महाभारत 3.116 (श्लोक 1)

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 116→

[mh-3-116] • 29 श्लोकाः

अकृतव्रण उवाच। स वेदाध्ययने युक्तो जमदग्निर् महातपाः। तपस् तेपे ततो देवान् नियमाद् वशम् आनयत्। तं तप्यमानं ब्रह्मर्षिम् ऊचुर् देवाः सवासवाः। किमर्थं तप्यसे ब्रह्मन् कः कामः प्रार्थितस् तव। एवम् उक्तः प्रत्युवाच देवान् ब्रह्मर्षिसत्तमः। स्वर्गहेतोस् तपस् तप्ये लोकाश् च स्युर् ममाक्षयाः। तच् छ्रुत्वा वचनं तस्य तदा देवास् तम् ऊचिरे। नासंततेर् भवेल् लोकः कृत्वा धर्मशतान्य् अपि। स श्रुत्वा वचनं तेषां त्रिदशानां कुरूद्वह।

akṛtavraṇa uvāca. sa vedādhyayane yukto jamadagnir mahātapāḥ. tapas tepe tato devān niyamād vaśam ānayat. taṃ tapyamānaṃ brahmarṣim ūcur devāḥ savāsavāḥ. kimarthaṃ tapyase brahman kaḥ kāmaḥ prārthitas tava. evam uktaḥ pratyuvāca devān brahmarṣisattamaḥ. svargahetos tapas tapye lokāś ca syur mamākṣayāḥ. tac chrutvā vacanaṃ tasya tadā devās tam ūcire. nāsaṃtater bhavel lokaḥ kṛtvā dharmaśatāny api. sa śrutvā vacanaṃ teṣāṃ tridaśānāṃ kurūdvaha.

स प्रसेनजितं राजन्न् अधिगम्य नराधिपम्। रेणुकां वरयाम् आस स च तस्मै ददौ नृपः।

sa prasenajitaṃ rājann adhigamya narādhipam. reṇukāṃ varayām āsa sa ca tasmai dadau nṛpaḥ.

रेणुकां त्व् अथ संप्राप्य भार्यां भार्गवनन्दनः। आश्रमस्थस् तया सार्धं तपस् तेपे ऽनुकूलया।

reṇukāṃ tv atha saṃprāpya bhāryāṃ bhārgavanandanaḥ. āśramasthas tayā sārdhaṃ tapas tepe 'nukūlayā.

तस्याः कुमाराश् चत्वारो जज्ञिरे रामपञ्चमाः। सर्वेषाम् अजघन्यस् तु राम आसीज् जघन्यजः।

tasyāḥ kumārāś catvāro jajñire rāmapañcamāḥ. sarveṣām ajaghanyas tu rāma āsīj jaghanyajaḥ.

फलाहारेषु सर्वेषु गतेष्व् अथ सुतेषु वै। रेणुका स्नातुम् अगमत् कदा चिन् नियतव्रता।

phalāhāreṣu sarveṣu gateṣv atha suteṣu vai. reṇukā snātum agamat kadā cin niyatavratā.

सा तु चित्ररथं नाम मार्त्तिकावतकं नृपम्। ददर्श रेणुका राजन्न् आगच्छन्ती यदृच्छया।

sā tu citrarathaṃ nāma mārttikāvatakaṃ nṛpam. dadarśa reṇukā rājann āgacchantī yadṛcchayā.

क्रीडन्तं सलिले दृष्ट्वा सभार्यं पद्ममालिनम्। ऋद्धिमन्तं ततस् तस्य स्पृहयाम् आस रेणुका।

krīḍantaṃ salile dṛṣṭvā sabhāryaṃ padmamālinam. ṛddhimantaṃ tatas tasya spṛhayām āsa reṇukā.

व्यभिचारात् तु सा तस्मात् क्लिन्नाम्भसि विचेतना। प्रविवेशाश्रमं त्रस्ता तां वै भर्तान्वबुध्यत। अन्तरिक्षान् निपतिता नर्मदायां महाह्रदे। उत्तीर्य चापि सा यत्नाज् जगाम भरतर्षभ।

vyabhicārāt tu sā tasmāt klinnāmbhasi vicetanā. praviveśāśramaṃ trastā tāṃ vai bhartānvabudhyata. antarikṣān nipatitā narmadāyāṃ mahāhrade. uttīrya cāpi sā yatnāj jagāma bharatarṣabha.

स तां दृष्ट्वा च्युतां धैर्याद् ब्राह्म्या लक्ष्म्या विवर्जिताम्। धिक्शब्देन महातेजा गर्हयाम् आस वीर्यवान्।

sa tāṃ dṛṣṭvā cyutāṃ dhairyād brāhmyā lakṣmyā vivarjitām. dhikśabdena mahātejā garhayām āsa vīryavān.

ततो ज्येष्ठो जामदग्न्यो रुमण्वान् नाम नामतः। आजगाम सुषेणश् च वसुर् विश्वावसुस् तथा।

tato jyeṣṭho jāmadagnyo rumaṇvān nāma nāmataḥ. ājagāma suṣeṇaś ca vasur viśvāvasus tathā.

तान् आनुपूर्व्याद् भगवान् वधे मातुर् अचोदयत्। न च ते जातसंमोहाः किं चिद् ऊचुर् विचेतसः।

tān ānupūrvyād bhagavān vadhe mātur acodayat. na ca te jātasaṃmohāḥ kiṃ cid ūcur vicetasaḥ.

ततः शशाप तान् कोपात् ते शप्ताश् चेतनां जहुः। मृगपक्षिसधर्माणः क्षिप्रम् आसञ् जडोपमाः।

tataḥ śaśāpa tān kopāt te śaptāś cetanāṃ jahuḥ. mṛgapakṣisadharmāṇaḥ kṣipram āsañ jaḍopamāḥ.

ततो रामो ऽभ्यगात् पश्चाद् आश्रमं परवीरहा। तम् उवाच महामन्युर् जमदग्निर् महातपाः।

tato rāmo 'bhyagāt paścād āśramaṃ paravīrahā. tam uvāca mahāmanyur jamadagnir mahātapāḥ.

जहीमां मातरं पापां मा च पुत्र व्यथां कृथाः। इत्य् उक्तो गुरुणा राजन् क्रोधात् तु जमदग्निना। तत आदाय परशुं रामो मातुः शिरो ऽहरत्।

jahīmāṃ mātaraṃ pāpāṃ mā ca putra vyathāṃ kṛthāḥ. ity ukto guruṇā rājan krodhāt tu jamadagninā. tata ādāya paraśuṃ rāmo mātuḥ śiro 'harat.

ततस् तस्य महाराज जमदग्नेर् महात्मनः। कोपो अगच्छत् सहसा प्रसन्नश् चाब्रवीद् इदम्।

tatas tasya mahārāja jamadagner mahātmanaḥ. kopo agacchat sahasā prasannaś cābravīd idam.

ममेदं वचनात् तात कृतं ते कर्म दुष्करम्। वृणीष्व कामान् धर्मज्ञ यावतो वाञ्छसे हृदा।

mamedaṃ vacanāt tāta kṛtaṃ te karma duṣkaram. vṛṇīṣva kāmān dharmajña yāvato vāñchase hṛdā.

स वव्रे मातुर् उत्थानम् अस्मृतिं च वधस्य वै। पापेन तेन चास्पर्शं भ्रातॄणां प्रकृतिं तथा।

sa vavre mātur utthānam asmṛtiṃ ca vadhasya vai. pāpena tena cāsparśaṃ bhrātṝṇāṃ prakṛtiṃ tathā.

अप्रतिद्वन्द्वतां युद्धे दीर्घम् आयुश् च भारत। ददौ च सर्वान् कामांस् ताञ् जमदग्निर् महातपाः।

apratidvandvatāṃ yuddhe dīrgham āyuś ca bhārata. dadau ca sarvān kāmāṃs tāñ jamadagnir mahātapāḥ.

कदा चित् तु तथैवास्य विनिष्क्रान्ताः सुताः प्रभो। अथानूपपतिर् वीरः कार्तवीर्यो ऽभ्यवर्तत।

kadā cit tu tathaivāsya viniṣkrāntāḥ sutāḥ prabho. athānūpapatir vīraḥ kārtavīryo 'bhyavartata.

तम् आश्रमपदं प्राप्तम् ऋषेर् भार्या समर्चयत्। स युद्धमदसंमत्तो नाभ्यनन्दत् तथार्चनम्।

tam āśramapadaṃ prāptam ṛṣer bhāryā samarcayat. sa yuddhamadasaṃmatto nābhyanandat tathārcanam.

प्रमथ्य चाश्रमात् तस्माद् धोमधेन्वास् तदा बलात्। जहार वत्सं क्रोशन्त्या बभञ्ज च महाद्रुमान्।

pramathya cāśramāt tasmād dhomadhenvās tadā balāt. jahāra vatsaṃ krośantyā babhañja ca mahādrumān.

आगताय च रामाय तदाचष्ट पिता स्वयम्। गां च रोरूयतीं दृष्ट्वा कोपो रामं समाविशत्।

āgatāya ca rāmāya tadācaṣṭa pitā svayam. gāṃ ca rorūyatīṃ dṛṣṭvā kopo rāmaṃ samāviśat.

स मन्युवशम् आपन्नः कार्तवीर्यम् उपाद्रवत्। तस्याथ युधि विक्रम्य भार्गवः परवीरहा।

sa manyuvaśam āpannaḥ kārtavīryam upādravat. tasyātha yudhi vikramya bhārgavaḥ paravīrahā.

चिच्छेद निशितैर् भल्लैर् बाहून् परिघसंनिभान्। सहस्रसंमितान् राजन् प्रगृह्य रुचिरं धनुः। अभिभूतः स रामेण संयुक्तः कालधर्मणा। आगत्य कर्म तत् पित्रे निवेद्य गतवान् वनम्।

ciccheda niśitair bhallair bāhūn parighasaṃnibhān. sahasrasaṃmitān rājan pragṛhya ruciraṃ dhanuḥ. abhibhūtaḥ sa rāmeṇa saṃyuktaḥ kāladharmaṇā. āgatya karma tat pitre nivedya gatavān vanam.

अर्जुनस्याथ दायादा रामेण कृतमन्यवः। आश्रमस्थं विना रामं जमदग्निम् उपाद्रवन्।

arjunasyātha dāyādā rāmeṇa kṛtamanyavaḥ. āśramasthaṃ vinā rāmaṃ jamadagnim upādravan.

ते तं जघ्नुर् महावीर्यम् अयुध्यन्तं तपस्विनम्। असकृद् राम रामेति विक्रोशन्तम् अनाथवत्।

te taṃ jaghnur mahāvīryam ayudhyantaṃ tapasvinam. asakṛd rāma rāmeti vikrośantam anāthavat.

कार्तवीर्यस्य पुत्रास् तु जमदग्निं युधिष्ठिर। घातयित्वा शरैर् जग्मुर् यथागतम् अरिंदमाः।

kārtavīryasya putrās tu jamadagniṃ yudhiṣṭhira. ghātayitvā śarair jagmur yathāgatam ariṃdamāḥ.

अपक्रान्तेषु चैतेषु जमदग्नौ तथागते। समित्पाणिर् उपागच्छद् आश्रमं भृगुनन्दनः।

apakrānteṣu caiteṣu jamadagnau tathāgate. samitpāṇir upāgacchad āśramaṃ bhṛgunandanaḥ.

स दृष्ट्वा पितरं वीरस् तथा मृत्युवशं गतम्। अनर्हन्तं तथाभूतं विललाप सुदुःखितः।

sa dṛṣṭvā pitaraṃ vīras tathā mṛtyuvaśaṃ gatam. anarhantaṃ tathābhūtaṃ vilalāpa suduḥkhitaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents