मार्कण्डेय उवाच। ततस् तत्रैव रामस्य समासीनस्य तैः सह। समाजग्मुः कपिश्रेष्ठाः सुग्रीववचनात् तदा।

वृतः कोटिसहस्रेण वानराणां तरस्विनाम्। श्वशुरो वालिनः श्रीमान् सुषेणो रामम् अभ्ययात्।

कोटीशतवृतौ चापि गजो गवय एव च। वानरेन्द्रौ महावीर्यौ पृथक् पृथग् अदृश्यताम्। कुमुदो ऽपि महावीर्यः प्लवगर्षभसत्तम।

षष्टिकोटिसहस्राणि प्रकर्षन् प्रत्यदृश्यत। गोलाङ्गूलो महाराज गवाक्षो भीमदर्शनः।

गन्धमादनवासी तु प्रथितो गन्धमादनः। कोटीसहस्रम् उग्राणां हरीणां समकर्षत।

पनसो नाम मेधावी वानरः सुमहाबलः। कोटीर् दश द्वादश च त्रिंशत्पञ्च प्रकर्षति।

श्रीमान् दधिमुखो नाम हरिवृद्धो ऽपि वीर्यवान्। प्रचकर्ष महत् सैन्यं हरीणां भीमतेजसाम्।

कृष्णानां मुखपुण्ड्राणाम् ऋक्षाणां भीमकर्मणाम्। कोटीशतसहस्रेण जाम्बवान् प्रत्यदृश्यत।

एते चान्ये च बहवो हरियूथपयूथपाः। असंख्येया महाराज समीयू रामकारणात्।

शिरीषकुसुमाभानां सिंहानाम् इव नर्दताम्। श्रूयते तुमुलः शब्दस् तत्र तत्र प्रधावताम्।

गिरिकूटनिभाः के चित् के चिन् महिषसंनिभाः। शरदभ्रप्रतीकाशाः पिष्टहिङ्गुलकाननाः।

उत्पतन्तः पतन्तश् च प्लवमानाश् च वानराः। उद्धुन्वन्तो ऽपरे रेणून् समाजग्मुः समन्ततः।

स वानरमहालोकः पूर्णसागरसंनिभः। निवेशम् अकरोत् तत्र सुग्रीवानुमते तदा।

ततस् तेषु हरीन्द्रेषु समावृत्तेषु सर्वशः। तिथौ प्रशस्ते नक्षत्रे मुहूर्ते चाभिपूजिते।

तेन व्यूढेन सैन्येन लोकान् उद्वर्तयन्न् इव। प्रययौ राघवः श्रीमान् सुग्रीवसहितस् तदा।

मुखम् आसीत् तु सैन्यस्य हनूमान् मारुतात्मजः। जघनं पालयाम् आस सौमित्रिर् अकुतोभयः।

बद्धगोधाङ्गुलित्राणौ राघवौ तत्र रेजतुः। वृतौ हरिमहामात्रैश् चन्द्रसूर्यौ ग्रहैर् इव।

प्रबभौ हरिसैन्यं तच् छालतालशिलायुधम्। सुमहच् छालिभवनं यथा सूर्योदयं प्रति।

नलनीलाङ्गदक्राथमैन्दद्विविदपालिता। ययौ सुमहती सेना राघवस्यार्थसिद्धये।

विधिवत् सुप्रशस्तेषु बहुमूलफलेषु च। प्रभूतमधुमांसेषु वारिमत्सु शिवेषु च।

निवसन्ती निराबाधा तथैव गिरिसानुषु। उपायाद् धरिसेना सा क्षारोदम् अथ सागरम्।

द्वितीयसागरनिभं तद् बलं बहुलध्वजम्। वेलावनं समासाद्य निवासम् अकरोत् तदा।

ततो दाशरथिः श्रीमान् सुग्रीवं प्रत्यभाषत। मध्ये वानरमुख्यानां प्राप्तकालम् इदं वचः।

उपायः को नु भवतां मतः सागरलङ्घने। इयं च महती सेना सागरश् चापि दुस्तरः।

तत्रान्ये व्याहरन्ति स्म वानराः पटुमानिनः। समर्था लङ्घने सिन्धोर् न तु कृत्स्नस्य वानराः।

के चिन् नौभिर् व्यवस्यन्ति केचीच् च विविधैः प्लवैः। नेति रामश् च तान् सर्वान् सान्त्वयन् प्रत्यभाषत।

शतयोजनविस्तारं न शक्ताः सर्ववानराः। क्रान्तुं तोयनिधिं वीरा नैषा वो नैष्ठिकी मतिः।

नावो न सन्ति सेनाया बह्व्यस् तारयितुं तथा। वणिजाम् उपघातं च कथम् अस्मद्विधश् चरेत्।

विस्तीर्णं चैव नः सैन्यं हन्याच् छिद्रेषु वै परः। प्लवोडुपप्रतारश् च नैवात्र मम रोचते।

अहं त्व् इमं जलनिधिं समारप्स्याम्य् उपायतः। प्रतिशेष्याम्य् उपवसन् दर्शयिष्यति मां ततः।

न चेद् दर्शयिता मार्गं धक्ष्याम्य् एनम् अहं ततः। महास्त्रैर् अप्रतिहतैर् अत्यग्निपवनोज्ज्वलैः।

इत्य् उक्त्वा सहसौमित्रिर् उपस्पृश्याथ राघवः। प्रतिशिश्ये जलनिधिं विधिवत् कुशसंस्तरे।

सागरस् तु ततः स्वप्ने दर्शयाम् आस राघवम्। देवो नदनदीभर्ता श्रीमान् यादोगणैर् वृतः।

कौसल्यामातर् इत्य् एवम् आभाष्य मधुरं वचः। इदम् इत्य् आह रत्नानाम् आकरैः शतशो वृतः।

ब्रूहि किं ते करोम्य् अत्र साहाय्यं पुरुषर्षभ। इक्ष्वाकुर् अस्मि ते ज्ञातिर् इति रामस् तम् अब्रवीत्। एवम् उक्तः समुद्रेण रामो वाक्यम् अथाब्रवीत्।

मार्गम् इच्छामि सैन्यस्य दत्तं नदनदीपते। येन गत्वा दशग्रीवं हन्यां पौलस्त्यपांसनम्। राक्षसं सानुबन्धं तु मम भार्यापहारिणम्।

यद्य् एवं याचतो मार्गं न प्रदास्यति मे भवान्। शरैस् त्वां शोषयिष्यामि दिव्यास्त्रप्रतिमन्त्रितैः।

इत्य् एवं ब्रुवतः श्रुत्वा रामस्य वरुणालयः। उवाच व्यथितो वाक्यम् इति बद्धाञ्जलिः स्थितः।

नेच्छामि प्रतिघातं ते नास्मि विघ्नकरस् तव। शृणु चेदं वचो राम श्रुत्वा कर्तव्यम् आचर।

यदि दास्यामि ते मार्गं सैन्यस्य व्रजतो ऽऽज्ञया। अन्ये ऽप्य् आज्ञापयिष्यन्ति माम् एवं धनुषो बलात्।

अस्ति त्व् अत्र नलो नाम वानरः शिल्पिसंमतः। त्वष्टुर् देवस्य तनयो बलवान् विश्वकर्मणः।

स यत् काष्ठं तृणं वापि शिलां वा क्षेप्स्यते मयि। सर्वं तद् धारयिष्यामि स ते सेतुर् भविष्यति।

इत्य् उक्त्वान्तर्हिते तस्मिन् रामो नलम् उवाच ह। कुरु सेतुं समुद्रे त्वं शक्तो ह्य् असि मतो मम।

तेनोपायेन काकुत्स्थः सेतुबन्धम् अकारयत्। दशयोजनविस्तारम् आयतं शतयोजनम्।

नलसेतुर् इति ख्यातो यो ऽद्यापि प्रथितो भुवि। रामस्याज्ञां पुरस्कृत्य धार्यते गिरिसंनिभः।

तत्रस्थं स तु धर्मात्मा समागच्छद् विभीषणः। भ्राता वै राक्षसेन्द्रस्य चतुर्भिः सचिवैः सह।

प्रतिजग्राह रामस् तं स्वागतेन महामनाः। सुग्रीवस्य तु शङ्काभूत् प्रणिधिः स्याद् इति स्म ह।

राघवस् तस्य चेष्टाभिः सम्यक् च चरितेङ्गितैः। यदा तत्त्वेन तुष्टो ऽभूत् तत एनम् अपूजयत्।

सर्वराक्षसराज्ये चाप्य् अभ्यषिञ्चद् विभीषणम्। चक्रे च मन्त्रानुचरं सुहृदं लक्ष्मणस्य च।

विभीषणमते चैव सो ऽत्यक्रामन् महार्णवम्। ससैन्यः सेतुना तेन मासेनैव नराधिप।

ततो गत्वा समासाद्य लङ्कोद्यानान्य् अनेकशः। भेदयाम् आस कपिभिर् महान्ति च बहूनि च।

तत्रास्तां रावणामात्यौ राक्षसौ शुकसारणौ। द्रष्टुं सेनाम् अनुप्राप्तौ रावणप्रियकारिणौ। चारौ वानररूपेण तौ जग्राह विभीषणः।

प्रतिपन्नौ यदा रूपं राक्षसं तौ निशाचरौ। दर्शयित्वा ततः सैन्यं रामः पश्चाद् अवासृजत्।

निवेश्योपवने सैन्यं तच् छूरः प्राज्ञवानरम्। प्रेषयाम् आस दौत्येन रावणस्य ततो ऽङ्गदम्।