महाभारत 3.196 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 196→

[mh-3-196] • 21 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। ततो युधिष्ठिरो राजा मार्कण्डेयं महाद्युतिम्। पप्रच्छ भरतश्रेष्ठो धर्मप्रश्नं सुदुर्वचम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. tato yudhiṣṭhiro rājā mārkaṇḍeyaṃ mahādyutim. papraccha bharataśreṣṭho dharmapraśnaṃ sudurvacam.

श्रोतुम् इच्छामि भगवन् स्त्रीणां माहात्म्यम् उत्तमम्। कथ्यमानं त्वया विप्र सूक्ष्मं धर्मं च तत्त्वतः।

śrotum icchāmi bhagavan strīṇāṃ māhātmyam uttamam. kathyamānaṃ tvayā vipra sūkṣmaṃ dharmaṃ ca tattvataḥ.

प्रत्यक्षेण हि विप्रर्षे देवा दृश्यन्ति सत्तम। सूर्याचन्द्रमसौ वायुः पृथिवी वह्निर् एव च।

pratyakṣeṇa hi viprarṣe devā dṛśyanti sattama. sūryācandramasau vāyuḥ pṛthivī vahnir eva ca.

पिता माता च भगवन् गाव एव च सत्तम। यच् चान्यद् एव विहितं तच् चापि भृगुनन्दन।

pitā mātā ca bhagavan gāva eva ca sattama. yac cānyad eva vihitaṃ tac cāpi bhṛgunandana.

मन्ये ऽहं गुरुवत् सर्वम् एकपत्न्यस् तथा स्त्रियः। पतिव्रतानां शुश्रूषा दुष्करा प्रतिभाति मे।

manye 'haṃ guruvat sarvam ekapatnyas tathā striyaḥ. pativratānāṃ śuśrūṣā duṣkarā pratibhāti me.

पतिव्रतानां माहात्म्यं वक्तुम् अर्हसि नः प्रभो। नान्यद् दैवतम् इत्य् एव स्त्रीणां भर्तुर् द्विजोत्तम। निरुध्य चेन्द्रियग्रामं मनः संरुध्य चानघ। पतिं दैवतवच् चापि चिन्तयन्त्यः स्थिता हि याः।

pativratānāṃ māhātmyaṃ vaktum arhasi naḥ prabho. nānyad daivatam ity eva strīṇāṃ bhartur dvijottama. nirudhya cendriyagrāmaṃ manaḥ saṃrudhya cānagha. patiṃ daivatavac cāpi cintayantyaḥ sthitā hi yāḥ.

भगवन् दुष्करं ह्य् एतत् प्रतिभाति मम प्रभो। मातापितृषु शुश्रूषा स्त्रीणां भर्तृषु च द्विज।

bhagavan duṣkaraṃ hy etat pratibhāti mama prabho. mātāpitṛṣu śuśrūṣā strīṇāṃ bhartṛṣu ca dvija.

स्त्रीणां धर्मात् सुघोराद् धि नान्यं पश्यामि दुष्करम्। साध्व् आचाराः स्त्रियो ब्रह्मन् यत् कुर्वन्ति सदादृताः। दुष्करं बत कुर्वन्ति पितरो मातरश् च वै।

strīṇāṃ dharmāt sughorād dhi nānyaṃ paśyāmi duṣkaram. sādhv ācārāḥ striyo brahman yat kurvanti sadādṛtāḥ. duṣkaraṃ bata kurvanti pitaro mātaraś ca vai.

एकपत्न्यश् च या नार्यो याश् च सत्यं वदन्त्य् उत। कुक्षिणा दश मासांश् च गर्भं संधारयन्ति याः। नार्यः कालेन संभूय किम् अद्भुततरं ततः।

ekapatnyaś ca yā nāryo yāś ca satyaṃ vadanty uta. kukṣiṇā daśa māsāṃś ca garbhaṃ saṃdhārayanti yāḥ. nāryaḥ kālena saṃbhūya kim adbhutataraṃ tataḥ.

संशयं परमं प्राप्य वेदनाम् अतुलाम् अपि। प्रजायन्ते सुतान् नार्यो दुःखेन महता विभो। पुष्णन्ति चापि महता स्नेहेन द्विजसत्तम। चिन्तयन्ति ततश् चापि किंशीलो ऽयं भविष्यति।

saṃśayaṃ paramaṃ prāpya vedanām atulām api. prajāyante sutān nāryo duḥkhena mahatā vibho. puṣṇanti cāpi mahatā snehena dvijasattama. cintayanti tataś cāpi kiṃśīlo 'yaṃ bhaviṣyati.

ये च क्रूरेषु सर्वेषु वर्तमाना जुगुप्सिताः। स्वकर्म कुर्वन्ति सदा दुष्करं तच् च मे मतम्।

ye ca krūreṣu sarveṣu vartamānā jugupsitāḥ. svakarma kurvanti sadā duṣkaraṃ tac ca me matam.

क्षत्रधर्मसमाचारं तथ्यं चाख्याहि मे द्विज। धर्मः सुदुर्लभो विप्र नृशंसेन दुरात्मना।

kṣatradharmasamācāraṃ tathyaṃ cākhyāhi me dvija. dharmaḥ sudurlabho vipra nṛśaṃsena durātmanā.

एतद् इच्छामि भगवन् प्रश्नं प्रश्नविदां वर। श्रोतुं भृगुकुलश्रेष्ठ शुश्रूषे तव सुव्रत।

etad icchāmi bhagavan praśnaṃ praśnavidāṃ vara. śrotuṃ bhṛgukulaśreṣṭha śuśrūṣe tava suvrata.

मार्कण्डेय उवाच। हन्त ते सर्वम् आख्यास्ये प्रश्नम् एतं सुदुर्वचम्। तत्त्वेन भरतश्रेष्ठ गदतस् तन् निबोध मे।

mārkaṇḍeya uvāca. hanta te sarvam ākhyāsye praśnam etaṃ sudurvacam. tattvena bharataśreṣṭha gadatas tan nibodha me.

मातरं सदृशीं तात पितॄन् अन्ये च मन्यते। दुष्करं कुरुते माता विवर्धयति या प्रजाः।

mātaraṃ sadṛśīṃ tāta pitṝn anye ca manyate. duṣkaraṃ kurute mātā vivardhayati yā prajāḥ.

तपसा देवतेज्याभिर् वन्दनेन तितिक्षया। अभिचारैर् उपायैश् च ईहन्ते पितरः सुतान्।

tapasā devatejyābhir vandanena titikṣayā. abhicārair upāyaiś ca īhante pitaraḥ sutān.

एवं कृच्छ्रेण महता पुत्रं प्राप्य सुदुर्लभम्। चिन्तयन्ति सदा वीर कीदृशो ऽयं भविष्यति। ये चक्रुर् एषु सर्वेषु वर्तमानजुगुप्सया।

evaṃ kṛcchreṇa mahatā putraṃ prāpya sudurlabham. cintayanti sadā vīra kīdṛśo 'yaṃ bhaviṣyati. ye cakrur eṣu sarveṣu vartamānajugupsayā.

आशंसते च पुत्रेषु पिता माता च भारत। यशः कीर्तिम् अथैश्वर्यं प्रजा धर्मं तथैव च। मातुः पितुश् च राजेन्द्र सततं हितकारिणः।

āśaṃsate ca putreṣu pitā mātā ca bhārata. yaśaḥ kīrtim athaiśvaryaṃ prajā dharmaṃ tathaiva ca. mātuḥ pituś ca rājendra satataṃ hitakāriṇaḥ.

तयोर् आशां तु सफलां यः करोति स धर्मवित्। पिता माता च राजेन्द्र तुष्यतो यस्य नित्यदा। इह प्रेत्य च तस्याथ कीर्तिर् धर्मश् च शाश्वतः।

tayor āśāṃ tu saphalāṃ yaḥ karoti sa dharmavit. pitā mātā ca rājendra tuṣyato yasya nityadā. iha pretya ca tasyātha kīrtir dharmaś ca śāśvataḥ.

नैव यज्ञः स्त्रियः कश् चिन् न श्राद्धं नोपवासकम्। या तु भर्तरि शुश्रूषा तया स्वर्गम् उपाश्नुते।

naiva yajñaḥ striyaḥ kaś cin na śrāddhaṃ nopavāsakam. yā tu bhartari śuśrūṣā tayā svargam upāśnute.

एतत् प्रकरणं राजन्न् अधिकृत्य युधिष्ठिर। प्रतिव्रतानां नियतं धर्मं चावहितः शृणु।

etat prakaraṇaṃ rājann adhikṛtya yudhiṣṭhira. prativratānāṃ niyataṃ dharmaṃ cāvahitaḥ śṛṇu.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...