महाभारत 3.229 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 229→

[mh-3-229] • 29 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। अथ दुर्योधनो राजा तत्र तत्र वने वसन्। जगाम घोषान् अभितस् तत्र चक्रे निवेशनम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. atha duryodhano rājā tatra tatra vane vasan. jagāma ghoṣān abhitas tatra cakre niveśanam.

रमणीये समाज्ञाते सोदके समहीरुहे। देशे सर्वगुणोपेते चक्रुर् आवसथं नराः।

ramaṇīye samājñāte sodake samahīruhe. deśe sarvaguṇopete cakrur āvasathaṃ narāḥ.

तथैव तत्समीपस्थान् पृथगावसथान् बहून्। कर्णस्य शकुनेश् चैव भ्रातॄणां चैव सर्वशः।

tathaiva tatsamīpasthān pṛthagāvasathān bahūn. karṇasya śakuneś caiva bhrātṝṇāṃ caiva sarvaśaḥ.

ददर्श स तदा गावः शतशो ऽथ सहस्रशः। अङ्कैर् लक्षैश् च ताः सर्वा लक्षयाम् आस पार्थिवः।

dadarśa sa tadā gāvaḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ. aṅkair lakṣaiś ca tāḥ sarvā lakṣayām āsa pārthivaḥ.

अङ्कयाम् आस वत्सांश् च जज्ञे चोपसृतास् त्व् अपि। बालवत्साश् च या गावः कालयाम् आस ता अपि।

aṅkayām āsa vatsāṃś ca jajñe copasṛtās tv api. bālavatsāś ca yā gāvaḥ kālayām āsa tā api.

अथ स स्मारणं कृत्वा लक्षयित्वा त्रिहायनान्। वृतो गोपालकैः प्रीतो व्यहरत् कुरुनन्दनः।

atha sa smāraṇaṃ kṛtvā lakṣayitvā trihāyanān. vṛto gopālakaiḥ prīto vyaharat kurunandanaḥ.

स च पौरजनः सर्वः सैनिकाश् च सहस्रशः। यथोपजोषं चिक्रीडुर् वने तस्मिन् यथामराः।

sa ca paurajanaḥ sarvaḥ sainikāś ca sahasraśaḥ. yathopajoṣaṃ cikrīḍur vane tasmin yathāmarāḥ.

ततो गोपाः प्रगातारः कुशला नृत्तवादिते। धार्तराष्ट्रम् उपातिष्ठन् कन्याश् चैव स्वलंकृताः।

tato gopāḥ pragātāraḥ kuśalā nṛttavādite. dhārtarāṣṭram upātiṣṭhan kanyāś caiva svalaṃkṛtāḥ.

स स्त्रीगणवृतो राजा प्रहृष्टः प्रददौ वसु। तेभ्यो यथार्हम् अन्नानि पानानि विविधानि च।

sa strīgaṇavṛto rājā prahṛṣṭaḥ pradadau vasu. tebhyo yathārham annāni pānāni vividhāni ca.

ततस् ते सहिताः सर्वे तरक्षून् महिषान् मृगान्। गवयर्क्षवराहांश् च समन्तात् पर्यकालयन्।

tatas te sahitāḥ sarve tarakṣūn mahiṣān mṛgān. gavayarkṣavarāhāṃś ca samantāt paryakālayan.

स ताञ् शरैर् विनिर्भिन्दन् गजान् बध्नन् महावने। रमणीयेषु देशेषु ग्राहयाम् आस वै मृगान्।

sa tāñ śarair vinirbhindan gajān badhnan mahāvane. ramaṇīyeṣu deśeṣu grāhayām āsa vai mṛgān.

गोरसान् उपयुञ्जान उपभोगांश् च भारत। पश्यन् सुरमणीयानि पुष्पितानि वनानि च।

gorasān upayuñjāna upabhogāṃś ca bhārata. paśyan suramaṇīyāni puṣpitāni vanāni ca.

मत्तभ्रमरजुष्टानि बर्हिणाभिरुतानि च। अगच्छद् आनुपूर्व्येण पुण्यं द्वैतवनं सरः। मत्तभ्रमरसंजुष्टं नीलकण्ठरवाकुलम्। सप्तच्छदसमाकीर्णं पुंनागबकुलैर् युतम्। ऋद्ध्या परमया युक्तो महेन्द्र इव वज्रभृत्।

mattabhramarajuṣṭāni barhiṇābhirutāni ca. agacchad ānupūrvyeṇa puṇyaṃ dvaitavanaṃ saraḥ. mattabhramarasaṃjuṣṭaṃ nīlakaṇṭharavākulam. saptacchadasamākīrṇaṃ puṃnāgabakulair yutam. ṛddhyā paramayā yukto mahendra iva vajrabhṛt.

यदृच्छया च तदहो धर्मपुत्रो युधिष्ठिरः। ईजे राजर्षियज्ञेन सद्यस्केन विशां पते। दिव्येन विधिना राजा वन्येन कुरुसत्तमः। विद्वद्भिः सहितो धीमान् ब्राह्मणैर् वनवासिभिः।

yadṛcchayā ca tadaho dharmaputro yudhiṣṭhiraḥ. īje rājarṣiyajñena sadyaskena viśāṃ pate. divyena vidhinā rājā vanyena kurusattamaḥ. vidvadbhiḥ sahito dhīmān brāhmaṇair vanavāsibhiḥ.

