महाभारत 3.139 (श्लोक 10)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 139→

[mh-3-139] • 24 श्लोकाः

लोमश उवाच। एतस्मिन्न् एव काले तु बृहद्द्युम्नो महीपतिः। सत्रम् आस्ते महाभागो रैभ्ययाज्यः प्रतापवान्।

lomaśa uvāca. etasminn eva kāle tu bṛhaddyumno mahīpatiḥ. satram āste mahābhāgo raibhyayājyaḥ pratāpavān.

तेन रैभ्यस्य वै पुत्राव् अर्वावसुपरावसू। वृतौ सहायौ सत्रार्थे बृहद्द्युम्नेन धीमता।

tena raibhyasya vai putrāv arvāvasuparāvasū. vṛtau sahāyau satrārthe bṛhaddyumnena dhīmatā.

तत्र तौ समनुज्ञातौ पित्रा कौन्तेय जग्मतुः। आश्रमे त्व् अभवद् रैभ्यो भार्या चैव परावसोः।

tatra tau samanujñātau pitrā kaunteya jagmatuḥ. āśrame tv abhavad raibhyo bhāryā caiva parāvasoḥ.

अथावलोकको ऽगच्छद् गृहान् एकः परावसुः। कृष्णाजिनेन संवीतं ददर्श पितरं वने।

athāvalokako 'gacchad gṛhān ekaḥ parāvasuḥ. kṛṣṇājinena saṃvītaṃ dadarśa pitaraṃ vane.

जघन्यरात्रे निद्रान्धः सावशेषे तमस्य् अपि। चरन्तं गहने ऽरण्ये मेने स पितरं मृगम्।

jaghanyarātre nidrāndhaḥ sāvaśeṣe tamasy api. carantaṃ gahane 'raṇye mene sa pitaraṃ mṛgam.

मृगं तु मन्यमानेन पिता वै तेन हिंसितः। अकामयानेन तदा शरीरत्राणम् इच्छता। ततः समीपम् आसाद्य पितरं दृष्टवान् हतम्। अज्ञानात् पितरं हत्वा मृगबुद्ध्या परावसुः। विलप्य बहुधा राजन् रैभ्यस्य च महात्मनः।

mṛgaṃ tu manyamānena pitā vai tena hiṃsitaḥ. akāmayānena tadā śarīratrāṇam icchatā. tataḥ samīpam āsādya pitaraṃ dṛṣṭavān hatam. ajñānāt pitaraṃ hatvā mṛgabuddhyā parāvasuḥ. vilapya bahudhā rājan raibhyasya ca mahātmanaḥ.

स तस्य प्रेतकार्याणि कृत्वा सर्वाणि भारत। पुनर् आगम्य तत् सत्रम् अब्रवीद् भ्रातरं वचः।

sa tasya pretakāryāṇi kṛtvā sarvāṇi bhārata. punar āgamya tat satram abravīd bhrātaraṃ vacaḥ.

इदं कर्म न शक्तस् त्वं वोढुम् एकः कथं चन। मया तु हिंसितस् तातो मन्यमानेन तं मृगम्।

idaṃ karma na śaktas tvaṃ voḍhum ekaḥ kathaṃ cana. mayā tu hiṃsitas tāto manyamānena taṃ mṛgam.

सो ऽस्मदर्थे व्रतं साधु चर त्वं ब्रह्महिंसनम्। समर्थो ह्य् अहम् एकाकी कर्म कर्तुम् इदं मुने।

so 'smadarthe vrataṃ sādhu cara tvaṃ brahmahiṃsanam. samartho hy aham ekākī karma kartum idaṃ mune.

अर्वावसुर् उवाच। करोतु वै भवान् सत्रं बृहद्द्युम्नस्य धीमतः। ब्रह्महत्यां चरिष्ये ऽहं त्वदर्थं नियतेन्द्रियः। सो ऽगच्छद् वनम् एकाग्रो ब्रह्महत्याव्रतं चरन्। तच् छ्रुत्वार्वावसुः पश्चात् प्रायश्चित्तं विधाय च।

arvāvasur uvāca. karotu vai bhavān satraṃ bṛhaddyumnasya dhīmataḥ. brahmahatyāṃ cariṣye 'haṃ tvadarthaṃ niyatendriyaḥ. so 'gacchad vanam ekāgro brahmahatyāvrataṃ caran. tac chrutvārvāvasuḥ paścāt prāyaścittaṃ vidhāya ca.

लोमश उवाच। स तस्या ब्रह्महत्यायाः पारं गत्वा युधिष्ठिर। अर्वावसुस् तदा सत्रम् आजगाम पुनर् मुनिः।

lomaśa uvāca. sa tasyā brahmahatyāyāḥ pāraṃ gatvā yudhiṣṭhira. arvāvasus tadā satram ājagāma punar muniḥ.

ततः परावसुर् दृष्ट्वा भ्रातरं समुपस्थितम्। बृहद्द्युम्नम् उवाचेदं वचनं परिषद्गतम्।

tataḥ parāvasur dṛṣṭvā bhrātaraṃ samupasthitam. bṛhaddyumnam uvācedaṃ vacanaṃ pariṣadgatam.

एष ते ब्रह्महा यज्ञं मा द्रष्टुं प्रविशेद् इति। ब्रह्महा प्रेक्षितेनापि पीडयेत् त्वां न संशयः। लोमश उवाच। तच् छ्रुत्वैव तदा राजा प्रेष्यान् आह स विट्पते।

eṣa te brahmahā yajñaṃ mā draṣṭuṃ praviśed iti. brahmahā prekṣitenāpi pīḍayet tvāṃ na saṃśayaḥ. lomaśa uvāca. tac chrutvaiva tadā rājā preṣyān āha sa viṭpate.

प्रेष्यैर् उत्सार्यमाणस् तु राजन्न् अर्वावसुस् तदा। न मया ब्रह्महत्येयं कृतेत्य् आह पुनः पुनः।

preṣyair utsāryamāṇas tu rājann arvāvasus tadā. na mayā brahmahatyeyaṃ kṛtety āha punaḥ punaḥ.

उच्यमानो ऽसकृत् प्रेष्यैर् ब्रह्महन्न् इति भारत। नैव स प्रतिजानाति ब्रह्महत्यां स्वयं कृताम्। मम भ्रात्रा कृतम् इदं मया तु परिरक्षितम्। स तथा प्रवदन् क्रोधात् तैश् च प्रेष्यैः प्रभाषितः। तूष्णीं जगाम ब्रह्मर्षिर् वनम् एव महातपाः। उग्रं तपः समास्थाय दिवाकरम् अथाश्रितः। रहस्यवेदं कृतवान् सूर्यस्य द्विजसत्तमः। मूर्तिमांस् तं ददर्शाथ स्वयम् अग्रभुग् अव्ययः।

ucyamāno 'sakṛt preṣyair brahmahann iti bhārata. naiva sa pratijānāti brahmahatyāṃ svayaṃ kṛtām. mama bhrātrā kṛtam idaṃ mayā tu parirakṣitam. sa tathā pravadan krodhāt taiś ca preṣyaiḥ prabhāṣitaḥ. tūṣṇīṃ jagāma brahmarṣir vanam eva mahātapāḥ. ugraṃ tapaḥ samāsthāya divākaram athāśritaḥ. rahasyavedaṃ kṛtavān sūryasya dvijasattamaḥ. mūrtimāṃs taṃ dadarśātha svayam agrabhug avyayaḥ.

प्रीतास् तस्याभवन् देवाः कर्मणार्वावसोर् नृप। तं ते प्रवरयाम् आसुर् निरासुश् च परावसुम्।

prītās tasyābhavan devāḥ karmaṇārvāvasor nṛpa. taṃ te pravarayām āsur nirāsuś ca parāvasum.

ततो देवा वरं तस्मै ददुर् अग्निपुरोगमाः। स चापि वरयाम् आस पितुर् उत्थानम् आत्मनः।

tato devā varaṃ tasmai dadur agnipurogamāḥ. sa cāpi varayām āsa pitur utthānam ātmanaḥ.

अनागस्त्वं तथा भ्रातुः पितुश् चास्मरणं वधे। भरद्वाजस्य चोत्थानं यवक्रीतस्य चोभयोः। प्रतिष्ठां चापि वेदस्य सौरस्य द्विजसत्तमः। एवम् अस्त्व् इति तं देवाः प्रोचुश् चापि वरान् ददुः।

anāgastvaṃ tathā bhrātuḥ pituś cāsmaraṇaṃ vadhe. bharadvājasya cotthānaṃ yavakrītasya cobhayoḥ. pratiṣṭhāṃ cāpi vedasya saurasya dvijasattamaḥ. evam astv iti taṃ devāḥ procuś cāpi varān daduḥ.

ततः प्रादुर्बभूवुस् ते सर्व एव युधिष्ठिर। अथाब्रवीद् यवक्रीतो देवान् अग्निपुरोगमान्।

tataḥ prādurbabhūvus te sarva eva yudhiṣṭhira. athābravīd yavakrīto devān agnipurogamān.

समधीतं मया ब्रह्म व्रतानि चरितानि च। कथं नु रैभ्यः शक्तो माम् अधीयानं तपस्विनम्। तथायुक्तेन विधिना निहन्तुम् अमरोत्तमाः।

samadhītaṃ mayā brahma vratāni caritāni ca. kathaṃ nu raibhyaḥ śakto mām adhīyānaṃ tapasvinam. tathāyuktena vidhinā nihantum amarottamāḥ.

देवा ऊचुः। मैवं कृथा यवक्रीत यथा वदसि वै मुने। ऋते गुरुम् अधीता हि सुखं वेदास् त्वया पुरा।

devā ūcuḥ. maivaṃ kṛthā yavakrīta yathā vadasi vai mune. ṛte gurum adhītā hi sukhaṃ vedās tvayā purā.

अनेन तु गुरून् दुःखात् तोषयित्वा स्वकर्मणा। कालेन महता क्लेशाद् ब्रह्माधिगतम् उत्तमम्।

anena tu gurūn duḥkhāt toṣayitvā svakarmaṇā. kālena mahatā kleśād brahmādhigatam uttamam.

लोमश उवाच। यवक्रीतम् अथोक्त्वैवं देवाः साग्निपुरोगमाः। संजीवयित्वा तान् सर्वान् पुनर् जग्मुस् त्रिविष्टपम्। ततो वै स यवक्रीतो ब्रह्मचर्यं चचार ह। अष्टौ दश च वर्षाणि त्रिंशतं च युधिष्ठिर।

lomaśa uvāca. yavakrītam athoktvaivaṃ devāḥ sāgnipurogamāḥ. saṃjīvayitvā tān sarvān punar jagmus triviṣṭapam. tato vai sa yavakrīto brahmacaryaṃ cacāra ha. aṣṭau daśa ca varṣāṇi triṃśataṃ ca yudhiṣṭhira.

आश्रमस् तस्य पुण्यो ऽयं सदापुष्पफलद्रुमः। अत्रोष्य राजशार्दूल सर्वपापैः प्रमोक्ष्यसे।

āśramas tasya puṇyo 'yaṃ sadāpuṣpaphaladrumaḥ. atroṣya rājaśārdūla sarvapāpaiḥ pramokṣyase.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...