महाभारत 3.19 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 19→

[mh-3-19] • 33 श्लोकाः

वासुदेव उवाच। शाल्वबाणार्दिते तस्मिन् प्रद्युम्ने बलिनां वरे। वृष्णयो भग्नसंकल्पा विव्यथुः पृतनागताः।

vāsudeva uvāca. śālvabāṇārdite tasmin pradyumne balināṃ vare. vṛṣṇayo bhagnasaṃkalpā vivyathuḥ pṛtanāgatāḥ.

हाहाकृतम् अभूत् सार्वं वृष्ण्यन्धकबलं तदा। प्रद्युम्ने पतिते राजन् परे च मुदिताभवन्।

hāhākṛtam abhūt sārvaṃ vṛṣṇyandhakabalaṃ tadā. pradyumne patite rājan pare ca muditābhavan.

तं तथा मोहितं दृष्ट्वा सारथिर् जवनैर् हयैः। रणाद् अपाहरत् तूर्णं शिक्षितो दारुकिस् ततः।

taṃ tathā mohitaṃ dṛṣṭvā sārathir javanair hayaiḥ. raṇād apāharat tūrṇaṃ śikṣito dārukis tataḥ.

नातिदूरापयाते तु रथे रथवरप्रणुत्। धनुर् गृहीत्वा यन्तारं लब्धसंज्ञो ऽब्रवीद् इदम्।

nātidūrāpayāte tu rathe rathavarapraṇut. dhanur gṛhītvā yantāraṃ labdhasaṃjño 'bravīd idam.

सौते किं ते व्यवसितं कस्माद् यासि पराङ्मुखः। नैष वृष्णिप्रवीराणाम् आहवे धर्म उच्यते।

saute kiṃ te vyavasitaṃ kasmād yāsi parāṅmukhaḥ. naiṣa vṛṣṇipravīrāṇām āhave dharma ucyate.

कच्चित् सौते न ते मोहः शाल्वं दृष्ट्वा महाहवे। विषादो वा रणं दृष्ट्वा ब्रूहि मे त्वं यथातथम्।

kaccit saute na te mohaḥ śālvaṃ dṛṣṭvā mahāhave. viṣādo vā raṇaṃ dṛṣṭvā brūhi me tvaṃ yathātatham.

सूत उवाच। जानार्दने न मे मोहो नापि मे भयम् आविशत्। अतिभारं तु ते मन्ये शाल्वं केशवनन्दन।

sūta uvāca. jānārdane na me moho nāpi me bhayam āviśat. atibhāraṃ tu te manye śālvaṃ keśavanandana.

सो ऽपयामि शनैर् वीर बलवान् एष पापकृत्। मोहितश् च रणे शूरो रक्ष्यः सारथिना रथी।

so 'payāmi śanair vīra balavān eṣa pāpakṛt. mohitaś ca raṇe śūro rakṣyaḥ sārathinā rathī.

आयुष्मंस् त्वं मया नित्यं रक्षितव्यस् त्वयाप्य् अहम्। रक्षितव्यो रथी नित्यम् इति कृत्वापयाम्य् अहम्।

āyuṣmaṃs tvaṃ mayā nityaṃ rakṣitavyas tvayāpy aham. rakṣitavyo rathī nityam iti kṛtvāpayāmy aham.

एकश् चासि महाबाहो बहवश् चापि दानवाः। नसमं रौक्मिणेयाहं रणं मत्वापयाम्य् अहम्।

ekaś cāsi mahābāho bahavaś cāpi dānavāḥ. nasamaṃ raukmiṇeyāhaṃ raṇaṃ matvāpayāmy aham.

वासुदेव उवाच। एवं ब्रुवति सूते तु तदा मकरकेतुमान्। उवाच सूतं कौरव्य निवर्तय रथं पुनः।

vāsudeva uvāca. evaṃ bruvati sūte tu tadā makaraketumān. uvāca sūtaṃ kauravya nivartaya rathaṃ punaḥ.

दारुकात्मज मैवं त्वं पुनः कार्षीः कथं चन। व्यपयानं रणात् सौते जीवतो मम कर्हि चित्।

dārukātmaja maivaṃ tvaṃ punaḥ kārṣīḥ kathaṃ cana. vyapayānaṃ raṇāt saute jīvato mama karhi cit.

न स वृष्णिकुले जातो यो वै त्यजति संगरम्। यो वा निपतितं हन्ति तवास्मीति च वादिनम्।

na sa vṛṣṇikule jāto yo vai tyajati saṃgaram. yo vā nipatitaṃ hanti tavāsmīti ca vādinam.

तथा स्त्रियं वै यो हन्ति वृद्धं बालं तथैव च। विरथं विप्रकीर्णं च भग्नशस्त्रायुधं तथा।

tathā striyaṃ vai yo hanti vṛddhaṃ bālaṃ tathaiva ca. virathaṃ viprakīrṇaṃ ca bhagnaśastrāyudhaṃ tathā.

त्वं च सूतकुले जातो विनीतः सूतकर्मणि। धर्मज्ञश् चासि वृष्णीनाम् आहवेष्व् अपि दारुके।

tvaṃ ca sūtakule jāto vinītaḥ sūtakarmaṇi. dharmajñaś cāsi vṛṣṇīnām āhaveṣv api dāruke.

स जानंश् चरितं कृत्स्नं वृष्णीनां पृतनामुखे। अपयानं पुनः सौते मैवं कार्षीः कथं चन।

sa jānaṃś caritaṃ kṛtsnaṃ vṛṣṇīnāṃ pṛtanāmukhe. apayānaṃ punaḥ saute maivaṃ kārṣīḥ kathaṃ cana.

अपयातं हतं पृष्ठे भीतं रणपलायिनम्। गदाग्रजो दुराधर्षः किं मां वक्ष्यति माधवः।

apayātaṃ hataṃ pṛṣṭhe bhītaṃ raṇapalāyinam. gadāgrajo durādharṣaḥ kiṃ māṃ vakṣyati mādhavaḥ.

केशवस्याग्रजो वापि नीलवासा मदोत्कटः। किं वक्ष्यति महाबाहुर् बलदेवः समागतः।

keśavasyāgrajo vāpi nīlavāsā madotkaṭaḥ. kiṃ vakṣyati mahābāhur baladevaḥ samāgataḥ.

किं वक्ष्यति शिनेर् नप्ता नरसिंहो महाधनुः। अपयातं रणात् सौते साम्बश् च समितिंजयः।

kiṃ vakṣyati śiner naptā narasiṃho mahādhanuḥ. apayātaṃ raṇāt saute sāmbaś ca samitiṃjayaḥ.

चारुदेष्णश् च दुर्धर्षस् तथैव गदसारणौ। अक्रूरश् च महाबाहुः किं मां वक्ष्यति सारथे।

cārudeṣṇaś ca durdharṣas tathaiva gadasāraṇau. akrūraś ca mahābāhuḥ kiṃ māṃ vakṣyati sārathe.

शूरं संभावितं सन्तं नित्यं पुरुषमानिनम्। स्त्रियश् च वृष्णीवीराणां किं मां वक्ष्यन्ति संगताः।

śūraṃ saṃbhāvitaṃ santaṃ nityaṃ puruṣamāninam. striyaś ca vṛṣṇīvīrāṇāṃ kiṃ māṃ vakṣyanti saṃgatāḥ.

प्रद्युम्नो ऽयम् उपायाति भीतस् त्यक्त्वा महाहवम्। धिग् एनम् इति वक्ष्यन्ति न तु वक्ष्यन्ति साध्व् इति।

pradyumno 'yam upāyāti bhītas tyaktvā mahāhavam. dhig enam iti vakṣyanti na tu vakṣyanti sādhv iti.

धिग् वाचा परिहासो ऽपि मम वा मद्विधस्य वा। मृत्युनाभ्यधिकः सौते स त्वं मा व्यपयाः पुनः।

dhig vācā parihāso 'pi mama vā madvidhasya vā. mṛtyunābhyadhikaḥ saute sa tvaṃ mā vyapayāḥ punaḥ.

भारं हि मयि संन्यस्य यातो मधुनिहा हरिः। यज्ञं भरतसिंहस्य पार्थस्यामिततेजसः।

bhāraṃ hi mayi saṃnyasya yāto madhunihā hariḥ. yajñaṃ bharatasiṃhasya pārthasyāmitatejasaḥ.

कृतवर्मा मया वीरो निर्यास्यन्न् एव वारितः। शाल्वं निवारयिष्ये ऽहं तिष्ठ त्वम् इति सूतज।

kṛtavarmā mayā vīro niryāsyann eva vāritaḥ. śālvaṃ nivārayiṣye 'haṃ tiṣṭha tvam iti sūtaja.

स च संभावयन् मां वै निवृत्तो हृदिकात्मजः। तं समेत्य रणं त्यक्त्वा किं वक्ष्यामि महारथम्।

sa ca saṃbhāvayan māṃ vai nivṛtto hṛdikātmajaḥ. taṃ sametya raṇaṃ tyaktvā kiṃ vakṣyāmi mahāratham.

उपयातं दुराधर्षं शङ्खचक्रगदाधरम्। पुरुषं पुण्डरीकाक्षं किं वक्ष्यामि महाभुजम्।

upayātaṃ durādharṣaṃ śaṅkhacakragadādharam. puruṣaṃ puṇḍarīkākṣaṃ kiṃ vakṣyāmi mahābhujam.

सात्यकिं बलदेवं च ये चान्ये ऽन्धकवृष्णयः। मया स्पर्धन्ति सततं किं नु वक्ष्यामि तान् अहम्।

sātyakiṃ baladevaṃ ca ye cānye 'ndhakavṛṣṇayaḥ. mayā spardhanti satataṃ kiṃ nu vakṣyāmi tān aham.

त्यक्त्वा रणम् इमं सौते पृष्ठतो ऽभ्याहतः शरैः। त्वयापनीतो विवशो न जीवेयं कथं चन।

tyaktvā raṇam imaṃ saute pṛṣṭhato 'bhyāhataḥ śaraiḥ. tvayāpanīto vivaśo na jīveyaṃ kathaṃ cana.

स निवर्त रथेनाशु पुनर् दारुकनन्दन। न चैतद् एवं कर्तव्यम् अथापत्सु कथं चन।

sa nivarta rathenāśu punar dārukanandana. na caitad evaṃ kartavyam athāpatsu kathaṃ cana.

न जीवितम् अहं सौते बहु मन्ये कदा चन। अपयातो रणाद् भीतः पृष्ठतो ऽभ्याहतः शरैः।

na jīvitam ahaṃ saute bahu manye kadā cana. apayāto raṇād bhītaḥ pṛṣṭhato 'bhyāhataḥ śaraiḥ.

कदा वा सूतपुत्र त्वं जानीषे मां भयार्दितम्। अपयातं रणं हित्वा यथा कापुरुषं तथा।

kadā vā sūtaputra tvaṃ jānīṣe māṃ bhayārditam. apayātaṃ raṇaṃ hitvā yathā kāpuruṣaṃ tathā.

न युक्तं भवता त्यक्तुं संग्रामं दारुकात्मज। मयि युद्धार्थिनि भृशं स त्वं याहि यतो रणम्।

na yuktaṃ bhavatā tyaktuṃ saṃgrāmaṃ dārukātmaja. mayi yuddhārthini bhṛśaṃ sa tvaṃ yāhi yato raṇam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...