महाभारत 3.293 (श्लोक 1)

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 293→

[mh-3-293] • 23 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। एतस्मिन्न् एव काले तु धृतराष्ट्रस्य वै सखा। सूतो ऽधिरथ इत्य् एव सदारो जाह्नवीं ययौ।

vaiśaṃpāyana uvāca. etasminn eva kāle tu dhṛtarāṣṭrasya vai sakhā. sūto 'dhiratha ity eva sadāro jāhnavīṃ yayau.

तस्य भार्याभवद् राजन् रूपेणासदृशी भुवि। राधा नाम महाभागा न सा पुत्रम् अविन्दत। अपत्यार्थे परं यत्नम् अकरोच् च विशेषतः।

tasya bhāryābhavad rājan rūpeṇāsadṛśī bhuvi. rādhā nāma mahābhāgā na sā putram avindata. apatyārthe paraṃ yatnam akaroc ca viśeṣataḥ.

सा ददर्शाथ मञ्जूषाम् उह्यमानां यदृच्छया। दत्तरक्षाप्रतिसराम् अन्वालभनशोभिताम्। ऊर्मीतरङ्गैर् जाह्नव्याः समानीताम् उपह्वरम्। विवर्तमानां बहुशः पुनः पुनर् इतस् ततः। ततः सा वायुना राजन् स्रोतसा च बलीयसा। उपानीता यतः सूतः सभार्यो जलम् आश्रितः।

sā dadarśātha mañjūṣām uhyamānāṃ yadṛcchayā. dattarakṣāpratisarām anvālabhanaśobhitām. ūrmītaraṅgair jāhnavyāḥ samānītām upahvaram. vivartamānāṃ bahuśaḥ punaḥ punar itas tataḥ. tataḥ sā vāyunā rājan srotasā ca balīyasā. upānītā yataḥ sūtaḥ sabhāryo jalam āśritaḥ.

सा तां कौतूहलात् प्राप्तां ग्राहयाम् आस भामिनी। ततो निवेदयाम् आस सूतस्याधिरथस्य वै।

sā tāṃ kautūhalāt prāptāṃ grāhayām āsa bhāminī. tato nivedayām āsa sūtasyādhirathasya vai.

स ताम् उद्धृत्य मञ्जूषाम् उत्सार्य जलम् अन्तिकात्। यन्त्रैर् उद्घाटयाम् आस सो ऽपश्यत् तत्र बालकम्।

sa tām uddhṛtya mañjūṣām utsārya jalam antikāt. yantrair udghāṭayām āsa so 'paśyat tatra bālakam.

तरुणादित्यसंकाशं हेमवर्मधरं तथा। मृष्टकुण्डलयुक्तेन वदनेन विराजता। परिम्लानमुखं बालं रुदन्तं क्षुधितं भृशम्। स तं परमया लक्ष्म्या दृष्ट्वा युक्तं वरात्मजम्।

taruṇādityasaṃkāśaṃ hemavarmadharaṃ tathā. mṛṣṭakuṇḍalayuktena vadanena virājatā. parimlānamukhaṃ bālaṃ rudantaṃ kṣudhitaṃ bhṛśam. sa taṃ paramayā lakṣmyā dṛṣṭvā yuktaṃ varātmajam.

स सूतो भार्यया सार्धं विस्मयोत्फुल्ललोचनः। अङ्कम् आरोप्य तं बालं भार्यां वचनम् अब्रवीत्।

sa sūto bhāryayā sārdhaṃ vismayotphullalocanaḥ. aṅkam āropya taṃ bālaṃ bhāryāṃ vacanam abravīt.

इदम् अत्यद्भुतं भीरु यतो जातो ऽस्मि भामिनि। दृष्टवान् देवगर्भो ऽयं मन्ये ऽस्मान् समुपागतः।

idam atyadbhutaṃ bhīru yato jāto 'smi bhāmini. dṛṣṭavān devagarbho 'yaṃ manye 'smān samupāgataḥ.

अनपत्यस्य पुत्रो ऽयं देवैर् दत्तो ध्रुवं मम। इत्य् उक्त्वा तं ददौ पुत्रं राधायै स महीपते।

anapatyasya putro 'yaṃ devair datto dhruvaṃ mama. ity uktvā taṃ dadau putraṃ rādhāyai sa mahīpate.

प्रतिजग्राह तं राधा विधिवद् दिव्यरूपिणम्। पुत्रं कमलगर्भाभं देवगर्भं श्रिया वृतम्। स्तन्यं समास्रवच् चास्या दैवाद् इत्य् अथ निश्चयः।

pratijagrāha taṃ rādhā vidhivad divyarūpiṇam. putraṃ kamalagarbhābhaṃ devagarbhaṃ śriyā vṛtam. stanyaṃ samāsravac cāsyā daivād ity atha niścayaḥ.

पुपोष चैनं विधिवद् ववृधे स च वीर्यवान्। ततः प्रभृति चाप्य् अन्ये प्राभवन्न् औरसाः सुताः। नामकर्म च चक्राते कुण्डले तस्य दृश्यते। कर्ण इत्य् एव तं बालं दृष्ट्वा कर्णं सकुण्डलम्।

pupoṣa cainaṃ vidhivad vavṛdhe sa ca vīryavān. tataḥ prabhṛti cāpy anye prābhavann aurasāḥ sutāḥ. nāmakarma ca cakrāte kuṇḍale tasya dṛśyate. karṇa ity eva taṃ bālaṃ dṛṣṭvā karṇaṃ sakuṇḍalam.

वसुवर्मधरं दृष्ट्वा तं बालं हेमकुण्डलम्। नामास्य वसुषेणेति ततश् चक्रुर् द्विजातयः।

vasuvarmadharaṃ dṛṣṭvā taṃ bālaṃ hemakuṇḍalam. nāmāsya vasuṣeṇeti tataś cakrur dvijātayaḥ.

एवं स सूतपुत्रत्वं जगामामितविक्रमः। वसुषेण इति ख्यातो वृष इत्य् एव च प्रभुः।

evaṃ sa sūtaputratvaṃ jagāmāmitavikramaḥ. vasuṣeṇa iti khyāto vṛṣa ity eva ca prabhuḥ.

स ज्येष्ठपुत्रः सूतस्य ववृधे ऽङ्गेषु वीर्यवान्। चारेण विदितश् चासीत् पृथाया दिव्यवर्मभृत्।

sa jyeṣṭhaputraḥ sūtasya vavṛdhe 'ṅgeṣu vīryavān. cāreṇa viditaś cāsīt pṛthāyā divyavarmabhṛt.

सूतस् त्व् अधिरथः पुत्रं विवृद्धं समये ततः। दृष्ट्वा प्रस्थापयाम् आस पुरं वारणसाह्वयम्।

sūtas tv adhirathaḥ putraṃ vivṛddhaṃ samaye tataḥ. dṛṣṭvā prasthāpayām āsa puraṃ vāraṇasāhvayam.

तत्रोपसदनं चक्रे द्रोणस्येष्वस्त्रकर्मणि। सख्यं दुर्योधनेनैवम् अगच्छत् स च वीर्यवान्।

tatropasadanaṃ cakre droṇasyeṣvastrakarmaṇi. sakhyaṃ duryodhanenaivam agacchat sa ca vīryavān.

द्रोणात् कृपाच् च रामाच् च सो ऽस्त्रग्रामं चतुर्विधम्। लब्ध्वा लोके ऽभवत् ख्यातः परमेष्वासतां गतः।

droṇāt kṛpāc ca rāmāc ca so 'stragrāmaṃ caturvidham. labdhvā loke 'bhavat khyātaḥ parameṣvāsatāṃ gataḥ.

संधाय धार्तराष्ट्रेण पार्थानां विप्रिये स्थितः। योद्धुम् आशंसते नित्यं फल्गुनेन महात्मना।

saṃdhāya dhārtarāṣṭreṇa pārthānāṃ vipriye sthitaḥ. yoddhum āśaṃsate nityaṃ phalgunena mahātmanā.

सदा हि तस्य स्पर्धासीद् अर्जुनेन विशां पते। अर्जुनस्य च कर्णेन यतो दृष्टो बभूव सः। एतद् गुह्यं महाराज सूर्यस्यासीन् न संशयः। यः सूर्यसंभवः कर्णः कुन्त्यां सूतकुले तदा।

sadā hi tasya spardhāsīd arjunena viśāṃ pate. arjunasya ca karṇena yato dṛṣṭo babhūva saḥ. etad guhyaṃ mahārāja sūryasyāsīn na saṃśayaḥ. yaḥ sūryasaṃbhavaḥ karṇaḥ kuntyāṃ sūtakule tadā.

तं तु कुण्डलिनं दृष्ट्वा वर्मणा च समन्वितम्। अवध्यं समरे मत्वा पर्यतप्यद् युधिष्ठिरः।

taṃ tu kuṇḍalinaṃ dṛṣṭvā varmaṇā ca samanvitam. avadhyaṃ samare matvā paryatapyad yudhiṣṭhiraḥ.

यदा तु कर्णो राजेन्द्र भानुमन्तं दिवाकरम्। स्तौति मध्यंदिने प्राप्ते प्राञ्जलिः सलिले स्थितः।

yadā tu karṇo rājendra bhānumantaṃ divākaram. stauti madhyaṃdine prāpte prāñjaliḥ salile sthitaḥ.

तत्रैनम् उपतिष्ठन्ति ब्राह्मणा धनहेतवः। नादेयं तस्य तत्काले किं चिद् अस्ति द्विजातिषु। एतस्मिन्न् एव काले तु पाण्डवानां हिते रतः।

tatrainam upatiṣṭhanti brāhmaṇā dhanahetavaḥ. nādeyaṃ tasya tatkāle kiṃ cid asti dvijātiṣu. etasminn eva kāle tu pāṇḍavānāṃ hite rataḥ.

तम् इन्द्रो ब्राह्मणो भूत्वा भिक्षां देहीत्य् उपस्थितः। स्वागतं चेति राधेयस् तम् अथ प्रत्यभाषत।

tam indro brāhmaṇo bhūtvā bhikṣāṃ dehīty upasthitaḥ. svāgataṃ ceti rādheyas tam atha pratyabhāṣata.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents