महाभारत 3.278 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 278→

[mh-3-278] • 32 श्लोकाः

मार्कण्डेय उवाच। अथ मद्राधिपो राजा नारदेन समागतः। उपविष्टः सभामध्ये कथायोगेन भारत।

mārkaṇḍeya uvāca. atha madrādhipo rājā nāradena samāgataḥ. upaviṣṭaḥ sabhāmadhye kathāyogena bhārata.

ततो ऽभिगम्य तीर्थानि सर्वाण्य् एवाश्रमांस् तथा। आजगाम पितुर् वेश्म सावित्री सह मन्त्रिभिः।

tato 'bhigamya tīrthāni sarvāṇy evāśramāṃs tathā. ājagāma pitur veśma sāvitrī saha mantribhiḥ.

नारदेन सहासीनं दृष्ट्वा सा पितरं शुभा। उभयोर् एव शिरसा चक्रे पादाभिवन्दनम्।

nāradena sahāsīnaṃ dṛṣṭvā sā pitaraṃ śubhā. ubhayor eva śirasā cakre pādābhivandanam.

नारद उवाच। क्व गताभूत् सुतेयं ते कुतश् चैवागता नृप। किमर्थं युवतीं भर्त्रे न चैनां संप्रयच्छसि।

nārada uvāca. kva gatābhūt suteyaṃ te kutaś caivāgatā nṛpa. kimarthaṃ yuvatīṃ bhartre na caināṃ saṃprayacchasi.

अश्वपतिर् उवाच। कार्येण खल्व् अनेनैव प्रेषिताद्यैव चागता। तद् अस्याः शृणु देवर्षे भर्तारं यो ऽनया वृतः।

aśvapatir uvāca. kāryeṇa khalv anenaiva preṣitādyaiva cāgatā. tad asyāḥ śṛṇu devarṣe bhartāraṃ yo 'nayā vṛtaḥ.

मार्कण्डेय उवाच। सा ब्रूहि विस्तरेणेति पित्रा संचोदिता शुभा। दैवतस्येव वचनं प्रतिगृह्येदम् अब्रवीत्।

mārkaṇḍeya uvāca. sā brūhi vistareṇeti pitrā saṃcoditā śubhā. daivatasyeva vacanaṃ pratigṛhyedam abravīt.

आसीच् छाल्वेषु धर्मात्मा क्षत्रियः पृथिवीपतिः। द्युमत्सेन इति ख्यातः पश्चाद् अन्धो बभूव ह।

āsīc chālveṣu dharmātmā kṣatriyaḥ pṛthivīpatiḥ. dyumatsena iti khyātaḥ paścād andho babhūva ha.

विनष्टचक्षुषस् तस्य बालपुत्रस्य धीमतः। सामीप्येन हृतं राज्यं छिद्रे ऽस्मिन् पूर्ववैरिणा।

vinaṣṭacakṣuṣas tasya bālaputrasya dhīmataḥ. sāmīpyena hṛtaṃ rājyaṃ chidre 'smin pūrvavairiṇā.

स बालवत्सया सार्धं भार्यया प्रस्थितो वनम्। महारण्यगतश् चापि तपस् तेपे महाव्रतः।

sa bālavatsayā sārdhaṃ bhāryayā prasthito vanam. mahāraṇyagataś cāpi tapas tepe mahāvrataḥ.

तस्य पुत्रः पुरे जातः संवृद्धश् च तपोवने। सत्यवान् अनुरूपो मे भर्तेति मनसा वृतः।

tasya putraḥ pure jātaḥ saṃvṛddhaś ca tapovane. satyavān anurūpo me bharteti manasā vṛtaḥ.

नारद उवाच। अहो बत महत् पापं सावित्र्या नृपते कृतम्। अजानन्त्या यद् अनया गुणवान् सत्यवान् वृतः।

nārada uvāca. aho bata mahat pāpaṃ sāvitryā nṛpate kṛtam. ajānantyā yad anayā guṇavān satyavān vṛtaḥ.

सत्यं वदत्य् अस्य पिता सत्यं माता प्रभाषते। ततो ऽस्य ब्राह्मणाश् चक्रुर् नामैतत् सत्यवान् इति।

satyaṃ vadaty asya pitā satyaṃ mātā prabhāṣate. tato 'sya brāhmaṇāś cakrur nāmaitat satyavān iti.

बालस्याश्वाः प्रियाश् चास्य करोत्य् अश्वांश् च मृन्मयान्। चित्रे ऽपि च लिखत्य् अश्वांश् चित्राश्व इति चोच्यते।

bālasyāśvāḥ priyāś cāsya karoty aśvāṃś ca mṛnmayān. citre 'pi ca likhaty aśvāṃś citrāśva iti cocyate.

राजोवाच। अपीदानीं स तेजस्वी बुद्धिमान् वा नृपात्मजः। क्षमावान् अपि वा शूरः सत्यवान् पितृनन्दनः।

rājovāca. apīdānīṃ sa tejasvī buddhimān vā nṛpātmajaḥ. kṣamāvān api vā śūraḥ satyavān pitṛnandanaḥ.

नारद उवाच। विवस्वान् इव तेजस्वी बृहस्पतिसमो मतौ। महेन्द्र इव शूरश् च वसुधेव क्षमान्वितः।

nārada uvāca. vivasvān iva tejasvī bṛhaspatisamo matau. mahendra iva śūraś ca vasudheva kṣamānvitaḥ.

अश्वपतिर् उवाच। अपि राजात्मजो दाता ब्रह्मण्यो वापि सत्यवान्। रूपवान् अप्य् उदारो वाप्य् अथ वा प्रियदर्शनः।

aśvapatir uvāca. api rājātmajo dātā brahmaṇyo vāpi satyavān. rūpavān apy udāro vāpy atha vā priyadarśanaḥ.

नारद उवाच। साङ्कृते रन्तिदेवस्य स शक्त्या दानतः समः। ब्रह्मण्यः सत्यवादी च शिबिर् औशीनरो यथा।

nārada uvāca. sāṅkṛte rantidevasya sa śaktyā dānataḥ samaḥ. brahmaṇyaḥ satyavādī ca śibir auśīnaro yathā.

ययातिर् इव चोदारः सोमवत् प्रियदर्शनः। रूपेणान्यतमो ऽश्विभ्यां द्युमत्सेनसुतो बली। स वदान्यः स तेजस्वी स धीमान् स क्षमान्वितः।

yayātir iva codāraḥ somavat priyadarśanaḥ. rūpeṇānyatamo 'śvibhyāṃ dyumatsenasuto balī. sa vadānyaḥ sa tejasvī sa dhīmān sa kṣamānvitaḥ.

स दान्तः स मृदुः शूरः स सत्यः स जितेन्द्रियः। स मैत्रः सो ऽनसूयश् च स ह्रीमान् धृतिमांश् च सः।

sa dāntaḥ sa mṛduḥ śūraḥ sa satyaḥ sa jitendriyaḥ. sa maitraḥ so 'nasūyaś ca sa hrīmān dhṛtimāṃś ca saḥ.

नित्यशश् चार्जवं तस्मिन् स्थितिस् तस्यैव च ध्रुवा। संक्षेपतस् तपोवृद्धैः शीलवृद्धैश् च कथ्यते।

nityaśaś cārjavaṃ tasmin sthitis tasyaiva ca dhruvā. saṃkṣepatas tapovṛddhaiḥ śīlavṛddhaiś ca kathyate.

अश्वपतिर् उवाच। गुणैर् उपेतं सर्वैस् तं भगवन् प्रब्रवीषि मे। दोषान् अप्य् अस्य मे ब्रूहि यदि सन्तीह के चन।

aśvapatir uvāca. guṇair upetaṃ sarvais taṃ bhagavan prabravīṣi me. doṣān apy asya me brūhi yadi santīha ke cana.

नारद उवाच। एक एवास्य दोषो हि गुणान् आक्रम्य तिष्ठति। स च दोषः प्रयत्नेन न शक्यम् अतिवर्तितुम्। एको दोषो ऽस्य नान्यो ऽस्ति सो ऽद्य प्रभृति सत्यवान्। संवत्सरेण क्षीणायुर् देहन्यासं करिष्यति।

nārada uvāca. eka evāsya doṣo hi guṇān ākramya tiṣṭhati. sa ca doṣaḥ prayatnena na śakyam ativartitum. eko doṣo 'sya nānyo 'sti so 'dya prabhṛti satyavān. saṃvatsareṇa kṣīṇāyur dehanyāsaṃ kariṣyati.

राजोवाच। एहि सावित्रि गच्छ त्वम् अन्यं वरय शोभने। तस्य दोषो महान् एको गुणान् आक्रम्य तिष्ठति।

rājovāca. ehi sāvitri gaccha tvam anyaṃ varaya śobhane. tasya doṣo mahān eko guṇān ākramya tiṣṭhati.

यथा मे भगवान् आह नारदो देवसत्कृतः। संवत्सरेण सो ऽल्पायुर् देहन्यासं करिष्यति।

yathā me bhagavān āha nārado devasatkṛtaḥ. saṃvatsareṇa so 'lpāyur dehanyāsaṃ kariṣyati.

सावित्र्य् उवाच। सकृद् अंशो निपतति सकृत् कन्या प्रदीयते। सकृद् आह ददानीति त्रीण्य् एतानि सकृत् सकृत्।

sāvitry uvāca. sakṛd aṃśo nipatati sakṛt kanyā pradīyate. sakṛd āha dadānīti trīṇy etāni sakṛt sakṛt.

दीर्घायुर् अथ वाल्पायुः सगुणो निर्गुणो ऽपि वा। सकृद् वृतो मया भर्ता न द्वितीयं वृणोम्य् अहम्।

dīrghāyur atha vālpāyuḥ saguṇo nirguṇo 'pi vā. sakṛd vṛto mayā bhartā na dvitīyaṃ vṛṇomy aham.

मनसा निश्चयं कृत्वा ततो वाचाभिधीयते। क्रियते कर्मणा पश्चात् प्रमाणं मे मनस् ततः।

manasā niścayaṃ kṛtvā tato vācābhidhīyate. kriyate karmaṇā paścāt pramāṇaṃ me manas tataḥ.

नारद उवाच। स्थिरा बुद्धिर् नरश्रेष्ठ सावित्र्या दुहितुस् तव। विलम्बो नात्र कर्तव्यो निश्चिते कर्मणि ध्रुवम्। नैषा चालयितुं शक्या धर्माद् अस्मात् कथं चन।

nārada uvāca. sthirā buddhir naraśreṣṭha sāvitryā duhitus tava. vilambo nātra kartavyo niścite karmaṇi dhruvam. naiṣā cālayituṃ śakyā dharmād asmāt kathaṃ cana.

नान्यस्मिन् पुरुषे सन्ति ये सत्यवति वै गुणाः। प्रदानम् एव तस्मान् मे रोचते दुहितुस् तव।

nānyasmin puruṣe santi ye satyavati vai guṇāḥ. pradānam eva tasmān me rocate duhitus tava.

राजोवाच। अविचार्यम् एतद् उक्तं हि तथ्यं भगवता वचः। करिष्याम्य् एतद् एवं च गुरुर् हि भगवान् मम।

rājovāca. avicāryam etad uktaṃ hi tathyaṃ bhagavatā vacaḥ. kariṣyāmy etad evaṃ ca gurur hi bhagavān mama.

नारद उवाच। अविघ्नम् अस्तु सावित्र्याः प्रदाने दुहितुस् तव। साधयिष्यामहे तावत् सर्वेषां भद्रम् अस्तु वः।

nārada uvāca. avighnam astu sāvitryāḥ pradāne duhitus tava. sādhayiṣyāmahe tāvat sarveṣāṃ bhadram astu vaḥ.

मार्कण्डेय उवाच। एवम् उक्त्वा खम् उत्पत्य नारदस् त्रिदिवं गतः। राजापि दुहितुः सर्वं वैवाहिकम् अकारयत्।

mārkaṇḍeya uvāca. evam uktvā kham utpatya nāradas tridivaṃ gataḥ. rājāpi duhituḥ sarvaṃ vaivāhikam akārayat.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...