महाभारत 3.294 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 294→

[mh-3-294] • 43 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। देवराजम् अनुप्राप्तं ब्राह्मणच्छद्मना वृषः। दृष्ट्वा स्वागतम् इत्य् आह न बुबोधास्य मानसम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. devarājam anuprāptaṃ brāhmaṇacchadmanā vṛṣaḥ. dṛṣṭvā svāgatam ity āha na bubodhāsya mānasam.

हिरण्यकण्ठीः प्रमदा ग्रामान् वा बहुगोकुलान्। किं ददानीति तं विप्रम् उवाचाधिरथिस् ततः।

hiraṇyakaṇṭhīḥ pramadā grāmān vā bahugokulān. kiṃ dadānīti taṃ vipram uvācādhirathis tataḥ.

ब्राह्मण उवाच। हिरण्यकण्ठ्यः प्रमदा यच् चान्यत् प्रीतिवर्धनम्। नाहं दत्तम् इहेच्छामि तदर्थिभ्यः प्रदीयताम्।

brāhmaṇa uvāca. hiraṇyakaṇṭhyaḥ pramadā yac cānyat prītivardhanam. nāhaṃ dattam ihecchāmi tadarthibhyaḥ pradīyatām.

यद् एतत् सहजं वर्म कुण्डले च तवानघ। एतद् उत्कृत्य मे देहि यदि सत्यव्रतो भवान्।

yad etat sahajaṃ varma kuṇḍale ca tavānagha. etad utkṛtya me dehi yadi satyavrato bhavān.

एतद् इच्छाम्य् अहं क्षिप्रं त्वया दत्तं परंतप। एष मे सर्वलाभानां लाभः परमको मतः।

etad icchāmy ahaṃ kṣipraṃ tvayā dattaṃ paraṃtapa. eṣa me sarvalābhānāṃ lābhaḥ paramako mataḥ.

कर्ण उवाच। अवनिं प्रमदा गाश् च निर्वापं बहुवार्षिकम्। तत् ते विप्र प्रदास्यामि न तु वर्म न कुण्डले।

karṇa uvāca. avaniṃ pramadā gāś ca nirvāpaṃ bahuvārṣikam. tat te vipra pradāsyāmi na tu varma na kuṇḍale.

वैशंपायन उवाच। एवं बहुविधैर् वाक्यैर् याच्यमानः स तु द्विजः। कर्णेन भरतश्रेष्ठ नान्यं वरम् अयाचत।

vaiśaṃpāyana uvāca. evaṃ bahuvidhair vākyair yācyamānaḥ sa tu dvijaḥ. karṇena bharataśreṣṭha nānyaṃ varam ayācata.

सान्त्वितश् च यथाशक्ति पूजितश् च यथाविधि। नैवान्यं स द्विजश्रेष्ठः कामयाम् आस वै वरम्।

sāntvitaś ca yathāśakti pūjitaś ca yathāvidhi. naivānyaṃ sa dvijaśreṣṭhaḥ kāmayām āsa vai varam.

यदा नान्यं प्रवृणुते वरं वै द्विजसत्तमः। विनास्य सहजं वर्म कुण्डले च विशां पते। तदैनम् अब्रवीद् भूयो राधेयः प्रहसन्न् इव।

yadā nānyaṃ pravṛṇute varaṃ vai dvijasattamaḥ. vināsya sahajaṃ varma kuṇḍale ca viśāṃ pate. tadainam abravīd bhūyo rādheyaḥ prahasann iva.

सहजं वर्म मे विप्र कुण्डले चामृतोद्भवे। तेनावध्यो ऽस्मि लोकेषु ततो नैतद् ददाम्य् अहम्।

sahajaṃ varma me vipra kuṇḍale cāmṛtodbhave. tenāvadhyo 'smi lokeṣu tato naitad dadāmy aham.

विशालं पृथिवीराज्यं क्षेमं निहतकण्टकम्। प्रतिगृह्णीष्व मत्तस् त्वं साधु ब्राह्मणपुंगव।

viśālaṃ pṛthivīrājyaṃ kṣemaṃ nihatakaṇṭakam. pratigṛhṇīṣva mattas tvaṃ sādhu brāhmaṇapuṃgava.

कुण्डलाभ्यां विमुक्तो ऽहं वर्मणा सहजेन च। गमनीयो भविष्यामि शत्रूणां द्विजसत्तम।

kuṇḍalābhyāṃ vimukto 'haṃ varmaṇā sahajena ca. gamanīyo bhaviṣyāmi śatrūṇāṃ dvijasattama.

यदा नान्यं वरं वव्रे भगवान् पाकशासनः। ततः प्रहस्य कर्णस् तं पुनर् इत्य् अब्रवीद् वचः।

yadā nānyaṃ varaṃ vavre bhagavān pākaśāsanaḥ. tataḥ prahasya karṇas taṃ punar ity abravīd vacaḥ.

विदितो देवदेवेश प्राग् एवासि मम प्रभो। न तु न्याय्यं मया दातुं तव शक्र वृथा वरम्।

vidito devadeveśa prāg evāsi mama prabho. na tu nyāyyaṃ mayā dātuṃ tava śakra vṛthā varam.

त्वं हि देवेश्वरः साक्षात् त्वया देयो वरो मम। अन्येषां चैव भूतानाम् ईश्वरो ह्य् असि भूतकृत्।

tvaṃ hi deveśvaraḥ sākṣāt tvayā deyo varo mama. anyeṣāṃ caiva bhūtānām īśvaro hy asi bhūtakṛt.

यदि दास्यामि ते देव कुण्डले कवचं तथा। वध्यताम् उपयास्यामि त्वं च शक्रावहास्यताम्।

yadi dāsyāmi te deva kuṇḍale kavacaṃ tathā. vadhyatām upayāsyāmi tvaṃ ca śakrāvahāsyatām.

तस्माद् विनिमयं कृत्वा कुण्डले वर्म चोत्तमम्। हरस्व शक्र कामं मे न दद्याम् अहम् अन्यथा।

tasmād vinimayaṃ kṛtvā kuṇḍale varma cottamam. harasva śakra kāmaṃ me na dadyām aham anyathā.

शक्र उवाच। विदितो ऽहं रवेः पूर्वम् आयन्न् एव तवान्तिकम्। तेन ते सर्वम् आख्यातम् एवम् एतन् न संशयः।

śakra uvāca. vidito 'haṃ raveḥ pūrvam āyann eva tavāntikam. tena te sarvam ākhyātam evam etan na saṃśayaḥ.

कामम् अस्तु तथा तात तव कर्ण यथेच्छसि। वर्जयित्वा तु मे वज्रं प्रवृणीष्व यद् इच्छसि।

kāmam astu tathā tāta tava karṇa yathecchasi. varjayitvā tu me vajraṃ pravṛṇīṣva yad icchasi.

वैशंपायन उवाच। ततः कर्णः प्रहृष्टस् तु उपसंगम्य वासवम्। अमोघां शक्तिम् अभ्येत्य वव्रे संपूर्णमानसः।

vaiśaṃpāyana uvāca. tataḥ karṇaḥ prahṛṣṭas tu upasaṃgamya vāsavam. amoghāṃ śaktim abhyetya vavre saṃpūrṇamānasaḥ.

कर्ण उवाच। वर्मणा कुण्डलाभ्यां च शक्तिं मे देहि वासव। अमोघां शत्रुसंघानां घातनीं पृतनामुखे।

karṇa uvāca. varmaṇā kuṇḍalābhyāṃ ca śaktiṃ me dehi vāsava. amoghāṃ śatrusaṃghānāṃ ghātanīṃ pṛtanāmukhe.

वैशंपायन उवाच। ततः संचिन्त्य मनसा मुहूर्तम् इव वासवः। शक्त्यर्थं पृथिवीपाल कर्णं वाक्यम् अथाब्रवीत्।

vaiśaṃpāyana uvāca. tataḥ saṃcintya manasā muhūrtam iva vāsavaḥ. śaktyarthaṃ pṛthivīpāla karṇaṃ vākyam athābravīt.

कुण्डले मे प्रयच्छस्व वर्म चैव शरीरजम्। गृहाण कर्ण शक्तिं त्वम् अनेन समयेन मे।

kuṇḍale me prayacchasva varma caiva śarīrajam. gṛhāṇa karṇa śaktiṃ tvam anena samayena me.

अमोघा हन्ति शतशः शत्रून् मम करच्युता। पुनश् च पाणिम् अभ्येति मम दैत्यान् विनिघ्नतः।

amoghā hanti śataśaḥ śatrūn mama karacyutā. punaś ca pāṇim abhyeti mama daityān vinighnataḥ.

सेयं तव करं प्राप्य हत्वैकं रिपुम् ऊर्जितम्। गर्जन्तं प्रतपन्तं च माम् एवैष्यति सूतज।

seyaṃ tava karaṃ prāpya hatvaikaṃ ripum ūrjitam. garjantaṃ pratapantaṃ ca mām evaiṣyati sūtaja.

कर्ण उवाच। एकम् एवाहम् इच्छामि रिपुं हन्तुं महाहवे। गर्जन्तं प्रतपन्तं च यतो मम भयं भवेत्।

karṇa uvāca. ekam evāham icchāmi ripuṃ hantuṃ mahāhave. garjantaṃ pratapantaṃ ca yato mama bhayaṃ bhavet.

इन्द्र उवाच। एकं हनिष्यसि रिपुं गर्जन्तं बलिनं रणे। त्वं तु यं प्रार्थयस्य् एकं रक्ष्यते स महात्मना।

indra uvāca. ekaṃ haniṣyasi ripuṃ garjantaṃ balinaṃ raṇe. tvaṃ tu yaṃ prārthayasy ekaṃ rakṣyate sa mahātmanā.

यम् आहुर् वेदविद्वांसो वराहम् अजितं हरिम्। नारायणम् अचिन्त्यं च तेन कृष्णेन रक्ष्यते।

yam āhur vedavidvāṃso varāham ajitaṃ harim. nārāyaṇam acintyaṃ ca tena kṛṣṇena rakṣyate.

कर्ण उवाच। एवम् एतद् यथात्थ त्वं दानवानां निषूदन। वधिष्यामि रणे शत्रुं यो मे स्थाता पुरःसरः। एवम् अप्य् अस्तु भगवन्न् एकवीरवधे मम। अमोघा प्रवरा शक्तिर् येन हन्यां प्रतापिनम्।

karṇa uvāca. evam etad yathāttha tvaṃ dānavānāṃ niṣūdana. vadhiṣyāmi raṇe śatruṃ yo me sthātā puraḥsaraḥ. evam apy astu bhagavann ekavīravadhe mama. amoghā pravarā śaktir yena hanyāṃ pratāpinam.

उत्कृत्य तु प्रदास्यामि कुण्डले कवचं च ते। निकृत्तेषु च गात्रेषु न मे बीभत्सता भवेत्।

utkṛtya tu pradāsyāmi kuṇḍale kavacaṃ ca te. nikṛtteṣu ca gātreṣu na me bībhatsatā bhavet.

इन्द्र उवाच। न ते बीभत्सता कर्ण भविष्यति कथं चन। व्रणश् चापि न गात्रेषु यस् त्वं नानृतम् इच्छसि।

indra uvāca. na te bībhatsatā karṇa bhaviṣyati kathaṃ cana. vraṇaś cāpi na gātreṣu yas tvaṃ nānṛtam icchasi.

यादृशस् ते पितुर् वर्णस् तेजश् च वदतां वर। तादृशेनैव वर्णेन त्वं कर्ण भविता पुनः।

yādṛśas te pitur varṇas tejaś ca vadatāṃ vara. tādṛśenaiva varṇena tvaṃ karṇa bhavitā punaḥ.

विद्यमानेषु शस्त्रेषु यद्य् अमोघाम् असंशये। प्रमत्तो मोक्ष्यसे चापि त्वय्य् एवैषा पतिष्यति।

vidyamāneṣu śastreṣu yady amoghām asaṃśaye. pramatto mokṣyase cāpi tvayy evaiṣā patiṣyati.

कर्ण उवाच। संशयं परमं प्राप्य विमोक्ष्ये वासवीम् इमाम्। यथा माम् आत्थ शक्र त्वं सत्यम् एतद् ब्रवीमि ते।

karṇa uvāca. saṃśayaṃ paramaṃ prāpya vimokṣye vāsavīm imām. yathā mām āttha śakra tvaṃ satyam etad bravīmi te.

वैशंपायन उवाच। ततः शक्तिं प्रज्वलितां प्रतिगृह्य विशां पते। शस्त्रं गृहीत्वा निशितं सर्वगात्राण्य् अकृन्तत।

vaiśaṃpāyana uvāca. tataḥ śaktiṃ prajvalitāṃ pratigṛhya viśāṃ pate. śastraṃ gṛhītvā niśitaṃ sarvagātrāṇy akṛntata.

ततो देवा मानवा दानवाश् च; निकृन्तन्तं कर्णम् आत्मानम् एवम्। दृष्ट्वा सर्वे सिद्धसंघाश् च नेदुर्; न ह्य् अस्यासीद् दुःखजो वै विकारः।

tato devā mānavā dānavāś ca; nikṛntantaṃ karṇam ātmānam evam. dṛṣṭvā sarve siddhasaṃghāś ca nedur; na hy asyāsīd duḥkhajo vai vikāraḥ.

ततो दिव्या दुन्दुभयः प्रणेदुः; पपातोच्चैः पुष्पवर्षं च दिव्यम्। दृष्ट्वा कर्णं शस्त्रसंकृत्तगात्रं; मुहुश् चापि स्मयमानं नृवीरम्।

tato divyā dundubhayaḥ praṇeduḥ; papātoccaiḥ puṣpavarṣaṃ ca divyam. dṛṣṭvā karṇaṃ śastrasaṃkṛttagātraṃ; muhuś cāpi smayamānaṃ nṛvīram.

ततश् छित्त्वा कवचं दिव्यम् अङ्गात्; तथैवार्द्रं प्रददौ वासवाय। तथोत्कृत्य प्रददौ कुण्डले ते; वैकर्तनः कर्मणा तेन कर्णः। ततो देवो मुदितो वज्रपाणिर्। दृष्ट्वा कर्णं शस्त्रनिकृत्तगात्रम्।

tataś chittvā kavacaṃ divyam aṅgāt; tathaivārdraṃ pradadau vāsavāya. tathotkṛtya pradadau kuṇḍale te; vaikartanaḥ karmaṇā tena karṇaḥ. tato devo mudito vajrapāṇir. dṛṣṭvā karṇaṃ śastranikṛttagātram.

ततः शक्रः प्रहसन् वञ्चयित्वा; कर्णं लोके यशसा योजयित्वा। कृतं कार्यं पाण्डवानां हि मेने; ततः पश्चाद् दिवम् एवोत्पपात।

tataḥ śakraḥ prahasan vañcayitvā; karṇaṃ loke yaśasā yojayitvā. kṛtaṃ kāryaṃ pāṇḍavānāṃ hi mene; tataḥ paścād divam evotpapāta.

श्रुत्वा कर्णं मुषितं धार्तराष्ट्रा; दीनाः सर्वे भग्नदर्पा इवासन्। तां चावस्थां गमितं सूतपुत्रं; श्रुत्वा पार्था जहृषुः काननस्थाः।

śrutvā karṇaṃ muṣitaṃ dhārtarāṣṭrā; dīnāḥ sarve bhagnadarpā ivāsan. tāṃ cāvasthāṃ gamitaṃ sūtaputraṃ; śrutvā pārthā jahṛṣuḥ kānanasthāḥ.

जनमेजय उवाच। क्वस्था वीराः पाण्डवास् ते बभूवुः; कुतश् चैतच् छ्रुतवन्तः प्रियं ते। किं वाकार्षुर् द्वादशे ऽब्दे व्यतीते; तन् मे सर्वं भगवान् व्याकरोतु।

janamejaya uvāca. kvasthā vīrāḥ pāṇḍavās te babhūvuḥ; kutaś caitac chrutavantaḥ priyaṃ te. kiṃ vākārṣur dvādaśe 'bde vyatīte; tan me sarvaṃ bhagavān vyākarotu.

वैशंपायन उवाच। लब्ध्वा कृष्णां सैन्धवं द्रावयित्वा; विप्रैः सार्धं काम्यकाद् आश्रमात् ते। मार्कण्डेयाच् छ्रुतवन्तः पुराणं; देवर्षीणां चरितं विस्तरेण।

vaiśaṃpāyana uvāca. labdhvā kṛṣṇāṃ saindhavaṃ drāvayitvā; vipraiḥ sārdhaṃ kāmyakād āśramāt te. mārkaṇḍeyāc chrutavantaḥ purāṇaṃ; devarṣīṇāṃ caritaṃ vistareṇa.

प्रत्याजग्मुः सरथाः सानुयात्राः; सर्वैः सार्धं सूदपौरोगवैश् च। ततः पुण्यं द्वैतवनं नृवीरा; निस्तीर्योग्रं वनवासं समग्रम्।

pratyājagmuḥ sarathāḥ sānuyātrāḥ; sarvaiḥ sārdhaṃ sūdapaurogavaiś ca. tataḥ puṇyaṃ dvaitavanaṃ nṛvīrā; nistīryograṃ vanavāsaṃ samagram.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...