महाभारत 3.214 (श्लोक 1)

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 214→

[mh-3-214] • 37 श्लोकाः

मार्कण्डेय उवाच। शिवा भार्या त्व् अङ्गिरसः शीलरूपगुणान्विता। तस्याः सा प्रथमं रूपं कृत्वा देवी जनाधिप। जगाम पावकाभ्याशं तं चोवाच वराङ्गना।

mārkaṇḍeya uvāca. śivā bhāryā tv aṅgirasaḥ śīlarūpaguṇānvitā. tasyāḥ sā prathamaṃ rūpaṃ kṛtvā devī janādhipa. jagāma pāvakābhyāśaṃ taṃ covāca varāṅganā.

माम् अग्ने कामसंतप्तां त्वं कामयितुम् अर्हसि। करिष्यसि न चेद् एवं मृतां माम् उपधारय। तवाप्य् अधर्मः सुमहान् भविता वै हुताशन।

mām agne kāmasaṃtaptāṃ tvaṃ kāmayitum arhasi. kariṣyasi na ced evaṃ mṛtāṃ mām upadhāraya. tavāpy adharmaḥ sumahān bhavitā vai hutāśana.

अहम् अङ्गिरसो भार्या शिवा नाम हुताशन। सखीभिः सहिता प्राप्ता मन्त्रयित्वा विनिश्चयम्।

aham aṅgiraso bhāryā śivā nāma hutāśana. sakhībhiḥ sahitā prāptā mantrayitvā viniścayam.

अग्निर् उवाच। कथं मां त्वं विजानीषे कामार्तम् इतराः कथम्। यास् त्वया कीर्तिताः सर्वाः सप्तर्षीणां प्रियाः स्त्रियः।

agnir uvāca. kathaṃ māṃ tvaṃ vijānīṣe kāmārtam itarāḥ katham. yās tvayā kīrtitāḥ sarvāḥ saptarṣīṇāṃ priyāḥ striyaḥ.

शिवोवाच। अस्माकं त्वं प्रियो नित्यं बिभीमस् तु वयं तव। त्वच्चित्तम् इङ्गितैर् ज्ञात्वा प्रेषितास्मि तवान्तिकम्।

śivovāca. asmākaṃ tvaṃ priyo nityaṃ bibhīmas tu vayaṃ tava. tvaccittam iṅgitair jñātvā preṣitāsmi tavāntikam.

मैथुनायेह संप्राप्ता कामं प्राप्तं द्रुतं चर। उपयन्तुं महावीर्य पूर्वम् एव त्वम् अर्हसि। मातरो मां प्रतीक्षन्ते गमिष्यामि हुताशन।

maithunāyeha saṃprāptā kāmaṃ prāptaṃ drutaṃ cara. upayantuṃ mahāvīrya pūrvam eva tvam arhasi. mātaro māṃ pratīkṣante gamiṣyāmi hutāśana.

मार्कण्डेय उवाच। ततो ऽग्निर् उपयेमे तां शिवां प्रीतिमुदायुतः। प्रीत्या देवी च संयुक्ता शुक्रं जग्राह पाणिना।

mārkaṇḍeya uvāca. tato 'gnir upayeme tāṃ śivāṃ prītimudāyutaḥ. prītyā devī ca saṃyuktā śukraṃ jagrāha pāṇinā.

अचिन्तयन् ममेदं ये रूपं द्रक्ष्यन्ति कानने। ते ब्राह्मणीनाम् अनृतं दोषं वक्ष्यन्ति पावके।

acintayan mamedaṃ ye rūpaṃ drakṣyanti kānane. te brāhmaṇīnām anṛtaṃ doṣaṃ vakṣyanti pāvake.

तस्माद् एतद् रक्ष्यमाणा गरुडी संभवाम्य् अहम्। वनान् निर्गमनं चैव सुखं मम भविष्यति।

tasmād etad rakṣyamāṇā garuḍī saṃbhavāmy aham. vanān nirgamanaṃ caiva sukhaṃ mama bhaviṣyati.

सुपर्णी सा तदा भूत्वा निर्जगाम महावनात्। अपश्यत् पर्वतं श्वेतं शरस्तम्बैः सुसंवृतम्।

suparṇī sā tadā bhūtvā nirjagāma mahāvanāt. apaśyat parvataṃ śvetaṃ śarastambaiḥ susaṃvṛtam.

दृष्टीविषैः सप्तशीर्षैर् गुप्तं भोगिभिर् अद्भुतैः। रक्षोभिश् च पिशाचैश् च रौद्रैर् भूतगणैस् तथा। राक्षसीभिश् च संपूर्णम् अनेकैश् च मृगद्विजैः। नदीप्रस्रवणोपेतं नानातरुलताचितम्।

dṛṣṭīviṣaiḥ saptaśīrṣair guptaṃ bhogibhir adbhutaiḥ. rakṣobhiś ca piśācaiś ca raudrair bhūtagaṇais tathā. rākṣasībhiś ca saṃpūrṇam anekaiś ca mṛgadvijaiḥ. nadīprasravaṇopetaṃ nānātarulatācitam.

सा तत्र सहसा गत्वा शैलपृष्ठं सुदुर्गमम्। प्राक्षिपत् काञ्चने कुण्डे शुक्रं सा त्वरिता सती।

sā tatra sahasā gatvā śailapṛṣṭhaṃ sudurgamam. prākṣipat kāñcane kuṇḍe śukraṃ sā tvaritā satī.

शिष्टानाम् अपि सा देवी सप्तर्षीणां महात्मनाम्। पत्नीसरूपतां कृत्वा कामयाम् आस पावकम्।

śiṣṭānām api sā devī saptarṣīṇāṃ mahātmanām. patnīsarūpatāṃ kṛtvā kāmayām āsa pāvakam.

दिव्यरूपम् अरुन्धत्याः कर्तुं न शकितं तया। तस्यास् तपःप्रभावेण भर्तृशुश्रूषणेन च।

divyarūpam arundhatyāḥ kartuṃ na śakitaṃ tayā. tasyās tapaḥprabhāveṇa bhartṛśuśrūṣaṇena ca.

षट्कृत्वस् तत् तु निक्षिप्तम् अग्ने रेतः कुरूत्तम। तस्मिन् कुण्डे प्रतिपदि कामिन्या स्वाहया तदा।

ṣaṭkṛtvas tat tu nikṣiptam agne retaḥ kurūttama. tasmin kuṇḍe pratipadi kāminyā svāhayā tadā.

तत् स्कन्नं तेजसा तत्र संभृतं जनयत् सुतम्। ऋषिभिः पूजितं स्कन्नम् अनयत् स्कन्दतां ततः।

tat skannaṃ tejasā tatra saṃbhṛtaṃ janayat sutam. ṛṣibhiḥ pūjitaṃ skannam anayat skandatāṃ tataḥ.

षट्शिरा द्विगुणश्रोत्रो द्वादशाक्षिभुजक्रमः। एकग्रीवस् त्व् एककायः कुमारः समपद्यत।

ṣaṭśirā dviguṇaśrotro dvādaśākṣibhujakramaḥ. ekagrīvas tv ekakāyaḥ kumāraḥ samapadyata.

द्वितीयायाम् अभिव्यक्तस् तृतीयायां शिशुर् बभौ। अङ्गप्रत्यङ्गसंभूतश् चतुर्थ्याम् अभवद् गुहः।

dvitīyāyām abhivyaktas tṛtīyāyāṃ śiśur babhau. aṅgapratyaṅgasaṃbhūtaś caturthyām abhavad guhaḥ.

लोहिताभ्रेण महता संवृतः सह विद्युता। लोहिताभ्रे सुमहति भाति सूर्य इवोदितः।

lohitābhreṇa mahatā saṃvṛtaḥ saha vidyutā. lohitābhre sumahati bhāti sūrya ivoditaḥ.

गृहीतं तु धनुस् तेन विपुलं लोमहर्षणम्। न्यस्तं यत् त्रिपुरघ्नेन सुरारिविनिकृन्तनम्।

gṛhītaṃ tu dhanus tena vipulaṃ lomaharṣaṇam. nyastaṃ yat tripuraghnena surārivinikṛntanam.

तद् गृहीत्वा धनुःश्रेष्ठं ननाद बलवांस् तदा। संमोहयन्न् इवेमान् स त्रींल् लोकान् सचराचरान्।

tad gṛhītvā dhanuḥśreṣṭhaṃ nanāda balavāṃs tadā. saṃmohayann ivemān sa trīṃl lokān sacarācarān.

तस्य तं निनदं श्रुत्वा महामेघौघनिस्वनम्। उत्पेततुर् महानागौ चित्रश् चैरावतश् च ह।

tasya taṃ ninadaṃ śrutvā mahāmeghaughanisvanam. utpetatur mahānāgau citraś cairāvataś ca ha.

ताव् आपतन्तौ संप्रेक्ष्य स बालार्कसमद्युतिः। द्वाभ्यां गृहीत्वा पाणिभ्यां शक्तिं चान्येन पाणिना। अपरेणाग्निदायादस् ताम्रचूडं भुजेन सः।

tāv āpatantau saṃprekṣya sa bālārkasamadyutiḥ. dvābhyāṃ gṛhītvā pāṇibhyāṃ śaktiṃ cānyena pāṇinā. apareṇāgnidāyādas tāmracūḍaṃ bhujena saḥ.

महाकायम् उपश्लिष्टं कुक्कुटं बलिनां वरम्। गृहीत्वा व्यनदद् भीमं चिक्रीड च महाबलः।

mahākāyam upaśliṣṭaṃ kukkuṭaṃ balināṃ varam. gṛhītvā vyanadad bhīmaṃ cikrīḍa ca mahābalaḥ.

द्वाभ्यां भुजाभ्यां बलवान् गृहीत्वा शङ्खम् उत्तमम्। प्राध्मापयत भूतानां त्रासनं बलिनाम् अपि।

dvābhyāṃ bhujābhyāṃ balavān gṛhītvā śaṅkham uttamam. prādhmāpayata bhūtānāṃ trāsanaṃ balinām api.

द्वाभ्यां भुजाभ्याम् आकाशं बहुशो निजघान सः। क्रीडन् भाति महासेनस् त्रींल् लोकान् वदनैः पिबन्। पर्वताग्रे ऽप्रमेयात्मा रश्मिमान् उदये यथा।

dvābhyāṃ bhujābhyām ākāśaṃ bahuśo nijaghāna saḥ. krīḍan bhāti mahāsenas trīṃl lokān vadanaiḥ piban. parvatāgre 'prameyātmā raśmimān udaye yathā.

स तस्य पर्वतस्याग्रे निषण्णो ऽद्भुतविक्रमः। व्यलोकयद् अमेयात्मा मुखैर् नानाविधैर् दिशः। स पश्यन् विविधान् भावांश् चकार निनदं पुनः।

sa tasya parvatasyāgre niṣaṇṇo 'dbhutavikramaḥ. vyalokayad ameyātmā mukhair nānāvidhair diśaḥ. sa paśyan vividhān bhāvāṃś cakāra ninadaṃ punaḥ.

तस्य तं निनदं श्रुत्वा न्यपतन् बहुधा जनाः। भीताश् चोद्विग्नमनसस् तम् एव शरणं ययुः।

tasya taṃ ninadaṃ śrutvā nyapatan bahudhā janāḥ. bhītāś codvignamanasas tam eva śaraṇaṃ yayuḥ.

ये तु तं संश्रिता देवं नानावर्णास् तदा जनाः। तान् अप्य् आहुः पारिषदान् ब्राह्मणाः सुमहाबलान्।

ye tu taṃ saṃśritā devaṃ nānāvarṇās tadā janāḥ. tān apy āhuḥ pāriṣadān brāhmaṇāḥ sumahābalān.

स तूत्थाय महाबाहुर् उपसान्त्व्य च ताञ् जनान्। धनुर् विकृष्य व्यसृजद् बाणाञ् श्वेते महागिरौ।

sa tūtthāya mahābāhur upasāntvya ca tāñ janān. dhanur vikṛṣya vyasṛjad bāṇāñ śvete mahāgirau.

बिभेद स शरैः शैलं क्रौञ्चं हिमवतः सुतम्। तेन हंसाश् च गृध्राश् च मेरुं गच्छन्ति पर्वतम्।

bibheda sa śaraiḥ śailaṃ krauñcaṃ himavataḥ sutam. tena haṃsāś ca gṛdhrāś ca meruṃ gacchanti parvatam.

स विशीर्णो ऽपतच् छैलो भृशम् आर्तस्वरान् रुवन्। तस्मिन् निपतिते त्व् अन्ये नेदुः शैला भृशं भयात्। घोरम् आर्तस्वरं सर्वे दृष्ट्वा क्रौञ्चं विदारितम्।

sa viśīrṇo 'patac chailo bhṛśam ārtasvarān ruvan. tasmin nipatite tv anye neduḥ śailā bhṛśaṃ bhayāt. ghoram ārtasvaraṃ sarve dṛṣṭvā krauñcaṃ vidāritam.

स तं नादं भृशार्तानां श्रुत्वापि बलिनां वरः। न प्राव्यथद् अमेयात्मा शक्तिम् उद्यम्य चानदत्।

sa taṃ nādaṃ bhṛśārtānāṃ śrutvāpi balināṃ varaḥ. na prāvyathad ameyātmā śaktim udyamya cānadat.

सा तदा विपुला शक्तिः क्षिप्ता तेन महात्मना। बिभेद शिखरं घोरं श्वेतस्य तरसा गिरेः।

sā tadā vipulā śaktiḥ kṣiptā tena mahātmanā. bibheda śikharaṃ ghoraṃ śvetasya tarasā gireḥ.

स तेनाभिहतो दीनो गिरिः श्वेतो ऽचलैः सह। उत्पपात महीं त्यक्त्वा भीतस् तस्मान् महात्मनः।

sa tenābhihato dīno giriḥ śveto 'calaiḥ saha. utpapāta mahīṃ tyaktvā bhītas tasmān mahātmanaḥ.

ततः प्रव्यथिता भूमिर् व्यशीर्यत समन्ततः। आर्ता स्कन्दं समासाद्य पुनर् बलवती बभौ।

tataḥ pravyathitā bhūmir vyaśīryata samantataḥ. ārtā skandaṃ samāsādya punar balavatī babhau.

पर्वताश् च नमस्कृत्य तम् एव पृथिवीं गताः। अथायम् अभजल् लोकः स्कन्दं शुक्लस्य पञ्चमीम्।

parvatāś ca namaskṛtya tam eva pṛthivīṃ gatāḥ. athāyam abhajal lokaḥ skandaṃ śuklasya pañcamīm.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents