महाभारत 3.113 (श्लोक 1)

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 113→

[mh-3-113] • 25 श्लोकाः

विभाण्डक उवाच। रक्षांसि चैतानि चरन्ति पुत्र; रूपेण तेनाद्भुतदर्शनेन। अतुल्यरूपाण्य् अतिघोरवन्ति; विघ्नं सदा तपसश् चिन्तयन्ति।

vibhāṇḍaka uvāca. rakṣāṃsi caitāni caranti putra; rūpeṇa tenādbhutadarśanena. atulyarūpāṇy atighoravanti; vighnaṃ sadā tapasaś cintayanti.

सुरूपरूपाणि च तानि तात; प्रलोभयन्ते विविधैर् उपायैः। सुखाच् च लोकाच् च निपातयन्ति; तान्य् उग्रकर्माणि मुनीन् वनेषु।

surūparūpāṇi ca tāni tāta; pralobhayante vividhair upāyaiḥ. sukhāc ca lokāc ca nipātayanti; tāny ugrakarmāṇi munīn vaneṣu.

न तानि सेवेत मुनिर् यतात्मा; सतां लोकान् प्रार्थयानः कथं चित्। कृत्वा विघ्नं तापसानां रमन्ते; पापाचारास् तपसस् तान्य् अपाप।

na tāni seveta munir yatātmā; satāṃ lokān prārthayānaḥ kathaṃ cit. kṛtvā vighnaṃ tāpasānāṃ ramante; pāpācārās tapasas tāny apāpa.

असज्जनेनाचरितानि पुत्र; पापान्य् अपेयानि मधूनि तानि। माल्यानि चैतानि न वै मुनीनां; स्मृतानि चित्रोज्ज्वलगन्धवन्ति।

asajjanenācaritāni putra; pāpāny apeyāni madhūni tāni. mālyāni caitāni na vai munīnāṃ; smṛtāni citrojjvalagandhavanti.

लोमश उवाच। रक्षांसि तानीति निवार्य पुत्रं; विभाण्डकस् तां मृगयां बभूव। नासादयाम् आस यदा त्र्यहेण; तदा स पर्याववृते ऽऽश्रमाय।

lomaśa uvāca. rakṣāṃsi tānīti nivārya putraṃ; vibhāṇḍakas tāṃ mṛgayāṃ babhūva. nāsādayām āsa yadā tryaheṇa; tadā sa paryāvavṛte ''śramāya.

यदा पुनः काश्यपो वै जगाम; फलान्य् आहर्तुं विधिना श्रामणेन। तदा पुनर् लोभयितुं जगाम; सा वेशयोषा मुनिम् ऋश्यशृङ्गम्।

yadā punaḥ kāśyapo vai jagāma; phalāny āhartuṃ vidhinā śrāmaṇena. tadā punar lobhayituṃ jagāma; sā veśayoṣā munim ṛśyaśṛṅgam.

दृष्ट्वैव ताम् ऋश्यशृङ्गः प्रहृष्टः; संभ्रान्तरूपो ऽभ्यपतत् तदानीम्। प्रोवाच चैनां भवतो ऽऽश्रमाय; गच्छाव यावन् न पिता ममैति।

dṛṣṭvaiva tām ṛśyaśṛṅgaḥ prahṛṣṭaḥ; saṃbhrāntarūpo 'bhyapatat tadānīm. provāca caināṃ bhavato ''śramāya; gacchāva yāvan na pitā mamaiti.

ततो राजन् काश्यपस्यैकपुत्रं; प्रवेश्य योगेन विमुच्य नावम्। प्रलोभयन्त्यो विविधैर् उपायैर्; आजग्मुर् अङ्गाधिपतेः समीपम्।

tato rājan kāśyapasyaikaputraṃ; praveśya yogena vimucya nāvam. pralobhayantyo vividhair upāyair; ājagmur aṅgādhipateḥ samīpam.

संस्थाप्य ताम् आश्रमदर्शने तु; संतारितां नावम् अतीव शुभ्राम्। तीराद् उपादाय तथैव चक्रे; राजाश्रमं नाम वनं विचित्रम्।

saṃsthāpya tām āśramadarśane tu; saṃtāritāṃ nāvam atīva śubhrām. tīrād upādāya tathaiva cakre; rājāśramaṃ nāma vanaṃ vicitram.