कृत्वा निवेशम् अभितः सरसस् तस्य कौरवः। द्रौपद्या सहितो धीमान् धर्मपत्न्या नराधिपः। भीमार्जुनयमैः सार्धं सराभ्याशे तदावसत्।

kṛtvā niveśam abhitaḥ sarasas tasya kauravaḥ. draupadyā sahito dhīmān dharmapatnyā narādhipaḥ. bhīmārjunayamaiḥ sārdhaṃ sarābhyāśe tadāvasat.

ततो दुर्योधनः प्रेष्यान् आदिदेश सहानुजः। आक्रीडावसथाः क्षिप्रं क्रियन्ताम् इति भारत।

tato duryodhanaḥ preṣyān ādideśa sahānujaḥ. ākrīḍāvasathāḥ kṣipraṃ kriyantām iti bhārata.

ते तथेत्य् एव कौरव्यम् उक्त्वा वचनकारिणः। चिकीर्षन्तस् तदाक्रीडाञ् जग्मुर् द्वैतवनं सरः।

te tathety eva kauravyam uktvā vacanakāriṇaḥ. cikīrṣantas tadākrīḍāñ jagmur dvaitavanaṃ saraḥ.

सेनाग्रं धार्तराष्ट्रस्य प्राप्तं द्वैतवनं सरः। प्रविशन्तं वनद्वारि गन्धर्वाः समवारयन्।

senāgraṃ dhārtarāṣṭrasya prāptaṃ dvaitavanaṃ saraḥ. praviśantaṃ vanadvāri gandharvāḥ samavārayan.

तत्र गन्धर्वराजो वै पूर्वम् एव विशां पते। कुबेरभवनाद् राजन्न् आजगाम गणावृतः।

tatra gandharvarājo vai pūrvam eva viśāṃ pate. kuberabhavanād rājann ājagāma gaṇāvṛtaḥ.

गणैर् अप्सरसां चैव त्रिदशानां तथात्मजैः। विहारशीलः क्रीडार्थं तेन तत् संवृतं सरः।

gaṇair apsarasāṃ caiva tridaśānāṃ tathātmajaiḥ. vihāraśīlaḥ krīḍārthaṃ tena tat saṃvṛtaṃ saraḥ.

तेन तत् संवृतं दृष्ट्वा ते राजपरिचारकाः। प्रतिजग्मुस् ततो राजन् यत्र दुर्योधनो नृपः। ते समेत्य तदा प्रोचुर् गन्तुं नैवोपलभ्यते। रक्षितं बहुभिः शूरै राजन् द्वैतवनं सरः। न्यवेदयंस् ततो राज्ञे गन्धर्वास् तत्र भारत।

tena tat saṃvṛtaṃ dṛṣṭvā te rājaparicārakāḥ. pratijagmus tato rājan yatra duryodhano nṛpaḥ. te sametya tadā procur gantuṃ naivopalabhyate. rakṣitaṃ bahubhiḥ śūrai rājan dvaitavanaṃ saraḥ. nyavedayaṃs tato rājñe gandharvās tatra bhārata.

स तु तेषां वचः श्रुत्वा सैनिकान् युद्धदुर्मदान्। प्रेषयाम् आस कौरव्य उत्सारयत तान् इति।

sa tu teṣāṃ vacaḥ śrutvā sainikān yuddhadurmadān. preṣayām āsa kauravya utsārayata tān iti.

तस्य तद् वचनं श्रुत्वा राज्ञः सेनाग्रयायिनः। सरो द्वैतवनं गत्वा गन्धर्वान् इदम् अब्रुवन्।

tasya tad vacanaṃ śrutvā rājñaḥ senāgrayāyinaḥ. saro dvaitavanaṃ gatvā gandharvān idam abruvan.

राजा दुर्योधनो नाम धृतराष्ट्रसुतो बली। विजिहीर्षुर् इहायाति तदर्थम् अपसर्पत।

rājā duryodhano nāma dhṛtarāṣṭrasuto balī. vijihīrṣur ihāyāti tadartham apasarpata.

एवम् उक्तास् तु गन्धर्वाः प्रहसन्तो विशां पते। प्रत्यब्रुवंस् तान् पुरुषान् इदं सुपरुषं वचः।

evam uktās tu gandharvāḥ prahasanto viśāṃ pate. pratyabruvaṃs tān puruṣān idaṃ suparuṣaṃ vacaḥ.

न चेतयति वो राजा मन्दबुद्धिः सुयोधनः। यो ऽस्मान् आज्ञापयत्य् एवं वश्यान् इव दिवौकसः।

na cetayati vo rājā mandabuddhiḥ suyodhanaḥ. yo 'smān ājñāpayaty evaṃ vaśyān iva divaukasaḥ.

यूयं मुमूर्षवश् चापि मन्दप्रज्ञा न संशयः। ये तस्य वचनाद् एवम् अस्मान् ब्रूत विचेतसः।

yūyaṃ mumūrṣavaś cāpi mandaprajñā na saṃśayaḥ. ye tasya vacanād evam asmān brūta vicetasaḥ.

गच्छत त्वरिताः सर्वे यत्र राजा स कौरवः। द्वेष्यं माद्यैव गच्छध्वं धर्मराजनिवेशनम्।

gacchata tvaritāḥ sarve yatra rājā sa kauravaḥ. dveṣyaṃ mādyaiva gacchadhvaṃ dharmarājaniveśanam.

एवम् उक्तास् तु गन्धर्वै राज्ञः सेनाग्रयायिनः। संप्राद्रवन् यतो राजा धृतराष्ट्रसुतो ऽभवत्।

evam uktās tu gandharvai rājñaḥ senāgrayāyinaḥ. saṃprādravan yato rājā dhṛtarāṣṭrasuto 'bhavat.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...