंकर।

kṛto mayā yad ajñānād vimardo 'yaṃ tvayā saha. śaraṇaṃ saṃprapannāya tat kṣamasvādya śaṃkara.

वैशंपायन उवाच। तम् उवाच महातेजाः प्रहस्य वृषभध्वजः। प्रगृह्य रुचिरं बाहुं क्षान्तम् इत्य् एव फल्गुनम्। परिष्वज्य च बाहुभ्यां प्रीतात्मा भगवान् हरः। पुनः पार्थं सान्त्वपूर्वम् उवाच वृषभध्वजः। गङ्गाङ्कितजटः शर्वः पार्थस्यामिततेजसः। प्रगृह्य रुचिरं बाहुं वृत्तं ताम्रतलाङ्गुलिम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. tam uvāca mahātejāḥ prahasya vṛṣabhadhvajaḥ. pragṛhya ruciraṃ bāhuṃ kṣāntam ity eva phalgunam. pariṣvajya ca bāhubhyāṃ prītātmā bhagavān haraḥ. punaḥ pārthaṃ sāntvapūrvam uvāca vṛṣabhadhvajaḥ. gaṅgāṅkitajaṭaḥ śarvaḥ pārthasyāmitatejasaḥ. pragṛhya ruciraṃ bāhuṃ vṛttaṃ tāmratalāṅgulim.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...