महाभारत 3.268 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 268→

[mh-3-268] • 40 श्लोकाः

मार्कण्डेय उवाच। प्रभूतान्नोदके तस्मिन् बहुमूलफले वने। सेनां निवेश्य काकुत्स्थो विधिवत् पर्यरक्षत।

mārkaṇḍeya uvāca. prabhūtānnodake tasmin bahumūlaphale vane. senāṃ niveśya kākutstho vidhivat paryarakṣata.

रावणश् च विधिं चक्रे लङ्कायां शास्त्रनिर्मितम्। प्रकृत्यैव दुराधर्षा दृढप्राकारतोरणा।

rāvaṇaś ca vidhiṃ cakre laṅkāyāṃ śāstranirmitam. prakṛtyaiva durādharṣā dṛḍhaprākāratoraṇā.

अगाधतोयाः परिखा मीननक्रसमाकुलाः। बभूवुः सप्त दुर्धर्षाः खादिरैः शङ्कुभिश् चिताः।

agādhatoyāḥ parikhā mīnanakrasamākulāḥ. babhūvuḥ sapta durdharṣāḥ khādiraiḥ śaṅkubhiś citāḥ.

कर्णाट्टयन्त्रदुर्धर्षा बभूवुः सहुडोपलाः। साशीविषघटायोधाः ससर्जरसपांसवः।

karṇāṭṭayantradurdharṣā babhūvuḥ sahuḍopalāḥ. sāśīviṣaghaṭāyodhāḥ sasarjarasapāṃsavaḥ.

मुसलालातनाराचतोमरासिपरश्वधैः। अन्विताश् च शतघ्नीभिः समधूच्छिष्टमुद्गराः।

musalālātanārācatomarāsiparaśvadhaiḥ. anvitāś ca śataghnībhiḥ samadhūcchiṣṭamudgarāḥ.

पुरद्वारेषु सर्वेषु गुल्माः स्थावरजङ्गमाः। बभूवुः पत्तिबहुलाः प्रभूतगजवाजिनः।

puradvāreṣu sarveṣu gulmāḥ sthāvarajaṅgamāḥ. babhūvuḥ pattibahulāḥ prabhūtagajavājinaḥ.

अङ्गदस् त्व् अथ लङ्काया द्वारदेशम् उपागतः। विदितो राक्षसेन्द्रस्य प्रविवेश गतव्यथः।

aṅgadas tv atha laṅkāyā dvāradeśam upāgataḥ. vidito rākṣasendrasya praviveśa gatavyathaḥ.

मध्ये राक्षसकोटीनां बह्वीनां सुमहाबलः। शुशुभे मेघमालाभिर् आदित्य इव संवृतः।

madhye rākṣasakoṭīnāṃ bahvīnāṃ sumahābalaḥ. śuśubhe meghamālābhir āditya iva saṃvṛtaḥ.

स समासाद्य पौलस्त्यम् अमात्यैर् अभिसंवृतम्। रामसंदेशम् आमन्त्र्य वाग्मी वक्तुं प्रचक्रमे।

sa samāsādya paulastyam amātyair abhisaṃvṛtam. rāmasaṃdeśam āmantrya vāgmī vaktuṃ pracakrame.

आह त्वां राघवो राजन् कोसलेन्द्रो महायशाः। प्राप्तकालम् इदं वाक्यं तद् आदत्स्व कुरुष्व च।

āha tvāṃ rāghavo rājan kosalendro mahāyaśāḥ. prāptakālam idaṃ vākyaṃ tad ādatsva kuruṣva ca.

अकृतात्मानम् आसाद्य राजानम् अनये रतम्। विनश्यन्त्य् अनयाविष्टा देशाश् च नगराणि च।

akṛtātmānam āsādya rājānam anaye ratam. vinaśyanty anayāviṣṭā deśāś ca nagarāṇi ca.

त्वयैकेनापराद्धं मे सीताम् आहरता बलात्। वधायानपराद्धानाम् अन्येषां तद् भविष्यति।

tvayaikenāparāddhaṃ me sītām āharatā balāt. vadhāyānaparāddhānām anyeṣāṃ tad bhaviṣyati.

ये त्वया बलदर्पाभ्याम् आविष्टेन वनेचराः। ऋषयो हिंसिताः पूर्वं देवाश् चाप्य् अवमानिताः।

ye tvayā baladarpābhyām āviṣṭena vanecarāḥ. ṛṣayo hiṃsitāḥ pūrvaṃ devāś cāpy avamānitāḥ.

राजर्षयश् च निहता रुदन्त्यश् चाहृताः स्त्रियः। तद् इदं समनुप्राप्तं फलं तस्यानयस्य ते।

rājarṣayaś ca nihatā rudantyaś cāhṛtāḥ striyaḥ. tad idaṃ samanuprāptaṃ phalaṃ tasyānayasya te.

हन्तास्मि त्वां सहामात्यं युध्यस्व पुरुषो भव। पश्य मे धनुषो वीर्यं मानुषस्य निशाचर।

hantāsmi tvāṃ sahāmātyaṃ yudhyasva puruṣo bhava. paśya me dhanuṣo vīryaṃ mānuṣasya niśācara.

मुच्यतां जानकी सीता न मे मोक्ष्यसि कर्हि चित्। अराक्षसम् इमं लोकं कर्तास्मि निशितैः शरैः।

mucyatāṃ jānakī sītā na me mokṣyasi karhi cit. arākṣasam imaṃ lokaṃ kartāsmi niśitaiḥ śaraiḥ.

इति तस्य ब्रुवाणस्य दूतस्य परुषं वचः। श्रुत्वा न ममृषे राजा रावणः क्रोधमूर्छितः।

iti tasya bruvāṇasya dūtasya paruṣaṃ vacaḥ. śrutvā na mamṛṣe rājā rāvaṇaḥ krodhamūrchitaḥ.

इङ्गितज्ञास् ततो भर्तुश् चत्वारो रजनीचराः। चतुर्ष्व् अङ्गेषु जगृहुः शार्दूलम् इव पक्षिणः।

iṅgitajñās tato bhartuś catvāro rajanīcarāḥ. caturṣv aṅgeṣu jagṛhuḥ śārdūlam iva pakṣiṇaḥ.

तांस् तथाङ्गेषु संसक्तान् अङ्गदो रजनीचरान्। आदायैव खम् उत्पत्य प्रासादतलम् आविशत्।

tāṃs tathāṅgeṣu saṃsaktān aṅgado rajanīcarān. ādāyaiva kham utpatya prāsādatalam āviśat.

वेगेनोत्पततस् तस्य पेतुस् ते रजनीचराः। भुवि संभिन्नहृदयाः प्रहारपरिपीडिताः।

vegenotpatatas tasya petus te rajanīcarāḥ. bhuvi saṃbhinnahṛdayāḥ prahāraparipīḍitāḥ.

स मुक्तो हर्म्यशिखरात् तस्मात् पुनर् अवापतत्। लङ्घयित्वा पुरीं लङ्कां स्वबलस्य समीपतः।

sa mukto harmyaśikharāt tasmāt punar avāpatat. laṅghayitvā purīṃ laṅkāṃ svabalasya samīpataḥ.

कोसलेन्द्रम् अथाभ्येत्य सर्वम् आवेद्य चाङ्गदः। विशश्राम स तेजस्वी राघवेणाभिनन्दितः।

kosalendram athābhyetya sarvam āvedya cāṅgadaḥ. viśaśrāma sa tejasvī rāghaveṇābhinanditaḥ.

ततः सर्वाभिसारेण हरीणां वातरंहसाम्। भेदयाम् आस लङ्कायाः प्राकारं रघुनन्दनः।

tataḥ sarvābhisāreṇa harīṇāṃ vātaraṃhasām. bhedayām āsa laṅkāyāḥ prākāraṃ raghunandanaḥ.

विभीषणर्क्षाधिपती पुरस्कृत्याथ लक्ष्मणः। दक्षिणं नगरद्वारम् अवामृद्नाद् दुरासदम्।

vibhīṣaṇarkṣādhipatī puraskṛtyātha lakṣmaṇaḥ. dakṣiṇaṃ nagaradvāram avāmṛdnād durāsadam.

करभारुणगात्राणां हरीणां युद्धशालिनाम्। कोटीशतसहस्रेण लङ्काम् अभ्यपतत् तदा। प्रलम्बबाहूरुकरजङ्घान्तरविलम्बिनाम्। ऋक्षाणां धूम्रवर्णानां तिस्रः कोट्यो व्यवस्थिताः।

karabhāruṇagātrāṇāṃ harīṇāṃ yuddhaśālinām. koṭīśatasahasreṇa laṅkām abhyapatat tadā. pralambabāhūrukarajaṅghāntaravilambinām. ṛkṣāṇāṃ dhūmravarṇānāṃ tisraḥ koṭyo vyavasthitāḥ.

उत्पतद्भिः पतद्भिश् च निपतद्भिश् च वानरैः। नादृश्यत तदा सूर्यो रजसा नाशितप्रभः।

utpatadbhiḥ patadbhiś ca nipatadbhiś ca vānaraiḥ. nādṛśyata tadā sūryo rajasā nāśitaprabhaḥ.

शालिप्रसूनसदृशैः शिरीषकुसुमप्रभैः। तरुणादित्यसदृशैः शरगौरैश् च वानरैः।

śāliprasūnasadṛśaiḥ śirīṣakusumaprabhaiḥ. taruṇādityasadṛśaiḥ śaragauraiś ca vānaraiḥ.

प्राकारं ददृशुस् ते तु समन्तात् कपिलीकृतम्। राक्षसा विस्मिता राजन् सस्त्रीवृद्धाः समन्ततः।

prākāraṃ dadṛśus te tu samantāt kapilīkṛtam. rākṣasā vismitā rājan sastrīvṛddhāḥ samantataḥ.

बिभिदुस् ते मणिस्तम्भान् कर्णाट्टशिखराणि च। भग्नोन्मथितवेगानि यन्त्राणि च विचिक्षिपुः।

bibhidus te maṇistambhān karṇāṭṭaśikharāṇi ca. bhagnonmathitavegāni yantrāṇi ca vicikṣipuḥ.

परिगृह्य शतघ्नीश् च सचक्राः सहुडोपलाः। चिक्षिपुर् भुजवेगेन लङ्कामध्ये महाबलाः।

parigṛhya śataghnīś ca sacakrāḥ sahuḍopalāḥ. cikṣipur bhujavegena laṅkāmadhye mahābalāḥ.

प्राकारस्थाश् च ये के चिन् निशाचरगणास् तदा। प्रदुद्रुवुस् ते शतशः कपिभिः समभिद्रुताः।

prākārasthāś ca ye ke cin niśācaragaṇās tadā. pradudruvus te śataśaḥ kapibhiḥ samabhidrutāḥ.

ततस् तु राजवचनाद् राक्षसाः कामरूपिणः। निर्ययुर् विकृताकाराः सहस्रशतसंघशः।

tatas tu rājavacanād rākṣasāḥ kāmarūpiṇaḥ. niryayur vikṛtākārāḥ sahasraśatasaṃghaśaḥ.

शस्त्रवर्षाणि वर्षन्तो द्रावयन्तो वनौकसः। प्राकारं शोधयन्तस् ते परं विक्रमम् आस्थिताः।

śastravarṣāṇi varṣanto drāvayanto vanaukasaḥ. prākāraṃ śodhayantas te paraṃ vikramam āsthitāḥ.

स माषराशिसदृशैर् बभूव क्षणदाचरैः। कृतो निर्वानरो भूयः प्राकारो भीमदर्शनैः।

sa māṣarāśisadṛśair babhūva kṣaṇadācaraiḥ. kṛto nirvānaro bhūyaḥ prākāro bhīmadarśanaiḥ.

पेतुः शूलविभिन्नाङ्गा बहवो वानरर्षभाः। स्तम्भतोरणभग्नाश् च पेतुस् तत्र निशाचराः।

petuḥ śūlavibhinnāṅgā bahavo vānararṣabhāḥ. stambhatoraṇabhagnāś ca petus tatra niśācarāḥ.

केशाकेश्य् अभवद् युद्धं रक्षसां वानरैः सह। नखैर् दन्तैश् च वीराणां खादतां वै परस्परम्।

keśākeśy abhavad yuddhaṃ rakṣasāṃ vānaraiḥ saha. nakhair dantaiś ca vīrāṇāṃ khādatāṃ vai parasparam.

निष्टनन्तो ह्य् उभयतस् तत्र वानरराक्षसाः। हता निपतिता भूमौ न मुञ्चन्ति परस्परम्।

niṣṭananto hy ubhayatas tatra vānararākṣasāḥ. hatā nipatitā bhūmau na muñcanti parasparam.

रामस् तु शरजालानि ववर्ष जलदो यथा। तानि लङ्कां समासाद्य जघ्नुस् तान् रजनीचरान्।

rāmas tu śarajālāni vavarṣa jalado yathā. tāni laṅkāṃ samāsādya jaghnus tān rajanīcarān.

सौमित्रिर् अपि नाराचैर् दृढधन्वा जितक्लमः। आदिश्यादिश्य दुर्गस्थान् पातयाम् आस राक्षसान्।

saumitrir api nārācair dṛḍhadhanvā jitaklamaḥ. ādiśyādiśya durgasthān pātayām āsa rākṣasān.

ततः प्रत्यवहारो ऽभूत् सैन्यानां राघवाज्ञया। कृते विमर्दे लङ्कायां लब्धलक्षो जयोत्तरः।

tataḥ pratyavahāro 'bhūt sainyānāṃ rāghavājñayā. kṛte vimarde laṅkāyāṃ labdhalakṣo jayottaraḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...