महाभारत 3.114 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 114→

[mh-3-114] • 26 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। ततः प्रयातः कौशिक्याः पाण्डवो जनमेजय। आनुपूर्व्येण सर्वाणि जगामायतनान्य् उत।

vaiśaṃpāyana uvāca. tataḥ prayātaḥ kauśikyāḥ pāṇḍavo janamejaya. ānupūrvyeṇa sarvāṇi jagāmāyatanāny uta.

स सागरं समासाद्य गङ्गायाः संगमे नृप। नदीशतानां पञ्चानां मध्ये चक्रे समाप्लवम्।

sa sāgaraṃ samāsādya gaṅgāyāḥ saṃgame nṛpa. nadīśatānāṃ pañcānāṃ madhye cakre samāplavam.

ततः समुद्रतीरेण जगाम वसुधाधिपः। भ्रातृभिः सहितो वीरः कलिङ्गान् प्रति भारत।

tataḥ samudratīreṇa jagāma vasudhādhipaḥ. bhrātṛbhiḥ sahito vīraḥ kaliṅgān prati bhārata.

लोमश उवाच। एते कलिङ्गाः कौन्तेय यत्र वैतरणी नदी। यत्रायजत धर्मो ऽपि देवाञ् शरणम् एत्य वै।

lomaśa uvāca. ete kaliṅgāḥ kaunteya yatra vaitaraṇī nadī. yatrāyajata dharmo 'pi devāñ śaraṇam etya vai.

ऋषिभिः समुपायुक्तं यज्ञियं गिरिशोभितम्। उत्तरं तीरम् एतद् धि सततं द्विजसेवितम्।

ṛṣibhiḥ samupāyuktaṃ yajñiyaṃ giriśobhitam. uttaraṃ tīram etad dhi satataṃ dvijasevitam.

समेन देवयानेन पथा स्वर्गम् उपेयुषः। अत्र वै ऋषयो ऽन्ये ऽपि पुरा क्रतुभिर् ईजिरे।

samena devayānena pathā svargam upeyuṣaḥ. atra vai ṛṣayo 'nye 'pi purā kratubhir ījire.

अत्रैव रुद्रो राजेन्द्र पशुम् आदत्तवान् मखे। रुद्रः पशुं मानवेन्द्र भागो ऽयम् इति चाब्रवीत्।

atraiva rudro rājendra paśum ādattavān makhe. rudraḥ paśuṃ mānavendra bhāgo 'yam iti cābravīt.

हृते पशौ तदा देवास् तम् ऊचुर् भरतर्षभ। मा परस्वम् अभिद्रोग्धा मा धर्मान् सकलान्न् अशीः।

hṛte paśau tadā devās tam ūcur bharatarṣabha. mā parasvam abhidrogdhā mā dharmān sakalānn aśīḥ.

ततः कल्याणरूपाभिर् वाग्भिस् ते रुद्रम् अस्तुवन्। इष्ट्या चैनं तर्पयित्वा मानयां चक्रिरे तदा। एष ते रुद्र भागो वै मा नो यज्ञम् इमं जहि। अयं ते पशुर् इत्य् एवम् ऊचुर् देवाः समागताः।

tataḥ kalyāṇarūpābhir vāgbhis te rudram astuvan. iṣṭyā cainaṃ tarpayitvā mānayāṃ cakrire tadā. eṣa te rudra bhāgo vai mā no yajñam imaṃ jahi. ayaṃ te paśur ity evam ūcur devāḥ samāgatāḥ.

ततः स पशुम् उत्सृज्य देवयानेन जग्मिवान्। अत्रानुवंशो रुद्रस्य तं निबोध युधिष्ठिर।

tataḥ sa paśum utsṛjya devayānena jagmivān. atrānuvaṃśo rudrasya taṃ nibodha yudhiṣṭhira.

अयातयामं सर्वेभ्यो भागेभ्यो भागम् उत्तमम्। देवाः संकल्पयाम् आसुर् भयाद् रुद्रस्य शाश्वतम्।

ayātayāmaṃ sarvebhyo bhāgebhyo bhāgam uttamam. devāḥ saṃkalpayām āsur bhayād rudrasya śāśvatam.

इमां गाथाम् अत्र गायन्न् अपः स्पृशति यो नरः। देवयानस् तस्य पन्थाश् चक्षुश् चैव प्रकाशते।

imāṃ gāthām atra gāyann apaḥ spṛśati yo naraḥ. devayānas tasya panthāś cakṣuś caiva prakāśate.

वैशंपायन उवाच। ततो वैतरणीं सर्वे पाण्डवा द्रौपदी तथा। अवतीर्य महाभागा तर्पयां चक्रिरे पितॄन्।

vaiśaṃpāyana uvāca. tato vaitaraṇīṃ sarve pāṇḍavā draupadī tathā. avatīrya mahābhāgā tarpayāṃ cakrire pitṝn.

युधिष्ठिर उवाच। उपस्पृश्यैव भगवन्न् अस्यां नद्यां तपोधन। मानुषाद् अस्मि विषयाद् अपेतः पश्य लोमश।

yudhiṣṭhira uvāca. upaspṛśyaiva bhagavann asyāṃ nadyāṃ tapodhana. mānuṣād asmi viṣayād apetaḥ paśya lomaśa.

सर्वांल् लोकान् प्रपश्यामि प्रसादात् तव सुव्रत। वैखानसानां जपताम् एष शब्दो महात्मनाम्।

sarvāṃl lokān prapaśyāmi prasādāt tava suvrata. vaikhānasānāṃ japatām eṣa śabdo mahātmanām.

लोमश उवाच। त्रिशतं वै सहस्राणि योजनानां युधिष्ठिर। यत्र ध्वनिं शृणोष्य् एनं तूष्णीम् आस्स्व विशां पते।

lomaśa uvāca. triśataṃ vai sahasrāṇi yojanānāṃ yudhiṣṭhira. yatra dhvaniṃ śṛṇoṣy enaṃ tūṣṇīm āssva viśāṃ pate.

एतत् स्वयंभुवो राजन् वनं रम्यं प्रकाशते। यत्रायजत कौन्तेय विश्वकर्मा प्रतापवान्।

etat svayaṃbhuvo rājan vanaṃ ramyaṃ prakāśate. yatrāyajata kaunteya viśvakarmā pratāpavān.

यस्मिन् यज्ञे हि भूर् दत्ता कश्यपाय महात्मने। सपर्वतवनोद्देशा दक्षिणा वै स्वयंभुवा।

yasmin yajñe hi bhūr dattā kaśyapāya mahātmane. saparvatavanoddeśā dakṣiṇā vai svayaṃbhuvā.

अवासीदच् च कौन्तेय दत्तमात्रा मही तदा। उवाच चापि कुपिता लोकेश्वरम् इदं प्रभुम्।

avāsīdac ca kaunteya dattamātrā mahī tadā. uvāca cāpi kupitā lokeśvaram idaṃ prabhum.

न मां मर्त्याय भगवन् कस्मै चिद् दातुम् अर्हसि। प्रदानं मोघम् एतत् ते यास्याम्य् एषा रसातलम्। इत्य् एवम् उक्त्वा पृथिवी जगाम च रसातलम्। निममज्ज कुरुश्रेष्ठ याच्यमानापि भारत।

na māṃ martyāya bhagavan kasmai cid dātum arhasi. pradānaṃ mogham etat te yāsyāmy eṣā rasātalam. ity evam uktvā pṛthivī jagāma ca rasātalam. nimamajja kuruśreṣṭha yācyamānāpi bhārata.

विषीदन्तीं तु तां दृष्ट्वा कश्यपो भगवान् ऋषिः। प्रसादयां बभूवाथ ततो भूमिं विशां पते।

viṣīdantīṃ tu tāṃ dṛṣṭvā kaśyapo bhagavān ṛṣiḥ. prasādayāṃ babhūvātha tato bhūmiṃ viśāṃ pate.

ततः प्रसन्ना पृथिवी तपसा तस्य पाण्डव। पुनर् उन्मज्ज्य सलिलाद् वेदीरूपा स्थिता बभौ।

tataḥ prasannā pṛthivī tapasā tasya pāṇḍava. punar unmajjya salilād vedīrūpā sthitā babhau.

सैषा प्रकाशते राजन् वेदी संस्थानलक्षणा। आरुह्यात्र महाराज वीर्यवान् वै भविष्यसि। सैषा सागरम् आसाद्य राजन् वेदी समाश्रिता। एताम् आरुह्य भद्रं ते त्वम् एकस् तर सागरम्।

saiṣā prakāśate rājan vedī saṃsthānalakṣaṇā. āruhyātra mahārāja vīryavān vai bhaviṣyasi. saiṣā sāgaram āsādya rājan vedī samāśritā. etām āruhya bhadraṃ te tvam ekas tara sāgaram.

अहं च ते स्वस्त्ययनं प्रयोक्ष्ये; यथा त्वम् एनाम् अधिरोक्ष्यसे ऽद्य। स्पृष्टा हि मर्त्येन ततः समुद्रम्; एषा वेदी प्रविशत्य् आजमीढ। ॐ नमो विश्वगुप्ताय नमो विश्वपराय ते। सांनिध्यं कुरु देवेश सागरे लवणाम्भसि।

ahaṃ ca te svastyayanaṃ prayokṣye; yathā tvam enām adhirokṣyase 'dya. spṛṣṭā hi martyena tataḥ samudram; eṣā vedī praviśaty ājamīḍha. oṃ namo viśvaguptāya namo viśvaparāya te. sāṃnidhyaṃ kuru deveśa sāgare lavaṇāmbhasi.

अग्निर् मित्रो योनिर् आपो ऽथ देव्यो; विष्णो रेतस् त्वम् अमृतस्य नाभिः। एवं ब्रुवन् पाण्डव सत्यवाक्यं; वेदीम् इमां त्वं तरसाधिरोह। अग्निश् च ते योनिर् इडा च देहो। रेतोधा विष्णोर् अमृतस्य नाभिः। एवं जपन् पाण्डव सत्यवाक्यं। ततो ऽवगाहेत पतिं नदीनाम्। अन्यथा हि कुरुश्रेष्ठ देवयोनिर् अपां पतिः। कुशाग्रेणापि कौन्तेय न स्प्रष्टव्यो महोदधिः। घृतबर्हिर् घृतयोनिस् त्व् अगर्हो। स तेषां वै पयसां संनिधानम्। आ जन्मशतसाहस्राद् यत् पापं कुरुते नरः। मुच्यते सर्वपापेभ्यः स्नात्वा तु लवणाम्भसि।

agnir mitro yonir āpo 'tha devyo; viṣṇo retas tvam amṛtasya nābhiḥ. evaṃ bruvan pāṇḍava satyavākyaṃ; vedīm imāṃ tvaṃ tarasādhiroha. agniś ca te yonir iḍā ca deho. retodhā viṣṇor amṛtasya nābhiḥ. evaṃ japan pāṇḍava satyavākyaṃ. tato 'vagāheta patiṃ nadīnām. anyathā hi kuruśreṣṭha devayonir apāṃ patiḥ. kuśāgreṇāpi kaunteya na spraṣṭavyo mahodadhiḥ. ghṛtabarhir ghṛtayonis tv agarho. sa teṣāṃ vai payasāṃ saṃnidhānam. ā janmaśatasāhasrād yat pāpaṃ kurute naraḥ. mucyate sarvapāpebhyaḥ snātvā tu lavaṇāmbhasi.

वैशंपायन उवाच। ततः कृतस्वस्त्ययनो महात्मा; युधिष्ठिरः सागरगाम् अगच्छत्। कृत्वा च तच्छासनम् अस्य सर्वं; महेन्द्रम् आसाद्य निशाम् उवास।

vaiśaṃpāyana uvāca. tataḥ kṛtasvastyayano mahātmā; yudhiṣṭhiraḥ sāgaragām agacchat. kṛtvā ca tacchāsanam asya sarvaṃ; mahendram āsādya niśām uvāsa.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...