महाभारत 3.215 (श्लोक 1)

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 215→

[mh-3-215] • 23 श्लोकाः

मार्कण्डेय उवाच। तस्मिञ् जाते महासत्त्वे महासेने महाबले। समुत्तस्थुर् महोत्पाता घोररूपाः पृथग्विधाः। स्त्रीपुंसोर् विपरीतं च तथा द्वंद्वानि यानि च। ग्रहा दीप्ता दिशः खं च ररास च मही भृशम्। इत्य् एतद् विविधाकारं वृत्तं शुक्लस्य पञ्चमीम्। ततो युद्धं महद् घोरं षष्ठ्यां वृत्तं जनाधिप। ऋषयस् तु महाघोरान् दृष्ट्वोत्पातान् पृथग्विधान्। अकुर्वञ् शान्तिम् उद्विग्ना लोकानां लोकभावनाः।

mārkaṇḍeya uvāca. tasmiñ jāte mahāsattve mahāsene mahābale. samuttasthur mahotpātā ghorarūpāḥ pṛthagvidhāḥ. strīpuṃsor viparītaṃ ca tathā dvaṃdvāni yāni ca. grahā dīptā diśaḥ khaṃ ca rarāsa ca mahī bhṛśam. ity etad vividhākāraṃ vṛttaṃ śuklasya pañcamīm. tato yuddhaṃ mahad ghoraṃ ṣaṣṭhyāṃ vṛttaṃ janādhipa. ṛṣayas tu mahāghorān dṛṣṭvotpātān pṛthagvidhān. akurvañ śāntim udvignā lokānāṃ lokabhāvanāḥ.

निवसन्ति वने ये तु तस्मिंश् चैत्ररथे जनाः। ते ऽब्रुवन्न् एष नो ऽनर्थः पावकेनाहृतो महान्। संगम्य षड्भिः पत्नीभिः सप्तर्षीणाम् इति स्म ह।

nivasanti vane ye tu tasmiṃś caitrarathe janāḥ. te 'bruvann eṣa no 'narthaḥ pāvakenāhṛto mahān. saṃgamya ṣaḍbhiḥ patnībhiḥ saptarṣīṇām iti sma ha.

अपरे गरुडीम् आहुस् त्वयानर्थो ऽयम् आहृतः। यैर् दृष्टा सा तदा देवी तस्या रूपेण गच्छती। न तु तत् स्वाहया कर्म कृतं जानाति वै जनः।

apare garuḍīm āhus tvayānartho 'yam āhṛtaḥ. yair dṛṣṭā sā tadā devī tasyā rūpeṇa gacchatī. na tu tat svāhayā karma kṛtaṃ jānāti vai janaḥ.

सुपर्णी तु वचः श्रुत्वा ममायं तनयस् त्व् इति। उपगम्य शनैः स्कन्दम् आहाहं जननी तव।

suparṇī tu vacaḥ śrutvā mamāyaṃ tanayas tv iti. upagamya śanaiḥ skandam āhāhaṃ jananī tava.

अथ सप्तर्षयः श्रुत्वा जातं पुत्रं महौजसम्। तत्यजुः षट् तदा पत्नीर् विना देवीम् अरुन्धतीम्।

atha saptarṣayaḥ śrutvā jātaṃ putraṃ mahaujasam. tatyajuḥ ṣaṭ tadā patnīr vinā devīm arundhatīm.

षड्भिर् एव तदा जातम् आहुस् तद् वनवासिनः। सप्तर्षीन् आह च स्वाहा मम पुत्रो ऽयम् इत्य् उत। अहं जाने नैतद् एवम् इति राजन् पुनः पुनः।

ṣaḍbhir eva tadā jātam āhus tad vanavāsinaḥ. saptarṣīn āha ca svāhā mama putro 'yam ity uta. ahaṃ jāne naitad evam iti rājan punaḥ punaḥ.

विश्वामित्रस् तु कृत्वेष्टिं सप्तर्षीणां महामुनिः। पावकं कामसंतप्तम् अदृष्टः पृष्ठतो ऽन्वगात्। तत् तेन निखिलं सर्वम् अवबुद्धं यथातथम्।

viśvāmitras tu kṛtveṣṭiṃ saptarṣīṇāṃ mahāmuniḥ. pāvakaṃ kāmasaṃtaptam adṛṣṭaḥ pṛṣṭhato 'nvagāt. tat tena nikhilaṃ sarvam avabuddhaṃ yathātatham.

विश्वामित्रस् तु प्रथमं कुमारं शरणं गतः। स्तवं दिव्यं संप्रचक्रे महासेनस्य चापि सः।

viśvāmitras tu prathamaṃ kumāraṃ śaraṇaṃ gataḥ. stavaṃ divyaṃ saṃpracakre mahāsenasya cāpi saḥ.

मङ्गलानि च सर्वाणि कौमाराणि त्रयोदश। जातकर्मादिकास् तस्य क्रियाश् चक्रे महामुनिः।

maṅgalāni ca sarvāṇi kaumārāṇi trayodaśa. jātakarmādikās tasya kriyāś cakre mahāmuniḥ.

षड्वक्त्रस्य तु माहात्म्यं कुक्कुटस्य च साधनम्। शक्त्या देव्याः साधनं च तथा पारिषदाम् अपि।

ṣaḍvaktrasya tu māhātmyaṃ kukkuṭasya ca sādhanam. śaktyā devyāḥ sādhanaṃ ca tathā pāriṣadām api.

विश्वामित्रश् चकारैतत् कर्म लोकहिताय वै। तस्माद् ऋषिः कुमारस्य विश्वामित्रो ऽभवत् प्रियः।

viśvāmitraś cakāraitat karma lokahitāya vai. tasmād ṛṣiḥ kumārasya viśvāmitro 'bhavat priyaḥ.

अन्वजानाच् च स्वाहाया रूपान्यत्वं महामुनिः। अब्रवीच् च मुनीन् सर्वान् नापराध्यन्ति वै स्त्रियः। श्रुत्वा तु तत्त्वतस् तस्मात् ते पत्नीः सर्वतो ऽत्यजन्।

anvajānāc ca svāhāyā rūpānyatvaṃ mahāmuniḥ. abravīc ca munīn sarvān nāparādhyanti vai striyaḥ. śrutvā tu tattvatas tasmāt te patnīḥ sarvato 'tyajan.

स्कन्दं श्रुत्वा ततो देवा वासवं सहिताब्रुवन्। अविषह्यबलं स्कन्दं जहि शक्राशु माचिरम्।

skandaṃ śrutvā tato devā vāsavaṃ sahitābruvan. aviṣahyabalaṃ skandaṃ jahi śakrāśu māciram.

यदि वा न निहंस्य् एनम् अद्येन्द्रो ऽयं भविष्यति। त्रैलोक्यं संनिगृह्यास्मांस् त्वां च शक्र महाबलः।

yadi vā na nihaṃsy enam adyendro 'yaṃ bhaviṣyati. trailokyaṃ saṃnigṛhyāsmāṃs tvāṃ ca śakra mahābalaḥ.

स तान् उवाच व्यथितो बालो ऽयं सुमहाबलः। न बालम् उत्सहे हन्तुम् इति शक्रः प्रभाषते। ते ऽब्रुवन् नास्ति ते वीर्यं यत एवं प्रभाषसे। स्रष्टारम् अपि लोकानां युधि विक्रम्य नाशयेत्।

sa tān uvāca vyathito bālo 'yaṃ sumahābalaḥ. na bālam utsahe hantum iti śakraḥ prabhāṣate. te 'bruvan nāsti te vīryaṃ yata evaṃ prabhāṣase. sraṣṭāram api lokānāṃ yudhi vikramya nāśayet.

सर्वास् त्व् अद्याभिगच्छन्तु स्कन्दं लोकस्य मातरः। कामवीर्या घ्नन्तु चैनं तथेत्य् उक्त्वा च ता ययुः।

sarvās tv adyābhigacchantu skandaṃ lokasya mātaraḥ. kāmavīryā ghnantu cainaṃ tathety uktvā ca tā yayuḥ.

तम् अप्रतिबलं दृष्ट्वा विषण्णवदनास् तु ताः। अशक्यो ऽयं विचिन्त्यैवं तम् एव शरणं ययुः।

tam apratibalaṃ dṛṣṭvā viṣaṇṇavadanās tu tāḥ. aśakyo 'yaṃ vicintyaivaṃ tam eva śaraṇaṃ yayuḥ.

ऊचुश् चापि त्वम् अस्माकं पुत्रो ऽस्माभिर् धृतं जगत्। अभिनन्दस्व नः सर्वाः प्रस्नुताः स्नेहविक्लवाः। तासां तद् वचनं श्रुत्वा पातुकामः स्तनान् प्रभुः।

ūcuś cāpi tvam asmākaṃ putro 'smābhir dhṛtaṃ jagat. abhinandasva naḥ sarvāḥ prasnutāḥ snehaviklavāḥ. tāsāṃ tad vacanaṃ śrutvā pātukāmaḥ stanān prabhuḥ.

ताः संपूज्य महासेनः कामांश् चासां प्रदाय सः। अपश्यद् अग्निम् आयान्तं पितरं बलिनां बली।

tāḥ saṃpūjya mahāsenaḥ kāmāṃś cāsāṃ pradāya saḥ. apaśyad agnim āyāntaṃ pitaraṃ balināṃ balī.

स तु संपूजितस् तेन सह मातृगणेन ह। परिवार्य महासेनं रक्षमाणः स्थितः स्थिरम्।

sa tu saṃpūjitas tena saha mātṛgaṇena ha. parivārya mahāsenaṃ rakṣamāṇaḥ sthitaḥ sthiram.

सर्वासां या तु मातॄणां नारी क्रोधसमुद्भवा। धात्री सा पुत्रवत् स्कन्दं शूलहस्ताभ्यरक्षत।

sarvāsāṃ yā tu mātṝṇāṃ nārī krodhasamudbhavā. dhātrī sā putravat skandaṃ śūlahastābhyarakṣata.

लोहितस्योदधेः कन्या क्रूरा लोहितभोजना। परिष्वज्य महासेनं पुत्रवत् पर्यरक्षत।

lohitasyodadheḥ kanyā krūrā lohitabhojanā. pariṣvajya mahāsenaṃ putravat paryarakṣata.

अग्निर् भूत्वा नैगमेयश् छागवक्त्रो बहुप्रजः। रमयाम् आस शैलस्थं बालं क्रीडनकैर् इव।

agnir bhūtvā naigameyaś chāgavaktro bahuprajaḥ. ramayām āsa śailasthaṃ bālaṃ krīḍanakair iva.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents