महाभारत 3.284 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 284→

[mh-3-284] • 39 श्लोकाः

जनमेजय उवाच। यत् तत् तदा महाब्रह्मंल् लोमशो वाक्यम् अब्रवीत्। इन्द्रस्य वचनाद् एत्य पाण्डुपुत्रं युधिष्ठिरम्।

janamejaya uvāca. yat tat tadā mahābrahmaṃl lomaśo vākyam abravīt. indrasya vacanād etya pāṇḍuputraṃ yudhiṣṭhiram.

यच् चापि ते भयं तीव्रं न च कीर्तयसे क्व चित्। तच् चाप्य् अपहरिष्यामि सव्यसाचाव् इहागते।

yac cāpi te bhayaṃ tīvraṃ na ca kīrtayase kva cit. tac cāpy apahariṣyāmi savyasācāv ihāgate.

किं नु तद् विदुषां श्रेष्ठ कर्णं प्रति महद् भयम्। आसीन् न च स धर्मात्मा कथयाम् आस कस्य चित्।

kiṃ nu tad viduṣāṃ śreṣṭha karṇaṃ prati mahad bhayam. āsīn na ca sa dharmātmā kathayām āsa kasya cit.

वैशंपायन उवाच। अहं ते राजशार्दूल कथयामि कथाम् इमाम्। पृच्छते भरतश्रेष्ठ शुश्रूषस्व गिरं मम।

vaiśaṃpāyana uvāca. ahaṃ te rājaśārdūla kathayāmi kathām imām. pṛcchate bharataśreṣṭha śuśrūṣasva giraṃ mama.

द्वादशे समतिक्रान्ते वर्षे प्राप्ते त्रयोदशे। पाण्डूनां हितकृच् छक्रः कर्णं भिक्षितुम् उद्यतः।

dvādaśe samatikrānte varṣe prāpte trayodaśe. pāṇḍūnāṃ hitakṛc chakraḥ karṇaṃ bhikṣitum udyataḥ.

अभिप्रायम् अथो ज्ञात्वा महेन्द्रस्य विभावसुः। कुण्डलार्थे महाराज सूर्यः कर्णम् उपागमत्।

abhiprāyam atho jñātvā mahendrasya vibhāvasuḥ. kuṇḍalārthe mahārāja sūryaḥ karṇam upāgamat.

महार्हे शयने वीरं स्पर्ध्यास्तरणसंवृते। शयानम् अभिविश्वस्तं ब्रह्मण्यं सत्यवादिनम्।

mahārhe śayane vīraṃ spardhyāstaraṇasaṃvṛte. śayānam abhiviśvastaṃ brahmaṇyaṃ satyavādinam.

स्वप्नान्ते निशि राजेन्द्र दर्शयाम् आस रश्मिवान्। कृपया परयाविष्टः पुत्रस्नेहाच् च भारत।

svapnānte niśi rājendra darśayām āsa raśmivān. kṛpayā parayāviṣṭaḥ putrasnehāc ca bhārata.

ब्राह्मणो वेदविद् भूत्वा सूर्यो योगाद् धि रूपवान्। हितार्थम् अब्रवीत् कर्णं सान्त्वपूर्वम् इदं वचः।

brāhmaṇo vedavid bhūtvā sūryo yogād dhi rūpavān. hitārtham abravīt karṇaṃ sāntvapūrvam idaṃ vacaḥ.

कर्ण मद्वचनं तात शृणु सत्यभृतां वर। ब्रुवतो ऽद्य महाबाहो सौहृदात् परमं हितम्।

karṇa madvacanaṃ tāta śṛṇu satyabhṛtāṃ vara. bruvato 'dya mahābāho sauhṛdāt paramaṃ hitam.

उपायास्यति शक्रस् त्वां पाण्डवानां हितेप्सया। ब्राह्मणच्छद्मना कर्ण कुण्डलापजिहीर्षया।

upāyāsyati śakras tvāṃ pāṇḍavānāṃ hitepsayā. brāhmaṇacchadmanā karṇa kuṇḍalāpajihīrṣayā.

विदितं तेन शीलं ते सर्वस्य जगतस् तथा। यथा त्वं भिक्षितः सद्भिर् ददास्य् एव न याचसे।

viditaṃ tena śīlaṃ te sarvasya jagatas tathā. yathā tvaṃ bhikṣitaḥ sadbhir dadāsy eva na yācase.

त्वं हि तात ददास्य् एव ब्राह्मणेभ्यः प्रयाचितः। वित्तं यच् चान्यद् अप्य् आहुर् न प्रत्याख्यासि कर्हि चित्।

tvaṃ hi tāta dadāsy eva brāhmaṇebhyaḥ prayācitaḥ. vittaṃ yac cānyad apy āhur na pratyākhyāsi karhi cit.

तं त्वाम् एवंविधं ज्ञात्वा स्वयं वै पाकशासनः। आगन्ता कुण्डलार्थाय कवचं चैव भिक्षितुम्।

taṃ tvām evaṃvidhaṃ jñātvā svayaṃ vai pākaśāsanaḥ. āgantā kuṇḍalārthāya kavacaṃ caiva bhikṣitum.

तस्मै प्रयाचमानाय न देये कुण्डले त्वया। अनुनेयः परं शक्त्या श्रेय एतद् धि ते परम्।

tasmai prayācamānāya na deye kuṇḍale tvayā. anuneyaḥ paraṃ śaktyā śreya etad dhi te param.

कुण्डलार्थे ब्रुवंस् तात कारणैर् बहुभिस् त्वया। अन्यैर् बहुविधैर् वित्तैः स निवार्यः पुनः पुनः।

kuṇḍalārthe bruvaṃs tāta kāraṇair bahubhis tvayā. anyair bahuvidhair vittaiḥ sa nivāryaḥ punaḥ punaḥ.

रत्नैः स्त्रीभिस् तथा भोगैर् धनैर् बहुविधैर् अपि। निदर्शनैश् च बहुभिः कुण्डलेप्सुः पुरंदरः।

ratnaiḥ strībhis tathā bhogair dhanair bahuvidhair api. nidarśanaiś ca bahubhiḥ kuṇḍalepsuḥ puraṃdaraḥ.

यदि दास्यसि कर्ण त्वं सहजे कुण्डले शुभे। आयुषः प्रक्षयं गत्वा मृत्योर् वशम् उपेष्यसि।

yadi dāsyasi karṇa tvaṃ sahaje kuṇḍale śubhe. āyuṣaḥ prakṣayaṃ gatvā mṛtyor vaśam upeṣyasi.

कवचेन च संयुक्तः कुण्डलाभ्यां च मानद। अवध्यस् त्वं रणे ऽरीणाम् इति विद्धि वचो मम।

kavacena ca saṃyuktaḥ kuṇḍalābhyāṃ ca mānada. avadhyas tvaṃ raṇe 'rīṇām iti viddhi vaco mama.

अमृताद् उत्थितं ह्य् एतद् उभयं रत्नसंभवम्। तस्माद् रक्ष्यं त्वया कर्ण जीवितं चेत् प्रियं तव।

amṛtād utthitaṃ hy etad ubhayaṃ ratnasaṃbhavam. tasmād rakṣyaṃ tvayā karṇa jīvitaṃ cet priyaṃ tava.

कर्ण उवाच। को माम् एवं भवान् प्राह दर्शयन् सौहृदं परम्। कामया भगवन् ब्रूहि को भवान् द्विजवेषधृक्।

karṇa uvāca. ko mām evaṃ bhavān prāha darśayan sauhṛdaṃ param. kāmayā bhagavan brūhi ko bhavān dvijaveṣadhṛk.

ब्राह्मण उवाच। अहं तात सहस्रांशुः सौहृदात् त्वां निदर्शये। कुरुष्वैतद् वचो मे त्वम् एतच् छ्रेयः परं हि ते।

brāhmaṇa uvāca. ahaṃ tāta sahasrāṃśuḥ sauhṛdāt tvāṃ nidarśaye. kuruṣvaitad vaco me tvam etac chreyaḥ paraṃ hi te.

कर्ण उवाच। श्रेय एव ममात्यन्तं यस्य मे गोपतिः प्रभुः। प्रवक्ताद्य हितान्वेषी शृणु चेदं वचो मम।

karṇa uvāca. śreya eva mamātyantaṃ yasya me gopatiḥ prabhuḥ. pravaktādya hitānveṣī śṛṇu cedaṃ vaco mama.

प्रसादये त्वां वरदं प्रणयाच् च ब्रवीम्य् अहम्। न निवार्यो व्रताद् अस्माद् अहं यद्य् अस्मि ते प्रियः।

prasādaye tvāṃ varadaṃ praṇayāc ca bravīmy aham. na nivāryo vratād asmād ahaṃ yady asmi te priyaḥ.

व्रतं वै मम लोको ऽयं वेत्ति कृत्स्नो विभावसो। यथाहं द्विजमुख्येभ्यो दद्यां प्राणान् अपि ध्रुवम्।

vrataṃ vai mama loko 'yaṃ vetti kṛtsno vibhāvaso. yathāhaṃ dvijamukhyebhyo dadyāṃ prāṇān api dhruvam.

यद्य् आगच्छति शक्रो मां ब्राह्मणच्छद्मनावृतः। हितार्थं पाण्डुपुत्राणां खेचरोत्तम भिक्षितुम्।

yady āgacchati śakro māṃ brāhmaṇacchadmanāvṛtaḥ. hitārthaṃ pāṇḍuputrāṇāṃ khecarottama bhikṣitum.

दास्यामि विबुधश्रेष्ठ कुण्डले वर्म चोत्तमम्। न मे कीर्तिः प्रणश्येत त्रिषु लोकेषु विश्रुता।

dāsyāmi vibudhaśreṣṭha kuṇḍale varma cottamam. na me kīrtiḥ praṇaśyeta triṣu lokeṣu viśrutā.

मद्विधस्यायशस्यं हि न युक्तं प्राणरक्षणम्। युक्तं हि यशसा युक्तं मरणं लोकसंमतम्।

madvidhasyāyaśasyaṃ hi na yuktaṃ prāṇarakṣaṇam. yuktaṃ hi yaśasā yuktaṃ maraṇaṃ lokasaṃmatam.

सो ऽहम् इन्द्राय दास्यामि कुण्डले सह वर्मणा। यदि मां बलवृत्रघ्नो भिक्षार्थम् उपयास्यति।

so 'ham indrāya dāsyāmi kuṇḍale saha varmaṇā. yadi māṃ balavṛtraghno bhikṣārtham upayāsyati.

हितार्थं पाण्डुपुत्राणां कुण्डले मे प्रयाचितुम्। तन् मे कीर्तिकरं लोके तस्याकीर्तिर् भविष्यति।

hitārthaṃ pāṇḍuputrāṇāṃ kuṇḍale me prayācitum. tan me kīrtikaraṃ loke tasyākīrtir bhaviṣyati.

वृणोमि कीर्तिं लोके हि जीवितेनापि भानुमन्। कीर्तिमान् अश्नुते स्वर्गं हीनकीर्तिस् तु नश्यति।

vṛṇomi kīrtiṃ loke hi jīvitenāpi bhānuman. kīrtimān aśnute svargaṃ hīnakīrtis tu naśyati.

कीर्तिर् हि पुरुषं लोके संजीवयति मातृवत्। अकीर्तिर् जीवितं हन्ति जीवतो ऽपि शरीरिणः।

kīrtir hi puruṣaṃ loke saṃjīvayati mātṛvat. akīrtir jīvitaṃ hanti jīvato 'pi śarīriṇaḥ.

अयं पुराणः श्लोको हि स्वयं गीतो विभावसो। धात्रा लोकेश्वर यथा कीर्तिर् आयुर् नरस्य वै।

ayaṃ purāṇaḥ śloko hi svayaṃ gīto vibhāvaso. dhātrā lokeśvara yathā kīrtir āyur narasya vai.

पुरुषस्य परे लोके कीर्तिर् एव परायणम्। इह लोके विशुद्धा च कीर्तिर् आयुर्विवर्धनी।

puruṣasya pare loke kīrtir eva parāyaṇam. iha loke viśuddhā ca kīrtir āyurvivardhanī.

सो ऽहं शरीरजे दत्त्वा कीर्तिं प्राप्स्यामि शाश्वतीम्। दत्त्वा च विधिवद् दानं ब्राह्मणेभ्यो यथाविधि।

so 'haṃ śarīraje dattvā kīrtiṃ prāpsyāmi śāśvatīm. dattvā ca vidhivad dānaṃ brāhmaṇebhyo yathāvidhi.

हुत्वा शरीरं संग्रामे कृत्वा कर्म सुदुष्करम्। विजित्य वा परान् आजौ यशः प्राप्स्यामि केवलम्।

hutvā śarīraṃ saṃgrāme kṛtvā karma suduṣkaram. vijitya vā parān ājau yaśaḥ prāpsyāmi kevalam.

भीतानाम् अभयं दत्त्वा संग्रामे जीवितार्थिनाम्। वृद्धान् बालान् द्विजातींश् च मोक्षयित्वा महाभयात्।

bhītānām abhayaṃ dattvā saṃgrāme jīvitārthinām. vṛddhān bālān dvijātīṃś ca mokṣayitvā mahābhayāt.

प्राप्स्यामि परमं लोके यशः स्वर्भानुसूदन। जीवितेनापि मे रक्ष्या कीर्तिस् तद् विद्धि मे व्रतम्।

prāpsyāmi paramaṃ loke yaśaḥ svarbhānusūdana. jīvitenāpi me rakṣyā kīrtis tad viddhi me vratam.

सो ऽहं दत्त्वा मघवते भिक्षाम् एताम् अनुत्तमाम्। ब्राह्मणच्छद्मिने देव लोके गन्ता परां गतिम्।

so 'haṃ dattvā maghavate bhikṣām etām anuttamām. brāhmaṇacchadmine deva loke gantā parāṃ gatim.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...