महाभारत 3.193 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 193→

[mh-3-193] • 27 श्लोकाः

मार्कण्डेय उवाच। इक्ष्वाकौ संस्थिते राजञ् शशादः पृथिवीम् इमाम्। प्राप्तः परमधर्मात्मा सो ऽयोध्यायां नृपो ऽभवत्।

mārkaṇḍeya uvāca. ikṣvākau saṃsthite rājañ śaśādaḥ pṛthivīm imām. prāptaḥ paramadharmātmā so 'yodhyāyāṃ nṛpo 'bhavat.

शशादस्य तु दायादः ककुत्स्थो नाम वीर्यवान्। अनेनाश् चापि काकुत्स्थः पृथुश् चानेनसः सुतः।

śaśādasya tu dāyādaḥ kakutstho nāma vīryavān. anenāś cāpi kākutsthaḥ pṛthuś cānenasaḥ sutaḥ.

विष्वगश्वः पृथोः पुत्रस् तस्माद् आर्द्रस् तु जज्ञिवान्। आर्द्रस्य युवनाश्वस् तु श्रावस्तस् तस्य चात्मजः।

viṣvagaśvaḥ pṛthoḥ putras tasmād ārdras tu jajñivān. ārdrasya yuvanāśvas tu śrāvastas tasya cātmajaḥ.

जज्ञे श्रावस्तको राजा श्रावस्ती येन निर्मिता। श्रावस्तस्य तु दायादो बृहदश्वो महाबलः। बृहदश्वसुतश् चापि कुवलाश्व इति स्मृतः।

jajñe śrāvastako rājā śrāvastī yena nirmitā. śrāvastasya tu dāyādo bṛhadaśvo mahābalaḥ. bṛhadaśvasutaś cāpi kuvalāśva iti smṛtaḥ.

कुवलाश्वस्य पुत्राणां सहस्राण्य् एकविंशतिः। सर्वे विद्यासु निष्णाता बलवन्तो दुरासदाः।

kuvalāśvasya putrāṇāṃ sahasrāṇy ekaviṃśatiḥ. sarve vidyāsu niṣṇātā balavanto durāsadāḥ.

कुवलाश्वस् तु पितृतो गुणैर् अभ्यधिको ऽभवत्। समये तं ततो राज्ये बृहदश्वो ऽभ्यषेचयत्। कुवलाश्वं महाराज शूरम् उत्तमधार्मिकम्।

kuvalāśvas tu pitṛto guṇair abhyadhiko 'bhavat. samaye taṃ tato rājye bṛhadaśvo 'bhyaṣecayat. kuvalāśvaṃ mahārāja śūram uttamadhārmikam.

पुत्रसंक्रामितश्रीस् तु बृहदश्वो महीपतिः। जगाम तपसे धीमांस् तपोवनम् अमित्रहा।

putrasaṃkrāmitaśrīs tu bṛhadaśvo mahīpatiḥ. jagāma tapase dhīmāṃs tapovanam amitrahā.

अथ शुश्राव राजर्षिं तम् उत्तङ्को युधिष्ठिर। वनं संप्रस्थितं राजन् बृहदश्वं द्विजोत्तमः।

atha śuśrāva rājarṣiṃ tam uttaṅko yudhiṣṭhira. vanaṃ saṃprasthitaṃ rājan bṛhadaśvaṃ dvijottamaḥ.

तम् उत्तङ्को महातेजाः सर्वास्त्रविदुषां वरम्। न्यवारयद् अमेयात्मा समासाद्य नरोत्तमम्।

tam uttaṅko mahātejāḥ sarvāstraviduṣāṃ varam. nyavārayad ameyātmā samāsādya narottamam.

उत्तङ्क उवाच। भवता रक्षणं कार्यं तत् तावत् कर्तुम् अर्हसि। निरुद्विग्ना वयं राजंस् त्वत्प्रसादाद् वसेमहि।

uttaṅka uvāca. bhavatā rakṣaṇaṃ kāryaṃ tat tāvat kartum arhasi. nirudvignā vayaṃ rājaṃs tvatprasādād vasemahi.

त्वया हि पृथिवी राजन् रक्ष्यमाणा महात्मना। भविष्यति निरुद्विग्ना नारण्यं गन्तुम् अर्हसि।

tvayā hi pṛthivī rājan rakṣyamāṇā mahātmanā. bhaviṣyati nirudvignā nāraṇyaṃ gantum arhasi.

पालने हि महान् धर्मः प्रजानाम् इह दृश्यते। न तथा दृश्यते ऽरण्ये मा ते भूद् बुद्धिर् ईदृशी।

pālane hi mahān dharmaḥ prajānām iha dṛśyate. na tathā dṛśyate 'raṇye mā te bhūd buddhir īdṛśī.

ईदृशो न हि राजेन्द्र धर्मः क्व चन दृश्यते। प्रजानां पालने यो वै पुरा राजर्षिभिः कृतः। रक्षितव्याः प्रजा राज्ञा तास् त्वं रक्षितुम् अर्हसि।

īdṛśo na hi rājendra dharmaḥ kva cana dṛśyate. prajānāṃ pālane yo vai purā rājarṣibhiḥ kṛtaḥ. rakṣitavyāḥ prajā rājñā tās tvaṃ rakṣitum arhasi.

निरुद्विग्नस् तपश् चर्तुं न हि शक्नोमि पार्थिव। ममाश्रमसमीपे वै समेषु मरुधन्वसु।

nirudvignas tapaś cartuṃ na hi śaknomi pārthiva. mamāśramasamīpe vai sameṣu marudhanvasu.

समुद्रो वालुकापूर्ण उज्जानक इति स्मृतः। बहुयोजनविस्तीर्णो बहुयोजनम् आयतः।

samudro vālukāpūrṇa ujjānaka iti smṛtaḥ. bahuyojanavistīrṇo bahuyojanam āyataḥ.

तत्र रौद्रो दानवेन्द्रो महावीर्यपराक्रमः। मधुकैटभयोः पुत्रो धुन्धुर् नाम सुदारुणः।

tatra raudro dānavendro mahāvīryaparākramaḥ. madhukaiṭabhayoḥ putro dhundhur nāma sudāruṇaḥ.

अन्तर्भूमिगतो राजन् वसत्य् अमितविक्रमः। तं निहत्य महाराज वनं त्वं गन्तुम् अर्हसि।

antarbhūmigato rājan vasaty amitavikramaḥ. taṃ nihatya mahārāja vanaṃ tvaṃ gantum arhasi.

शेते लोकविनाशाय तप आस्थाय दारुणम्। त्रिदशानां विनाशाय लोकानां चापि पार्थिव।

śete lokavināśāya tapa āsthāya dāruṇam. tridaśānāṃ vināśāya lokānāṃ cāpi pārthiva.

अवध्यो देवतानां स दैत्यानाम् अथ रक्षसाम्। नागानाम् अथ यक्षाणां गन्धर्वाणां च सर्वशः। अवाप्य स वरं राजन् सर्वलोकपितामहात्।

avadhyo devatānāṃ sa daityānām atha rakṣasām. nāgānām atha yakṣāṇāṃ gandharvāṇāṃ ca sarvaśaḥ. avāpya sa varaṃ rājan sarvalokapitāmahāt.

तं विनाशय भद्रं ते मा ते बुद्धिर् अतो ऽन्यथा। प्राप्स्यसे महतीं कीर्तिं शाश्वतीम् अव्ययां ध्रुवाम्।

taṃ vināśaya bhadraṃ te mā te buddhir ato 'nyathā. prāpsyase mahatīṃ kīrtiṃ śāśvatīm avyayāṃ dhruvām.

क्रूरस्य स्वपतस् तस्य वालुकान्तर्हितस्य वै। संवत्सरस्य पर्यन्ते निःश्वासः संप्रवर्तते। यदा तदा भूश् चलति सशैलवनकानना।

krūrasya svapatas tasya vālukāntarhitasya vai. saṃvatsarasya paryante niḥśvāsaḥ saṃpravartate. yadā tadā bhūś calati saśailavanakānanā.

तस्य निःश्वासवातेन रज उद्धूयते महत्। आदित्यपथम् आवृत्य सप्ताहं भूमिकम्पनम्। सविस्फुलिङ्गं सज्वालं सधूमं ह्य् अतिदारुणम्।

tasya niḥśvāsavātena raja uddhūyate mahat. ādityapatham āvṛtya saptāhaṃ bhūmikampanam. savisphuliṅgaṃ sajvālaṃ sadhūmaṃ hy atidāruṇam.

तेन राजन् न शक्नोमि तस्मिन् स्थातुं स्व आश्रमे। तं विनाशय राजेन्द्र लोकानां हितकाम्यया। लोकाः स्वस्था भवन्त्व् अद्य तस्मिन् विनिहते ऽसुरे। धुन्धुर्नामनम् अत्य् उग्रं दानवं रोमहर्षणम्। समरे घोरम् अतुले विनाशय महेषुणा।

tena rājan na śaknomi tasmin sthātuṃ sva āśrame. taṃ vināśaya rājendra lokānāṃ hitakāmyayā. lokāḥ svasthā bhavantv adya tasmin vinihate 'sure. dhundhurnāmanam aty ugraṃ dānavaṃ romaharṣaṇam. samare ghoram atule vināśaya maheṣuṇā.

त्वं हि तस्य विनाशाय पर्याप्त इति मे मतिः। तेजसा तव तेजश् च विष्णुर् आप्याययिष्यति।

tvaṃ hi tasya vināśāya paryāpta iti me matiḥ. tejasā tava tejaś ca viṣṇur āpyāyayiṣyati.

विष्णुना च वरो दत्तो मम पूर्वं ततो वधे। यस् तं महासुरं रौद्रं वधिष्यति महीपतिः। तेजस् तं वैष्णवम् इति प्रवेक्ष्यति दुरासदम्।

viṣṇunā ca varo datto mama pūrvaṃ tato vadhe. yas taṃ mahāsuraṃ raudraṃ vadhiṣyati mahīpatiḥ. tejas taṃ vaiṣṇavam iti pravekṣyati durāsadam.

तत् तेजस् त्वं समाधाय राजेन्द्र भुवि दुःसहम्। तं निषूदय संदुष्टं दैत्यं रौद्रपराक्रमम्।

tat tejas tvaṃ samādhāya rājendra bhuvi duḥsaham. taṃ niṣūdaya saṃduṣṭaṃ daityaṃ raudraparākramam.

न हि धुन्धुर् महातेजास् तेजसाल्पेन शक्यते। निर्दग्धुं पृथिवीपाल स हि वर्षशतैर् अपि।

na hi dhundhur mahātejās tejasālpena śakyate. nirdagdhuṃ pṛthivīpāla sa hi varṣaśatair api.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...