महाभारत 3.39 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 39→

[mh-3-39] • 30 श्लोकाः

जनमेजय उवाच। भगवञ् श्रोतुम् इच्छामि पार्थस्याक्लिष्टकर्मणः। विस्तरेण कथाम् एतां यथास्त्राण्य् उपलब्धवान्।

janamejaya uvāca. bhagavañ śrotum icchāmi pārthasyākliṣṭakarmaṇaḥ. vistareṇa kathām etāṃ yathāstrāṇy upalabdhavān.

कथं स पुरुषव्याघ्रो दीर्घबाहुर् धनंजयः। वनं प्रविष्टस् तेजस्वी निर्मनुष्यम् अभीतवत्।

kathaṃ sa puruṣavyāghro dīrghabāhur dhanaṃjayaḥ. vanaṃ praviṣṭas tejasvī nirmanuṣyam abhītavat.

किं च तेन कृतं तत्र वसता ब्रह्मवित्तम। कथं च भगवान् स्थाणुर् देवराजश् च तोषितः।

kiṃ ca tena kṛtaṃ tatra vasatā brahmavittama. kathaṃ ca bhagavān sthāṇur devarājaś ca toṣitaḥ.

एतद् इच्छाम्य् अहं श्रोतुं त्वत्प्रसादाद् द्विजोत्तम। त्वं हि सर्वज्ञ दिव्यं च मानुषं चैव वेत्थ ह।

etad icchāmy ahaṃ śrotuṃ tvatprasādād dvijottama. tvaṃ hi sarvajña divyaṃ ca mānuṣaṃ caiva vettha ha.

अत्यद्भुतं महाप्राज्ञ रोमहर्षणम् अर्जुनः। भवेन सह संग्रामं चकाराप्रतिमं किल। पुरा प्रहरतां श्रेष्ठः संग्रामेष्व् अपराजितः।

atyadbhutaṃ mahāprājña romaharṣaṇam arjunaḥ. bhavena saha saṃgrāmaṃ cakārāpratimaṃ kila. purā praharatāṃ śreṣṭhaḥ saṃgrāmeṣv aparājitaḥ.

यच् छ्रुत्वा नरसिंहानां दैन्यहर्षातिविस्मयात्। शूराणाम् अपि पार्थानां हृदयानि चकम्पिरे।

yac chrutvā narasiṃhānāṃ dainyaharṣātivismayāt. śūrāṇām api pārthānāṃ hṛdayāni cakampire.

यद् यच् च कृतवान् अन्यत् पार्थस् तद् अखिलं वद। न ह्य् अस्य निन्दितं जिष्णोः सुसूक्ष्मम् अपि लक्षये। चरितं तस्य शूरस्य तन् मे सर्वं प्रकीर्तय।

yad yac ca kṛtavān anyat pārthas tad akhilaṃ vada. na hy asya ninditaṃ jiṣṇoḥ susūkṣmam api lakṣaye. caritaṃ tasya śūrasya tan me sarvaṃ prakīrtaya.

वैशंपायन उवाच। कथयिष्यामि ते तात कथाम् एतां महात्मनः। दिव्यां कौरवशार्दूल महतीम् अद्भुतोपमाम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. kathayiṣyāmi te tāta kathām etāṃ mahātmanaḥ. divyāṃ kauravaśārdūla mahatīm adbhutopamām.

गात्रसंस्पर्शसंबन्धं त्र्यम्बकेण सहानघ। पार्थस्य देवदेवेन शृणु सम्यक् समागमम्।

gātrasaṃsparśasaṃbandhaṃ tryambakeṇa sahānagha. pārthasya devadevena śṛṇu samyak samāgamam.

युधिष्ठिरनियोगात् स जगामामितविक्रमः। शक्रं सुरेश्वरं द्रष्टुं देवदेवं च शंकरम्।

yudhiṣṭhiraniyogāt sa jagāmāmitavikramaḥ. śakraṃ sureśvaraṃ draṣṭuṃ devadevaṃ ca śaṃkaram.

दिव्यं तद् धनुर् आदाय खड्गं च पुरुषर्षभः। महाबलो महाबाहुर् अर्जुनः कार्यसिद्धये। दिशं ह्य् उदीचीं कौरव्यो हिमवच्छिखरं प्रति।

divyaṃ tad dhanur ādāya khaḍgaṃ ca puruṣarṣabhaḥ. mahābalo mahābāhur arjunaḥ kāryasiddhaye. diśaṃ hy udīcīṃ kauravyo himavacchikharaṃ prati.

ऐन्द्रिः स्थिरमना राजन् सर्वलोकमहारथः। त्वरया परया युक्तस् तपसे धृतनिश्चयः। वनं कण्टकितं घोरम् एक एवान्वपद्यत।

aindriḥ sthiramanā rājan sarvalokamahārathaḥ. tvarayā parayā yuktas tapase dhṛtaniścayaḥ. vanaṃ kaṇṭakitaṃ ghoram eka evānvapadyata.

नानापुष्पफलोपेतं नानापक्षिनिषेवितम्। नानामृगगणाकीर्णं सिद्धचारणसेवितम्। गन्धर्वैर् अप्सरोभिश् च क्रीडद्भिर् उपशोभितम्। मत्तैः किंपुरुषैश् चैव पानभूमिगतैस् तथा। तत् प्रियाभिः समन्ताच् च व्यावृत्य परिवीक्षितः। जगाम नरशार्दूलो देवं द्रष्टुं पिनाकिनम्।

nānāpuṣpaphalopetaṃ nānāpakṣiniṣevitam. nānāmṛgagaṇākīrṇaṃ siddhacāraṇasevitam. gandharvair apsarobhiś ca krīḍadbhir upaśobhitam. mattaiḥ kiṃpuruṣaiś caiva pānabhūmigatais tathā. tat priyābhiḥ samantāc ca vyāvṛtya parivīkṣitaḥ. jagāma naraśārdūlo devaṃ draṣṭuṃ pinākinam.

ततः प्रयाते कौन्तेये वनं मानुषवर्जितम्। शङ्खानां पटहानां च शब्दः समभवद् दिवि।

tataḥ prayāte kaunteye vanaṃ mānuṣavarjitam. śaṅkhānāṃ paṭahānāṃ ca śabdaḥ samabhavad divi.

पुष्पवर्षं च सुमहन् निपपात महीतले। मेघजालं च विततं छादयाम् आस सर्वतः।

puṣpavarṣaṃ ca sumahan nipapāta mahītale. meghajālaṃ ca vitataṃ chādayām āsa sarvataḥ.

अतीत्य वनदुर्गाणि संनिकर्षे महागिरेः। शुशुभे हिमवत्पृष्ठे वसमानो ऽर्जुनस् तदा।

atītya vanadurgāṇi saṃnikarṣe mahāgireḥ. śuśubhe himavatpṛṣṭhe vasamāno 'rjunas tadā.

तत्रापश्यद् द्रुमान् फुल्लान् विहगैर् वल्गु नादितान्। नदीश् च बहुलावर्ता नीलवैडूर्यसंनिभाः।

tatrāpaśyad drumān phullān vihagair valgu nāditān. nadīś ca bahulāvartā nīlavaiḍūryasaṃnibhāḥ.

हंसकारण्डवोद्गीताः सारसाभिरुतास् तथा। पुंस्कोकिलरुताश् चैव क्रौञ्चबर्हिणनादिताः।

haṃsakāraṇḍavodgītāḥ sārasābhirutās tathā. puṃskokilarutāś caiva krauñcabarhiṇanāditāḥ.

मनोहरवनोपेतास् तस्मिन्न् अतिरथो ऽर्जुनः। पुण्यशीतामलजलाः पश्यन् प्रीतमनाभवत्।

manoharavanopetās tasminn atiratho 'rjunaḥ. puṇyaśītāmalajalāḥ paśyan prītamanābhavat.

रमणीये वनोद्देशे रममाणो ऽर्जुनस् तदा। तपस्य् उग्रे वर्तमान उग्रतेजा महामनाः।

ramaṇīye vanoddeśe ramamāṇo 'rjunas tadā. tapasy ugre vartamāna ugratejā mahāmanāḥ.

दर्भचीरं निवस्याथ दण्डाजिनविभूषितः। पूर्णे पूर्णे त्रिरात्रे तु मासम् एकं फलाशनः। द्विगुणेनैव कालेन द्वितीयं मासम् अत्यगात्।

darbhacīraṃ nivasyātha daṇḍājinavibhūṣitaḥ. pūrṇe pūrṇe trirātre tu māsam ekaṃ phalāśanaḥ. dviguṇenaiva kālena dvitīyaṃ māsam atyagāt.

तृतीयम् अपि मासं स पक्षेणाहारम् आचरन्। शीर्णं च पतितं भूमौ पर्णं समुपयुक्तवान्।

tṛtīyam api māsaṃ sa pakṣeṇāhāram ācaran. śīrṇaṃ ca patitaṃ bhūmau parṇaṃ samupayuktavān.

चतुर्थे त्व् अथ संप्राप्ते मासि पूर्णे ततः परम्। वायुभक्षो महाबाहुर् अभवत् पाण्डुनन्दनः। ऊर्ध्वबाहुर् निरालम्बः पादाङ्गुष्ठाग्रविष्ठितः।

caturthe tv atha saṃprāpte māsi pūrṇe tataḥ param. vāyubhakṣo mahābāhur abhavat pāṇḍunandanaḥ. ūrdhvabāhur nirālambaḥ pādāṅguṣṭhāgraviṣṭhitaḥ.

सदोपस्पर्शनाच् चास्य बभूवुर् अमितौजसः। विद्युदम्भोरुहनिभा जटास् तस्य महात्मनः।

sadopasparśanāc cāsya babhūvur amitaujasaḥ. vidyudambhoruhanibhā jaṭās tasya mahātmanaḥ.

ततो महर्षयः सर्वे जग्मुर् देवं पिनाकिनम्। निवेदयिषवः पार्थं तपस्य् उग्रे समास्थितम्। शितिकण्ठं महाभागं प्रणिपत्य प्रसाद्य च। सर्वे निवेदयाम् आसुः कर्म तत् फल्गुनस्य ह।

tato maharṣayaḥ sarve jagmur devaṃ pinākinam. nivedayiṣavaḥ pārthaṃ tapasy ugre samāsthitam. śitikaṇṭhaṃ mahābhāgaṃ praṇipatya prasādya ca. sarve nivedayām āsuḥ karma tat phalgunasya ha.

एष पार्थो महातेजा हिमवत्पृष्ठम् आश्रितः। उग्रे तपसि दुष्पारे स्थितो धूमाययन् दिशः।

eṣa pārtho mahātejā himavatpṛṣṭham āśritaḥ. ugre tapasi duṣpāre sthito dhūmāyayan diśaḥ.

तस्य देवेश न वयं विद्मः सर्वे चिकीर्षितम्। संतापयति नः सर्वान् असौ साधु निवार्यताम्। तेषां तद् वचनं श्रुत्वा मुनीनां भावितात्मनाम्। उमापतिर् भूतपतिर् वाक्यम् एतद् उवाच ह।

tasya deveśa na vayaṃ vidmaḥ sarve cikīrṣitam. saṃtāpayati naḥ sarvān asau sādhu nivāryatām. teṣāṃ tad vacanaṃ śrutvā munīnāṃ bhāvitātmanām. umāpatir bhūtapatir vākyam etad uvāca ha.

महेश्वर उवाच। शीघ्रं गच्छत संहृष्टा यथागतम् अतन्द्रिताः। अहम् अस्य विजानामि संकल्पं मनसि स्थितम्। न वो विषादः कर्तव्यः फल्गुनं प्रति सर्वशः।

maheśvara uvāca. śīghraṃ gacchata saṃhṛṣṭā yathāgatam atandritāḥ. aham asya vijānāmi saṃkalpaṃ manasi sthitam. na vo viṣādaḥ kartavyaḥ phalgunaṃ prati sarvaśaḥ.

नास्य स्वर्गस्पृहा का चिन् नैश्वर्यस्य न चायुषः। यत् त्व् अस्य काङ्क्षितं सर्वं तत् करिष्ये ऽहम् अद्य वै।

nāsya svargaspṛhā kā cin naiśvaryasya na cāyuṣaḥ. yat tv asya kāṅkṣitaṃ sarvaṃ tat kariṣye 'ham adya vai.

वैशंपायन उवाच। ते श्रुत्व शर्ववचनम् ऋषयः सत्यवादिनः। प्रहृष्टमनसो जग्मुर् यथास्वं पुनर् आश्रमान्।

vaiśaṃpāyana uvāca. te śrutva śarvavacanam ṛṣayaḥ satyavādinaḥ. prahṛṣṭamanaso jagmur yathāsvaṃ punar āśramān.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...