अन्तःपुरे तं तु निवेश्य राजा; विभाण्डकस्यात्मजम् एकपुत्रम्। ददर्श देवं सहसा प्रवृष्टम्; आपूर्यमाणं च जगज् जलेन। समायाते ऋष्यशृङ्गे ऽथ राजन्।

antaḥpure taṃ tu niveśya rājā; vibhāṇḍakasyātmajam ekaputram. dadarśa devaṃ sahasā pravṛṣṭam; āpūryamāṇaṃ ca jagaj jalena. samāyāte ṛṣyaśṛṅge 'tha rājan.

स लोमपादः परिपूर्णकामः; सुतां ददाव् ऋश्यशृङ्गाय शान्ताम्। क्रोधप्रतीकारकरं च चक्रे; गोभिश् च मार्गेष्व् अभिकर्षणं च।

sa lomapādaḥ paripūrṇakāmaḥ; sutāṃ dadāv ṛśyaśṛṅgāya śāntām. krodhapratīkārakaraṃ ca cakre; gobhiś ca mārgeṣv abhikarṣaṇaṃ ca.

विभाण्डकस्याव्रजतः स राजा; पशून् प्रभूतान् पशुपांश् च वीरान्। समादिशत् पुत्रगृद्धी महर्षिर्; विभाण्डकः परिपृच्छेद् यदा वः।

vibhāṇḍakasyāvrajataḥ sa rājā; paśūn prabhūtān paśupāṃś ca vīrān. samādiśat putragṛddhī maharṣir; vibhāṇḍakaḥ paripṛcched yadā vaḥ.

स वक्तव्यः प्राञ्जलिभिर् भवद्भिः; पुत्रस्य ते पशवः कर्षणं च। किं ते प्रियं वै क्रियतां महर्षे; दासाः स्म सर्वे तव वाचि बद्धाः। तत् कोपशान्तेः प्रतिकारम् एवं। कृत्वा सुखी संबभूवाथ राजा।

sa vaktavyaḥ prāñjalibhir bhavadbhiḥ; putrasya te paśavaḥ karṣaṇaṃ ca. kiṃ te priyaṃ vai kriyatāṃ maharṣe; dāsāḥ sma sarve tava vāci baddhāḥ. tat kopaśānteḥ pratikāram evaṃ. kṛtvā sukhī saṃbabhūvātha rājā.

अथोपायात् स मुनिश् चण्डकोपः; स्वम् आश्रमं मूलफलानि गृह्य। अन्वेषमाणश् च न तत्र पुत्रं; ददर्श चुक्रोध ततो भृशं सः।

athopāyāt sa muniś caṇḍakopaḥ; svam āśramaṃ mūlaphalāni gṛhya. anveṣamāṇaś ca na tatra putraṃ; dadarśa cukrodha tato bhṛśaṃ saḥ.

ततः स कोपेन विदीर्यमाण; आशङ्कमानो नृपतेर् विधानम्। जगाम चम्पां प्रदिधक्षमाणस्; तम् अङ्गराजं विषयं च तस्य।

tataḥ sa kopena vidīryamāṇa; āśaṅkamāno nṛpater vidhānam. jagāma campāṃ pradidhakṣamāṇas; tam aṅgarājaṃ viṣayaṃ ca tasya.

स वै श्रान्तः क्षुधितः काश्यपस् तान्; घोषान् समासादितवान् समृद्धान्। गोपैश् च तैर् विधिवत् पूज्यमानो; राजेव तां रात्रिम् उवास तत्र।

sa vai śrāntaḥ kṣudhitaḥ kāśyapas tān; ghoṣān samāsāditavān samṛddhān. gopaiś ca tair vidhivat pūjyamāno; rājeva tāṃ rātrim uvāsa tatra.

संप्राप्य सत्कारम् अतीव तेभ्यः; प्रोवाच कस्य प्रथिताः स्थ सौम्याः। ऊचुस् ततस् ते ऽभ्युपगम्य सर्वे; धनं तवेदं विहितं सुतस्य। गोपास् तथैते कर्षणं चैवम् एते।

saṃprāpya satkāram atīva tebhyaḥ; provāca kasya prathitāḥ stha saumyāḥ. ūcus tatas te 'bhyupagamya sarve; dhanaṃ tavedaṃ vihitaṃ sutasya. gopās tathaite karṣaṇaṃ caivam ete.

देशे तु देशे तु स पूज्यमानस्; तांश् चैव शृण्वन् मधुरान् प्रलापान्। प्रशान्तभूयिष्ठरजाः प्रहृष्टः; समाससादाङ्गपतिं पुरस्थम्।

deśe tu deśe tu sa pūjyamānas; tāṃś caiva śṛṇvan madhurān pralāpān. praśāntabhūyiṣṭharajāḥ prahṛṣṭaḥ; samāsasādāṅgapatiṃ purastham.

संपूजितस् तेन नरर्षभेण; ददर्श पुत्रं दिवि देवं यथेन्द्रम्। शान्तां स्नुषां चैव ददर्श तत्र; सौदामिनीम् उच्चरन्तीं यथैव।

saṃpūjitas tena nararṣabheṇa; dadarśa putraṃ divi devaṃ yathendram. śāntāṃ snuṣāṃ caiva dadarśa tatra; saudāminīm uccarantīṃ yathaiva.

ग्रामांश् च घोषांश् च सुतं च दृष्ट्वा; शान्तां च शान्तो ऽस्य परः स कोपः। चकार तस्मै परमं प्रसादं; विभाण्डको भूमिपतेर् नरेन्द्र।

grāmāṃś ca ghoṣāṃś ca sutaṃ ca dṛṣṭvā; śāntāṃ ca śānto 'sya paraḥ sa kopaḥ. cakāra tasmai paramaṃ prasādaṃ; vibhāṇḍako bhūmipater narendra.

स तत्र निक्षिप्य सुतं महर्षिर्; उवाच सूर्याग्निसमप्रभावम्। जाते पुत्रे वनम् एवाव्रजेथा; राज्ञः प्रियाण्य् अस्य सर्वाणि कृत्वा। कृत्वा तथैवास्य नृपस्य राजन्। इत्य् उक्त्वासाव् ऋश्यशृङ्गं महात्मा। विभण्डको रोमपादेन राजा। संपूजितो हृष्टचेता महर्षिर्। ययौ वनं मुनिवर्यैः प्रजुष्टम्।

sa tatra nikṣipya sutaṃ maharṣir; uvāca sūryāgnisamaprabhāvam. jāte putre vanam evāvrajethā; rājñaḥ priyāṇy asya sarvāṇi kṛtvā. kṛtvā tathaivāsya nṛpasya rājan. ity uktvāsāv ṛśyaśṛṅgaṃ mahātmā. vibhaṇḍako romapādena rājā. saṃpūjito hṛṣṭacetā maharṣir. yayau vanaṃ munivaryaiḥ prajuṣṭam.

स तद्वचः कृतवान् ऋश्यशृङ्गो; ययौ च यत्रास्य पिता बभूव। शान्ता चैनं पर्यचरद् यथावत्; खे रोहिणी सोमम् इवानुकूला।

sa tadvacaḥ kṛtavān ṛśyaśṛṅgo; yayau ca yatrāsya pitā babhūva. śāntā cainaṃ paryacarad yathāvat; khe rohiṇī somam ivānukūlā.

अरुन्धती वा सुभगा वसिष्ठं; लोपामुद्रा वापि यथा ह्य् अगस्त्यम्। नलस्य वा दमयन्ती यथाभूद्; यथा शची वज्रधरस्य चैव।

arundhatī vā subhagā vasiṣṭhaṃ; lopāmudrā vāpi yathā hy agastyam. nalasya vā damayantī yathābhūd; yathā śacī vajradharasya caiva.

नाडायनी चेन्द्रसेना यथैव; वश्या नित्यं मुद्गलस्याजमीढ। राकोदितेन्दूदयतुल्यकीर्तेः। यथा सीता दाशरथेर् महात्मनो। यथा तव द्रौपदी पाण्डुपुत्र। तथा शान्ता ऋश्यशृङ्गं वनस्थं; प्रीत्या युक्ता पर्यचरन् नरेन्द्र।

nāḍāyanī cendrasenā yathaiva; vaśyā nityaṃ mudgalasyājamīḍha. rākoditendūdayatulyakīrteḥ. yathā sītā dāśarather mahātmano. yathā tava draupadī pāṇḍuputra. tathā śāntā ṛśyaśṛṅgaṃ vanasthaṃ; prītyā yuktā paryacaran narendra.

तस्याश्रमः पुण्य एषो विभाति; महाह्रदं शोभयन् पुण्यकीर्तेः। अत्र स्नातः कृतकृत्यो विशुद्धस्; तीर्थान्य् अन्यान्य् अनुसंयाहि राजन्।

tasyāśramaḥ puṇya eṣo vibhāti; mahāhradaṃ śobhayan puṇyakīrteḥ. atra snātaḥ kṛtakṛtyo viśuddhas; tīrthāny anyāny anusaṃyāhi rājan.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents