महाभारत 3.122 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 122→

[mh-3-122] • 27 श्लोकाः

लोमश उवाच। भृगोर् महर्षेः पुत्रो ऽभूच् च्यवनो नाम भार्गवः। समीपे सरसः सो ऽस्य तपस् तेपे महाद्युतिः।

lomaśa uvāca. bhṛgor maharṣeḥ putro 'bhūc cyavano nāma bhārgavaḥ. samīpe sarasaḥ so 'sya tapas tepe mahādyutiḥ.

स्थाणुभूतो महातेजा वीरस्थानेन पाण्डव। अतिष्ठत् सुबहून् कालान् एकदेशे विशां पते।

sthāṇubhūto mahātejā vīrasthānena pāṇḍava. atiṣṭhat subahūn kālān ekadeśe viśāṃ pate.

स वल्मीको ऽभवद् ऋषिर् लताभिर् अभिसंवृतः। कालेन महता राजन् समाकीर्णः पिपीलिकैः।

sa valmīko 'bhavad ṛṣir latābhir abhisaṃvṛtaḥ. kālena mahatā rājan samākīrṇaḥ pipīlikaiḥ.

तथा स संवृतो धीमान् मृत्पिण्ड इव सर्वशः। तप्यति स्म तपो राजन् वल्मीकेन समावृतः।

tathā sa saṃvṛto dhīmān mṛtpiṇḍa iva sarvaśaḥ. tapyati sma tapo rājan valmīkena samāvṛtaḥ.

अथ दीर्घस्य कालस्य शर्यातिर् नाम पार्थिवः। आजगाम सरो रम्यं विहर्तुम् इदम् उत्तमम्।

atha dīrghasya kālasya śaryātir nāma pārthivaḥ. ājagāma saro ramyaṃ vihartum idam uttamam.

तस्य स्त्रीणां सहस्राणि चत्वार्य् आसन् परिग्रहः। एकैव च सुता शुभ्रा सुकन्या नाम भारत।

tasya strīṇāṃ sahasrāṇi catvāry āsan parigrahaḥ. ekaiva ca sutā śubhrā sukanyā nāma bhārata.

सा सखीभिः परिवृता सर्वाभरणभूषिता। चङ्क्रम्यमाणा वल्मीकं भार्गवस्य समासदत्।

sā sakhībhiḥ parivṛtā sarvābharaṇabhūṣitā. caṅkramyamāṇā valmīkaṃ bhārgavasya samāsadat.

सा चैव सुदती तत्र पश्यमाना मनोरमान्। वनस्पतीन् विचिन्वन्ती विजहार सखीवृता।

sā caiva sudatī tatra paśyamānā manoramān. vanaspatīn vicinvantī vijahāra sakhīvṛtā.

रूपेण वयसा चैव मदनेन मदेन च। बभञ्ज वनवृक्षाणां शाखाः परमपुष्पिताः।

rūpeṇa vayasā caiva madanena madena ca. babhañja vanavṛkṣāṇāṃ śākhāḥ paramapuṣpitāḥ.

तां सखीरहिताम् एकाम् एकवस्त्राम् अलंकृताम्। ददर्श भार्गवो धीमांश् चरन्तीम् इव विद्युतम्।

tāṃ sakhīrahitām ekām ekavastrām alaṃkṛtām. dadarśa bhārgavo dhīmāṃś carantīm iva vidyutam.

तां पश्यमानो विजने स रेमे परमद्युतिः। क्षामकण्ठश् च ब्रह्मर्षिस् तपोबलसमन्वितः। ताम् आबभाषे कल्याणीं सा चास्य न शृणोति वै।

tāṃ paśyamāno vijane sa reme paramadyutiḥ. kṣāmakaṇṭhaś ca brahmarṣis tapobalasamanvitaḥ. tām ābabhāṣe kalyāṇīṃ sā cāsya na śṛṇoti vai.

ततः सुकन्या वल्मीके दृष्ट्वा भार्गवचक्षुषी। कौतूहलात् कण्टकेन बुद्धिमोहबलात्कृता।

tataḥ sukanyā valmīke dṛṣṭvā bhārgavacakṣuṣī. kautūhalāt kaṇṭakena buddhimohabalātkṛtā.

किं नु खल्व् इदम् इत्य् उक्त्वा निर्बिभेदास्य लोचने। अक्रुध्यत् स तया विद्धे नेत्रे परममन्युमान्। ततः शर्यातिसैन्यस्य शकृन्मूत्रं समावृणोत्।

kiṃ nu khalv idam ity uktvā nirbibhedāsya locane. akrudhyat sa tayā viddhe netre paramamanyumān. tataḥ śaryātisainyasya śakṛnmūtraṃ samāvṛṇot.

ततो रुद्धे शकृन्मूत्रे सैन्यम् आनाहदुःखितम्। तथागतम् अभिप्रेक्ष्य पर्यपृच्छत् स पार्थिवः।

tato ruddhe śakṛnmūtre sainyam ānāhaduḥkhitam. tathāgatam abhiprekṣya paryapṛcchat sa pārthivaḥ.

तपोनित्यस्य वृद्धस्य रोषणस्य विशेषतः। केनापकृतम् अद्येह भार्गवस्य महात्मनः। ज्ञातं वा यदि वाज्ञातं तद् ऋतं ब्रूत माचिरम्।

taponityasya vṛddhasya roṣaṇasya viśeṣataḥ. kenāpakṛtam adyeha bhārgavasya mahātmanaḥ. jñātaṃ vā yadi vājñātaṃ tad ṛtaṃ brūta māciram.

तम् ऊचुः सैनिकाः सर्वे न विद्मो ऽपकृतं वयम्। सर्वोपायैर् यथाकामं भवांस् तद् अधिगच्छतु।

tam ūcuḥ sainikāḥ sarve na vidmo 'pakṛtaṃ vayam. sarvopāyair yathākāmaṃ bhavāṃs tad adhigacchatu.

ततः स पृथिवीपालः साम्ना चोग्रेण च स्वयम्। पर्यपृच्छत् सुहृद्वर्गं प्रत्यजानन् न चैव ते।

tataḥ sa pṛthivīpālaḥ sāmnā cogreṇa ca svayam. paryapṛcchat suhṛdvargaṃ pratyajānan na caiva te.

आनाहार्तं ततो दृष्ट्वा तत् सैन्यम् असुखार्दितम्। पितरं दुःखितं चापि सुकन्येदम् अथाब्रवीत्।

ānāhārtaṃ tato dṛṣṭvā tat sainyam asukhārditam. pitaraṃ duḥkhitaṃ cāpi sukanyedam athābravīt.

मयाटन्त्येह वल्मीके दृष्टं सत्त्वम् अभिज्वलत्। खद्योतवद् अभिज्ञातं तन् मया विद्धम् अन्तिकात्।

mayāṭantyeha valmīke dṛṣṭaṃ sattvam abhijvalat. khadyotavad abhijñātaṃ tan mayā viddham antikāt.

एतच् छ्रुत्वा तु शर्यातिर् वल्मीकं तूर्णम् आद्रवत्। तत्रापश्यत् तपोवृद्धं वयोवृद्धं च भार्गवम्। चन्द्रादित्यसमप्रभम्। ज्ञानवृद्धं वयोवृद्धं।

etac chrutvā tu śaryātir valmīkaṃ tūrṇam ādravat. tatrāpaśyat tapovṛddhaṃ vayovṛddhaṃ ca bhārgavam. candrādityasamaprabham. jñānavṛddhaṃ vayovṛddhaṃ.

अयाचद् अथ सैन्यार्थं प्राञ्जलिः पृथिवीपतिः। अज्ञानाद् बालया यत् ते कृतं तत् क्षन्तुम् अर्हसि। इमाम् एव च ते कन्यां ददामि सुदृढव्रत। भार्यार्थी त्वं गृहाणेमां प्रसीदस्व च भार्गव।

ayācad atha sainyārthaṃ prāñjaliḥ pṛthivīpatiḥ. ajñānād bālayā yat te kṛtaṃ tat kṣantum arhasi. imām eva ca te kanyāṃ dadāmi sudṛḍhavrata. bhāryārthī tvaṃ gṛhāṇemāṃ prasīdasva ca bhārgava.

ततो ऽब्रवीन् महीपालं च्यवनो भार्गवस् तदा। अपमानाद् अहं विद्धो ह्य् अनया दर्पपूर्णया। रूपौदार्यसमायुक्तां लोभमोहबलात्कृताम्।

tato 'bravīn mahīpālaṃ cyavano bhārgavas tadā. apamānād ahaṃ viddho hy anayā darpapūrṇayā. rūpaudāryasamāyuktāṃ lobhamohabalātkṛtām.

ताम् एव प्रतिगृह्याहं राजन् दुहितरं तव। क्षमिष्यामि महीपाल सत्यम् एतद् ब्रवीमि ते।

tām eva pratigṛhyāhaṃ rājan duhitaraṃ tava. kṣamiṣyāmi mahīpāla satyam etad bravīmi te.

ऋषेर् वचनम् आज्ञाय शर्यातिर् अविचारयन्। ददौ दुहितरं तस्मै च्यवनाय महात्मने।

ṛṣer vacanam ājñāya śaryātir avicārayan. dadau duhitaraṃ tasmai cyavanāya mahātmane.

प्रतिगृह्य च तां कन्यां च्यवनः प्रससाद ह। प्राप्तप्रसादो राजा स ससैन्यः पुनर् आव्रजत्।

pratigṛhya ca tāṃ kanyāṃ cyavanaḥ prasasāda ha. prāptaprasādo rājā sa sasainyaḥ punar āvrajat.

सुकन्यापि पतिं लब्ध्वा तपस्विनम् अनिन्दिता। नित्यं पर्यचरत् प्रीत्या तपसा नियमेन च।

sukanyāpi patiṃ labdhvā tapasvinam aninditā. nityaṃ paryacarat prītyā tapasā niyamena ca.

अग्नीनाम् अतिथीनां च शुश्रूषुर् अनसूयिका। समाराधयत क्षिप्रं च्यवनं सा शुभानना।

agnīnām atithīnāṃ ca śuśrūṣur anasūyikā. samārādhayata kṣipraṃ cyavanaṃ sā śubhānanā.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...