महाभारत 3.274 (श्लोक 12)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 274→

[mh-3-274] • 31 श्लोकाः

मार्कण्डेय उवाच। ततः क्रुद्धो दशग्रीवः प्रिये पुत्रे निपातिते। निर्ययौ रथम् आस्थाय हेमरत्नविभूषितम्।

mārkaṇḍeya uvāca. tataḥ kruddho daśagrīvaḥ priye putre nipātite. niryayau ratham āsthāya hemaratnavibhūṣitam.

संवृतो राक्षसैर् घोरैर् विविधायुधपाणिभिः। अभिदुद्राव रामं स पोथयन् हरियूथपान्।

saṃvṛto rākṣasair ghorair vividhāyudhapāṇibhiḥ. abhidudrāva rāmaṃ sa pothayan hariyūthapān.

तम् आद्रवन्तं संक्रुद्धं मैन्दनीलनलाङ्गदाः। हनूमाञ् जाम्बवांश् चैव ससैन्याः पर्यवारयन्।

tam ādravantaṃ saṃkruddhaṃ maindanīlanalāṅgadāḥ. hanūmāñ jāmbavāṃś caiva sasainyāḥ paryavārayan.

ते दशग्रीवसैन्यं तद् ऋक्षवानरयूथपाः। द्रुमैर् विध्वंसयां चक्रुर् दशग्रीवस्य पश्यतः।

te daśagrīvasainyaṃ tad ṛkṣavānarayūthapāḥ. drumair vidhvaṃsayāṃ cakrur daśagrīvasya paśyataḥ.

ततः स्वसैन्यम् आलोक्य वध्यमानम् अरातिभिः। मायावी व्यदधान् मायां रावणो राक्षसेश्वरः।

tataḥ svasainyam ālokya vadhyamānam arātibhiḥ. māyāvī vyadadhān māyāṃ rāvaṇo rākṣaseśvaraḥ.

तस्य देहाद् विनिष्क्रान्ताः शतशो ऽथ सहस्रशः। राक्षसाः प्रत्यदृश्यन्त शरशक्त्यृष्टिपाणयः।

tasya dehād viniṣkrāntāḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ. rākṣasāḥ pratyadṛśyanta śaraśaktyṛṣṭipāṇayaḥ.

तान् रामो जघ्निवान् सर्वान् दिव्येनास्त्रेण राक्षसान्। अथ भूयो ऽपि मायां स व्यदधाद् राक्षसाधिपः।

tān rāmo jaghnivān sarvān divyenāstreṇa rākṣasān. atha bhūyo 'pi māyāṃ sa vyadadhād rākṣasādhipaḥ.

कृत्वा रामस्य रूपाणि लक्ष्मणस्य च भारत। अभिदुद्राव रामं च लक्ष्मणं च दशाननः।

kṛtvā rāmasya rūpāṇi lakṣmaṇasya ca bhārata. abhidudrāva rāmaṃ ca lakṣmaṇaṃ ca daśānanaḥ.

ततस् ते रामम् अर्छन्तो लक्ष्मणं च क्षपाचराः। अभिपेतुस् तदा राजन् प्रगृहीतोच्चकार्मुकाः।

tatas te rāmam archanto lakṣmaṇaṃ ca kṣapācarāḥ. abhipetus tadā rājan pragṛhītoccakārmukāḥ.

तां दृष्ट्वा राक्षसेन्द्रस्य मायाम् इक्ष्वाकुनन्दनः। उवाच रामं सौमित्रिर् असंभ्रान्तो बृहद् वचः।

tāṃ dṛṣṭvā rākṣasendrasya māyām ikṣvākunandanaḥ. uvāca rāmaṃ saumitrir asaṃbhrānto bṛhad vacaḥ.

जहीमान् राक्षसान् पापान् आत्मनः प्रतिरूपकान्। इत्य् उक्तो लक्ष्मणं पार्थ तदा गन्तुं समुद्यतः। जघान रामस् तांश् चान्यान् आत्मनः प्रतिरूपकान्।

jahīmān rākṣasān pāpān ātmanaḥ pratirūpakān. ity ukto lakṣmaṇaṃ pārtha tadā gantuṃ samudyataḥ. jaghāna rāmas tāṃś cānyān ātmanaḥ pratirūpakān.

ततो हर्यश्वयुक्तेन रथेनादित्यवर्चसा। उपतस्थे रणे रामं मातलिः शक्रसारथिः।

tato haryaśvayuktena rathenādityavarcasā. upatasthe raṇe rāmaṃ mātaliḥ śakrasārathiḥ.

मातलिर् उवाच। अयं हर्यश्वयुग् जैत्रो मघोनः स्यन्दनोत्तमः। त्वद् अर्थम् इह संप्राप्तः संदेशाद् वै शतक्रतोः। अनेन शक्रः काकुत्स्थ समरे दैत्यदानवान्। शतशः पुरुषव्याघ्र रथोदारेण जघ्निवान्।

mātalir uvāca. ayaṃ haryaśvayug jaitro maghonaḥ syandanottamaḥ. tvad artham iha saṃprāptaḥ saṃdeśād vai śatakratoḥ. anena śakraḥ kākutstha samare daityadānavān. śataśaḥ puruṣavyāghra rathodāreṇa jaghnivān.

तद् अनेन नरव्याघ्र मया यत् तेन संयुगे। स्यन्दनेन जहि क्षिप्रं रावणं मा चिरं कृथाः।

tad anena naravyāghra mayā yat tena saṃyuge. syandanena jahi kṣipraṃ rāvaṇaṃ mā ciraṃ kṛthāḥ.

इत्य् उक्तो राघवस् तथ्यं वचो ऽशङ्कत मातलेः। मायेयं राक्षसस्येति तम् उवाच विभीषणः।

ity ukto rāghavas tathyaṃ vaco 'śaṅkata mātaleḥ. māyeyaṃ rākṣasasyeti tam uvāca vibhīṣaṇaḥ.

नेयं माया नरव्याघ्र रावणस्य दुरात्मनः। तद् आतिष्ठ रथं शीघ्रम् इमम् ऐन्द्रं महाद्युते।

neyaṃ māyā naravyāghra rāvaṇasya durātmanaḥ. tad ātiṣṭha rathaṃ śīghram imam aindraṃ mahādyute.

ततः प्रहृष्टः काकुत्स्थस् तथेत्य् उक्त्वा विभीषणम्। रथेनाभिपपाताशु दशग्रीवं रुषान्वितः।

tataḥ prahṛṣṭaḥ kākutsthas tathety uktvā vibhīṣaṇam. rathenābhipapātāśu daśagrīvaṃ ruṣānvitaḥ.

हाहाकृतानि भूतानि रावणे समभिद्रुते। सिंहनादाः सपटहा दिवि दिव्याश् च नानदन्। ततः प्रववृते युद्धं रामरावणयोर् महत्। दशकन्धरराजसून्वोस् तथा युद्धम् अभून् महत्। अलब्धोपमम् अन्यत्र तयोर् एव तथाभवत्।

hāhākṛtāni bhūtāni rāvaṇe samabhidrute. siṃhanādāḥ sapaṭahā divi divyāś ca nānadan. tataḥ pravavṛte yuddhaṃ rāmarāvaṇayor mahat. daśakandhararājasūnvos tathā yuddham abhūn mahat. alabdhopamam anyatra tayor eva tathābhavat.

स रामाय महाघोरं विससर्ज निशाचरः। शूलम् इन्द्राशनिप्रख्यं ब्रह्मदण्डम् इवोद्यतम्।

sa rāmāya mahāghoraṃ visasarja niśācaraḥ. śūlam indrāśaniprakhyaṃ brahmadaṇḍam ivodyatam.

तच् छूलम् अन्तरा रामश् चिच्छेद निशितैः शरैः। तद् दृष्ट्वा दुष्करं कर्म रावणं भयम् आविशत्।

tac chūlam antarā rāmaś ciccheda niśitaiḥ śaraiḥ. tad dṛṣṭvā duṣkaraṃ karma rāvaṇaṃ bhayam āviśat.

ततः क्रुद्धः ससर्जाशु दशग्रीवः शिताञ् शरान्। सहस्रायुतशो रामे शस्त्राणि विविधानि च।

tataḥ kruddhaḥ sasarjāśu daśagrīvaḥ śitāñ śarān. sahasrāyutaśo rāme śastrāṇi vividhāni ca.

ततो भुशुण्डीः शूलांश् च मुसलानि परश्वधान्। शक्तीश् च विविधाकाराः शतघ्नीश् च शितक्षुराः।

tato bhuśuṇḍīḥ śūlāṃś ca musalāni paraśvadhān. śaktīś ca vividhākārāḥ śataghnīś ca śitakṣurāḥ.

तां मायां विकृतां दृष्ट्वा दशग्रीवस्य रक्षसः। भयात् प्रदुद्रुवुः सर्वे वानराः सर्वतोदिशम्।

tāṃ māyāṃ vikṛtāṃ dṛṣṭvā daśagrīvasya rakṣasaḥ. bhayāt pradudruvuḥ sarve vānarāḥ sarvatodiśam.

ततः सुपत्रं सुमुखं हेमपुङ्खं शरोत्तमम्। तूणाद् आदाय काकुत्स्थो ब्रह्मास्त्रेण युयोज ह।

tataḥ supatraṃ sumukhaṃ hemapuṅkhaṃ śarottamam. tūṇād ādāya kākutstho brahmāstreṇa yuyoja ha.

तं बाणवर्यं रामेण ब्रह्मास्त्रेणाभिमन्त्रितम्। जहृषुर् देवगन्धर्वा दृष्ट्वा शक्रपुरोगमाः।

taṃ bāṇavaryaṃ rāmeṇa brahmāstreṇābhimantritam. jahṛṣur devagandharvā dṛṣṭvā śakrapurogamāḥ.

अल्पावशेषम् आयुश् च ततो ऽमन्यन्त रक्षसः। ब्रह्मास्त्रोदीरणाच् छत्रोर् देवगन्धर्वकिंनराः।

alpāvaśeṣam āyuś ca tato 'manyanta rakṣasaḥ. brahmāstrodīraṇāc chatror devagandharvakiṃnarāḥ.

ततः ससर्ज तं रामः शरम् अप्रतिमौजसम्। रावणान्तकरं घोरं ब्रह्मदण्डम् इवोद्यतम्। मुक्तमात्रेण रामेण दूराकृष्टेन भारत। अमोघम् अविषह्यं च स देवासुरपन्नगैः। भासयन्तं दिशः सर्वाः स्वया दीप्त्या महाप्रभा।

tataḥ sasarja taṃ rāmaḥ śaram apratimaujasam. rāvaṇāntakaraṃ ghoraṃ brahmadaṇḍam ivodyatam. muktamātreṇa rāmeṇa dūrākṛṣṭena bhārata. amogham aviṣahyaṃ ca sa devāsurapannagaiḥ. bhāsayantaṃ diśaḥ sarvāḥ svayā dīptyā mahāprabhā.

स तेन राक्षसश्रेष्ठः सरथः साश्वसारथिः। प्रजज्वाल महाज्वालेनाग्निनाभिपरिष्कृतः।

sa tena rākṣasaśreṣṭhaḥ sarathaḥ sāśvasārathiḥ. prajajvāla mahājvālenāgninābhipariṣkṛtaḥ.

ततः प्रहृष्टास् त्रिदशाः सगन्धर्वाः सचारणाः। निहतं रावणं दृष्ट्वा रामेणाक्लिष्टकर्मणा।

tataḥ prahṛṣṭās tridaśāḥ sagandharvāḥ sacāraṇāḥ. nihataṃ rāvaṇaṃ dṛṣṭvā rāmeṇākliṣṭakarmaṇā.

तत्यजुस् तं महाभागं पञ्च भूतानि रावणम्। भ्रंशितः सर्वलोकेषु स हि ब्रह्मास्त्रतेजसा।

tatyajus taṃ mahābhāgaṃ pañca bhūtāni rāvaṇam. bhraṃśitaḥ sarvalokeṣu sa hi brahmāstratejasā.

शरीरधातवो ह्य् अस्य मांसं रुधिरम् एव च। नेशुर् ब्रह्मास्त्रनिर्दग्धा न च भस्माप्य् अदृश्यत।

śarīradhātavo hy asya māṃsaṃ rudhiram eva ca. neśur brahmāstranirdagdhā na ca bhasmāpy adṛśyata.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...