महाभारत 3.16 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 16→

[mh-3-16] • 23 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। वासुदेव महाबाहो विस्तरेण महामते। सौभस्य वधम् आचक्ष्व न हि तृप्यामि कथ्यतः।

yudhiṣṭhira uvāca. vāsudeva mahābāho vistareṇa mahāmate. saubhasya vadham ācakṣva na hi tṛpyāmi kathyataḥ.

वासुदेव उवाच। हतं श्रुत्वा महाबाहो मया श्रौतश्रवं नृपम्। उपायाद् भरतश्रेष्ठ शाल्वो द्वारवतीं पुरीम्।

vāsudeva uvāca. hataṃ śrutvā mahābāho mayā śrautaśravaṃ nṛpam. upāyād bharataśreṣṭha śālvo dvāravatīṃ purīm.

अरुन्धत् तां सुदुष्टात्मा सर्वतः पाण्डुनन्दन। शाल्वो वैहायसं चापि तत् पुरं व्यूह्य विष्ठितः।

arundhat tāṃ suduṣṭātmā sarvataḥ pāṇḍunandana. śālvo vaihāyasaṃ cāpi tat puraṃ vyūhya viṣṭhitaḥ.

तत्रस्थो ऽथ महीपालो योधयाम् आस तां पुरीम्। अभिसारेण सर्वेण तत्र युद्धम् अवर्तत।

tatrastho 'tha mahīpālo yodhayām āsa tāṃ purīm. abhisāreṇa sarveṇa tatra yuddham avartata.

पुरी समन्ताद् विहिता सपताका सतोरणा। सचक्रा सहुडा चैव सयन्त्रखनका तथा।

purī samantād vihitā sapatākā satoraṇā. sacakrā sahuḍā caiva sayantrakhanakā tathā.

सोपतल्पप्रतोलीका साट्टाट्टालकगोपुरा। सकचग्रहणी चैव सोल्कालातावपोथिका।

sopatalpapratolīkā sāṭṭāṭṭālakagopurā. sakacagrahaṇī caiva solkālātāvapothikā.

सोष्ट्रिका भरतश्रेष्ठ सभेरीपणवानका। समित्तृणकुशा राजन् सशतघ्नीकलाङ्गला।

soṣṭrikā bharataśreṣṭha sabherīpaṇavānakā. samittṛṇakuśā rājan saśataghnīkalāṅgalā.

सभुशुण्ड्यश्मलगुडा सायुधा सपरश्वधा। लोहचर्मवती चापि साग्निः सहुडशृङ्गिका।

sabhuśuṇḍyaśmalaguḍā sāyudhā saparaśvadhā. lohacarmavatī cāpi sāgniḥ sahuḍaśṛṅgikā.

शास्त्रदृष्टेन विधिना संयुक्ता भरतर्षभ। द्रव्यैर् अनेकैर् विविधैर् गदसाम्बोद्धवादिभिः।

śāstradṛṣṭena vidhinā saṃyuktā bharatarṣabha. dravyair anekair vividhair gadasāmboddhavādibhiḥ.

पुरुषैः कुरुशार्दूल समर्थैः प्रतिबाधने। अभिख्यातकुलैर् वीरैर् दृष्टवीर्यैश् च संयुगे।

puruṣaiḥ kuruśārdūla samarthaiḥ pratibādhane. abhikhyātakulair vīrair dṛṣṭavīryaiś ca saṃyuge.

मध्यमेन च गुल्मेन रक्षिता सारसंज्ञिता। उत्क्षिप्तगुल्मैश् च तथा हयैश् चैव पदातिभिः।

madhyamena ca gulmena rakṣitā sārasaṃjñitā. utkṣiptagulmaiś ca tathā hayaiś caiva padātibhiḥ.

आघोषितं च नगरे न पातव्या सुरेति ह। प्रमादं परिरक्षद्भिर् उग्रसेनोद्धवादिभिः।

āghoṣitaṃ ca nagare na pātavyā sureti ha. pramādaṃ parirakṣadbhir ugrasenoddhavādibhiḥ.

प्रमत्तेष्व् अभिघातं हि कुर्याच् छाल्वो नराधिपः। इति कृत्वाप्रमत्तास् ते सर्वे वृष्ण्यन्धकाः स्थिताः।

pramatteṣv abhighātaṃ hi kuryāc chālvo narādhipaḥ. iti kṛtvāpramattās te sarve vṛṣṇyandhakāḥ sthitāḥ.

आनर्ताश् च तथा सर्वे नटनर्तकगायनाः। बहिर् विवासिताः सर्वे रक्षद्भिर् वित्तसंचयान्।

ānartāś ca tathā sarve naṭanartakagāyanāḥ. bahir vivāsitāḥ sarve rakṣadbhir vittasaṃcayān.

संक्रमा भेदिताः सर्वे नावश् च प्रतिषेधिताः। परिखाश् चापि कौरव्य कीलैः सुनिचिताः कृताः।

saṃkramā bheditāḥ sarve nāvaś ca pratiṣedhitāḥ. parikhāś cāpi kauravya kīlaiḥ sunicitāḥ kṛtāḥ.

उदपानाः कुरुश्रेष्ठ तथैवाप्य् अम्बरीषकाः। समन्तात् क्रोशमात्रं च कारिता विषमा च भूः। संक्रमा भेदिताः सर्वे प्राकाराश् च नवीकृताः।

udapānāḥ kuruśreṣṭha tathaivāpy ambarīṣakāḥ. samantāt krośamātraṃ ca kāritā viṣamā ca bhūḥ. saṃkramā bheditāḥ sarve prākārāś ca navīkṛtāḥ.

प्रकृत्या विषमं दुर्गं प्रकृत्या च सुरक्षितम्। प्रकृत्या चायुधोपेतं विशेषेण तदानघ।

prakṛtyā viṣamaṃ durgaṃ prakṛtyā ca surakṣitam. prakṛtyā cāyudhopetaṃ viśeṣeṇa tadānagha.

सुरक्षितं सुगुप्तं च सर्वायुधसमन्वितम्। तत् पुरं भरतश्रेष्ठ यथेन्द्रभवनं तथा।

surakṣitaṃ suguptaṃ ca sarvāyudhasamanvitam. tat puraṃ bharataśreṣṭha yathendrabhavanaṃ tathā.

न चामुद्रो ऽभिनिर्याति न चामुद्रः प्रवेश्यते। वृष्ण्यन्धकपुरे राजंस् तदा सौभसमागमे।

na cāmudro 'bhiniryāti na cāmudraḥ praveśyate. vṛṣṇyandhakapure rājaṃs tadā saubhasamāgame.

अनु रथ्यासु सर्वासु चत्वरेषु च कौरव। बलं बभूव राजेन्द्र प्रभूतगजवाजिमत्।

anu rathyāsu sarvāsu catvareṣu ca kaurava. balaṃ babhūva rājendra prabhūtagajavājimat.

दत्तवेतनभक्तं च दत्तायुधपरिच्छदम्। कृतापदानं च तदा बलम् आसीन् महाभुज।

dattavetanabhaktaṃ ca dattāyudhaparicchadam. kṛtāpadānaṃ ca tadā balam āsīn mahābhuja.

न कुप्यवेतनी कश् चिन् न चातिक्रान्तवेतनी। नानुग्रहभृतः कश् चिन् न चादृष्टपराक्रमः।

na kupyavetanī kaś cin na cātikrāntavetanī. nānugrahabhṛtaḥ kaś cin na cādṛṣṭaparākramaḥ.

एवं सुविहिता राजन् द्वारका भूरिदक्षिणैः। आहुकेन सुगुप्ता च राज्ञा राजीवलोचन।

evaṃ suvihitā rājan dvārakā bhūridakṣiṇaiḥ. āhukena suguptā ca rājñā rājīvalocana.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...