महाभारत 3.132 (श्लोक 1)

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 132→

[mh-3-132] • 20 श्लोकाः

लोमश उवाच। यः कथ्यते मन्त्रविद् अग्र्यबुद्धिर्; औद्दालकिः श्वेतकेतुः पृथिव्याम्। तस्याश्रमं पश्य नरेन्द्र पुण्यं; सदाफलैर् उपपन्नं महीजैः।

lomaśa uvāca. yaḥ kathyate mantravid agryabuddhir; auddālakiḥ śvetaketuḥ pṛthivyām. tasyāśramaṃ paśya narendra puṇyaṃ; sadāphalair upapannaṃ mahījaiḥ.

साक्षाद् अत्र श्वेतकेतुर् ददर्श; सरस्वतीं मानुषदेहरूपाम्। वेत्स्यामि वाणीम् इति संप्रवृत्तां; सरस्वतीं श्वेतकेतुर् बभाषे।

sākṣād atra śvetaketur dadarśa; sarasvatīṃ mānuṣadeharūpām. vetsyāmi vāṇīm iti saṃpravṛttāṃ; sarasvatīṃ śvetaketur babhāṣe.

तस्मिन् काले ब्रह्मविदां वरिष्ठाव्; आस्तां तदा मातुलभागिनेयौ। अष्टावक्रश् चैव कहोडसूनुर्; औद्दालकिः श्वेतकेतुश् च राजन्।

tasmin kāle brahmavidāṃ variṣṭhāv; āstāṃ tadā mātulabhāgineyau. aṣṭāvakraś caiva kahoḍasūnur; auddālakiḥ śvetaketuś ca rājan.

विदेहराजस्य महीपतेस् तौ; विप्राव् उभौ मातुलभागिनेयौ। प्रविश्य यज्ञायतनं विवादे; बन्दिं निजग्राहतुर् अप्रमेयम्। उपास्स्व कौन्तेय सहानुजस् त्वं। तस्याश्रमं पुण्यतमं प्रविश्य। अष्टावक्रं यस्य दौहित्रम् आहुर्। यो ऽसौ बन्दिं जनकस्याथ यज्ञे। वादी विप्राग्र्यो बाल एवाभिगम्य। वादे भङ्क्त्वा मज्जयाम् आस नद्याम्।

videharājasya mahīpates tau; viprāv ubhau mātulabhāgineyau. praviśya yajñāyatanaṃ vivāde; bandiṃ nijagrāhatur aprameyam. upāssva kaunteya sahānujas tvaṃ. tasyāśramaṃ puṇyatamaṃ praviśya. aṣṭāvakraṃ yasya dauhitram āhur. yo 'sau bandiṃ janakasyātha yajñe. vādī viprāgryo bāla evābhigamya. vāde bhaṅktvā majjayām āsa nadyām.

युधिष्ठिर उवाच। कथंप्रभावः स बभूव विप्रस्; तथायुक्तं यो निजग्राह बन्दिम्। किं चाधिकृत्याथ तयोर् विवादो। विदेहराजस्य समीप आसीत्। अष्टावक्रः केन चासौ बभूव; तत् सर्वं मे लोमश शंस तत्त्वम्।

yudhiṣṭhira uvāca. kathaṃprabhāvaḥ sa babhūva vipras; tathāyuktaṃ yo nijagrāha bandim. kiṃ cādhikṛtyātha tayor vivādo. videharājasya samīpa āsīt. aṣṭāvakraḥ kena cāsau babhūva; tat sarvaṃ me lomaśa śaṃsa tattvam.

लोमश उवाच। उद्दालकस्य नियतः शिष्य एको; नाम्ना कहोडेति बभूव राजन्। शुश्रूषुर् आचार्यवशानुवर्ती; दीर्घं कालं सो ऽध्ययनं चकार।

lomaśa uvāca. uddālakasya niyataḥ śiṣya eko; nāmnā kahoḍeti babhūva rājan. śuśrūṣur ācāryavaśānuvartī; dīrghaṃ kālaṃ so 'dhyayanaṃ cakāra.

तं वै विप्राः पर्यभवंश् च शिष्यास्; तं च ज्ञात्वा विप्रकारं गुरुः सः। तस्यैव शिष्यस्य परां च शिष्यतां। ज्ञात्वा विकारांस् तत्सुतायास् तदानीम्। तस्मै प्रादात् सद्य एव श्रुतं च; भार्यां च वै दुहितरं स्वां सुजाताम्।

taṃ vai viprāḥ paryabhavaṃś ca śiṣyās; taṃ ca jñātvā viprakāraṃ guruḥ saḥ. tasyaiva śiṣyasya parāṃ ca śiṣyatāṃ. jñātvā vikārāṃs tatsutāyās tadānīm. tasmai prādāt sadya eva śrutaṃ ca; bhāryāṃ ca vai duhitaraṃ svāṃ sujātām.

तस्या गर्भः समभवद् अग्निकल्पः; सो ऽधीयानं पितरम् अथाभ्युवाच। सर्वां रात्रिम् अध्ययनं करोषि; नेदं पितः सम्यग् इवोपवर्तते। वेदान् साङ्गान् सर्वशास्त्रैर् उपेतान्। अधीतवान् अस्मि तव प्रसादात्। इहैव गर्भे तेन पितर् ब्रवीमि। नेदं त्वत्तः सम्यग् इवोपवर्तते।

tasyā garbhaḥ samabhavad agnikalpaḥ; so 'dhīyānaṃ pitaram athābhyuvāca. sarvāṃ rātrim adhyayanaṃ karoṣi; nedaṃ pitaḥ samyag ivopavartate. vedān sāṅgān sarvaśāstrair upetān. adhītavān asmi tava prasādāt. ihaiva garbhe tena pitar bravīmi. nedaṃ tvattaḥ samyag ivopavartate.

उपालब्धः शिष्यमध्ये महर्षिः; स तं कोपाद् उदरस्थं शशाप। यस्मात् कुक्षौ वर्तमानो ब्रवीषि; तस्माद् वक्रो भवितास्य् अष्टकृत्वः।

upālabdhaḥ śiṣyamadhye maharṣiḥ; sa taṃ kopād udarasthaṃ śaśāpa. yasmāt kukṣau vartamāno bravīṣi; tasmād vakro bhavitāsy aṣṭakṛtvaḥ.

स वै तथा वक्र एवाभ्यजायद्; अष्टावक्रः प्रथितो वै महर्षिः। तस्यासीद् वै मातुलः श्वेतकेतुः; स तेन तुल्यो वयसा बभूव।

sa vai tathā vakra evābhyajāyad; aṣṭāvakraḥ prathito vai maharṣiḥ. tasyāsīd vai mātulaḥ śvetaketuḥ; sa tena tulyo vayasā babhūva.

संपीड्यमाना तु तदा सुजाता; विवर्धमानेन सुतेन कुक्षौ। उवाच भर्तारम् इदं रहोगता; प्रसाद्य हीनं वसुना धनार्थिनी।

saṃpīḍyamānā tu tadā sujātā; vivardhamānena sutena kukṣau. uvāca bhartāram idaṃ rahogatā; prasādya hīnaṃ vasunā dhanārthinī.

कथं करिष्याम्य् अधना महर्षे; मासश् चायं दशमो वर्तते मे। न चास्ति ते वसु किं चित् प्रजाता; येनाहम् एताम् आपदं निस्तरेयम्।

kathaṃ kariṣyāmy adhanā maharṣe; māsaś cāyaṃ daśamo vartate me. na cāsti te vasu kiṃ cit prajātā; yenāham etām āpadaṃ nistareyam.

उक्तस् त्व् एवं भार्यया वै कहोडो; वित्तस्यार्थे जनकम् अथाभ्यगच्छत्। स वै तदा वादविदा निगृह्य; निमज्जितो बन्दिनेहाप्सु विप्रः।

uktas tv evaṃ bhāryayā vai kahoḍo; vittasyārthe janakam athābhyagacchat. sa vai tadā vādavidā nigṛhya; nimajjito bandinehāpsu vipraḥ.

उद्दालकस् तं तु तदा निशम्य; सूतेन वादे ऽप्सु तथा निमज्जितम्। उवाच तां तत्र ततः सुजाताम्; अष्टावक्रे गूहितव्यो ऽयम् अर्थः।

uddālakas taṃ tu tadā niśamya; sūtena vāde 'psu tathā nimajjitam. uvāca tāṃ tatra tataḥ sujātām; aṣṭāvakre gūhitavyo 'yam arthaḥ.

ररक्ष सा चाप्य् अति तं सुमन्त्रं; जातो ऽप्य् एवं न स शुश्राव विप्रः। उद्दालकं पितृवच् चापि मेने; अष्टावक्रो भ्रातृवच् छ्वेतकेतुम्।

rarakṣa sā cāpy ati taṃ sumantraṃ; jāto 'py evaṃ na sa śuśrāva vipraḥ. uddālakaṃ pitṛvac cāpi mene; aṣṭāvakro bhrātṛvac chvetaketum.

ततो वर्षे द्वादशे श्वेतकेतुर्; अष्टावक्रं पितुर् अङ्के निसन्नम्। अपाकर्षद् गृह्य पाणौ रुदन्तं; नायं तवाङ्कः पितुर् इत्य् उक्तवांश् च।

tato varṣe dvādaśe śvetaketur; aṣṭāvakraṃ pitur aṅke nisannam. apākarṣad gṛhya pāṇau rudantaṃ; nāyaṃ tavāṅkaḥ pitur ity uktavāṃś ca.

यत् तेनोक्तं दुरुक्तं तत् तदानीं; हृदि स्थितं तस्य सुदुःखम् आसीत्। गृहं गत्वा मातरं रोदमानः; पप्रच्छेदं क्व नु तातो ममेति।

yat tenoktaṃ duruktaṃ tat tadānīṃ; hṛdi sthitaṃ tasya suduḥkham āsīt. gṛhaṃ gatvā mātaraṃ rodamānaḥ; papracchedaṃ kva nu tāto mameti.

ततः सुजाता परमार्तरूपा; शापाद् भीता सर्वम् एवाचचक्षे। तद् वै तत्त्वं सर्वम् आज्ञाय मातुर्; इत्य् अब्रवीच् छ्वेतकेतुं स विप्रः।

tataḥ sujātā paramārtarūpā; śāpād bhītā sarvam evācacakṣe. tad vai tattvaṃ sarvam ājñāya mātur; ity abravīc chvetaketuṃ sa vipraḥ.

गच्छाव यज्ञं जनकस्य राज्ञो; बह्वाश्चर्यः श्रूयते तस्य यज्ञः। श्रोष्यावो ऽत्र ब्राह्मणानां विवादम्; अन्नं चाग्र्यं तत्र भोक्ष्यावहे च। विचक्षणत्वं च भविष्यते नौ; शिवश् च सौम्यश् च हि ब्रह्मघोषः।

gacchāva yajñaṃ janakasya rājño; bahvāścaryaḥ śrūyate tasya yajñaḥ. śroṣyāvo 'tra brāhmaṇānāṃ vivādam; annaṃ cāgryaṃ tatra bhokṣyāvahe ca. vicakṣaṇatvaṃ ca bhaviṣyate nau; śivaś ca saumyaś ca hi brahmaghoṣaḥ.

तौ जग्मतुर् मातुलभागिनेयौ; यज्ञं समृद्धं जनकस्य राज्ञः। अष्टावक्रः पथि राज्ञा समेत्य; उत्सार्यमाणो वाक्यम् इदं जगाद।

tau jagmatur mātulabhāgineyau; yajñaṃ samṛddhaṃ janakasya rājñaḥ. aṣṭāvakraḥ pathi rājñā sametya; utsāryamāṇo vākyam idaṃ jagāda.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents