महाभारत 3.112 (श्लोक 1)

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 112→

[mh-3-112] • 18 श्लोकाः

ऋश्यशृङ्ग उवाच। इहागतो जटिलो ब्रह्मचारी; न वै ह्रस्वो नातिदीर्घो मनस्वी। सुवर्णवर्णः कमलायताक्षः; सुतः सुराणाम् इव शोभमानः।

ṛśyaśṛṅga uvāca. ihāgato jaṭilo brahmacārī; na vai hrasvo nātidīrgho manasvī. suvarṇavarṇaḥ kamalāyatākṣaḥ; sutaḥ surāṇām iva śobhamānaḥ.

समृद्धरूपः सवितेव दीप्तः; सुशुक्लकृष्णाक्षतरश् चकोरैः। नीलाः प्रसन्नाश् च जटाः सुगन्धा; हिरण्यरज्जुग्रथिताः सुदीर्घाः।

samṛddharūpaḥ saviteva dīptaḥ; suśuklakṛṣṇākṣataraś cakoraiḥ. nīlāḥ prasannāś ca jaṭāḥ sugandhā; hiraṇyarajjugrathitāḥ sudīrghāḥ.

आधाररूपा पुनर् अस्य कण्ठे; विभ्राजते विद्युद् इवान्तरिक्षे। द्वौ चास्य पिण्डाव् अधरेण कण्ठम्; अजातरोमौ सुमनोहरौ च।

ādhārarūpā punar asya kaṇṭhe; vibhrājate vidyud ivāntarikṣe. dvau cāsya piṇḍāv adhareṇa kaṇṭham; ajātaromau sumanoharau ca.

विलग्नमध्यश् च स नाभिदेशे; कटिश् च तस्यातिकृतप्रमाणा। तथास्य चीरान्तरिता प्रभाति; हिरण्मयी मेखला मे यथेयम्। अन्यच् च तस्याद्भुतदर्शनीया। विभाति माला कनकप्रभासा। कण्ठे स्थिता वक्षसि घूर्णमाना। यथाक्षमाला भवता निबद्धा।

vilagnamadhyaś ca sa nābhideśe; kaṭiś ca tasyātikṛtapramāṇā. tathāsya cīrāntaritā prabhāti; hiraṇmayī mekhalā me yatheyam. anyac ca tasyādbhutadarśanīyā. vibhāti mālā kanakaprabhāsā. kaṇṭhe sthitā vakṣasi ghūrṇamānā. yathākṣamālā bhavatā nibaddhā.

अन्यच् च तस्याद्भुतदर्शनीयं; विकूजितं पादयोः संप्रभाति। पाण्योश् च तद्वत् स्वनवन् निबद्धौ; कलापकाव् अक्षमाला यथेयम्।

anyac ca tasyādbhutadarśanīyaṃ; vikūjitaṃ pādayoḥ saṃprabhāti. pāṇyoś ca tadvat svanavan nibaddhau; kalāpakāv akṣamālā yatheyam.

विचेष्टमानस्य च तस्य तानि; कूजन्ति हंसा सरसीव मत्ताः। चीराणि तस्याद्भुतदर्शनानि; नेमानि तद्वन् मम रूपवन्ति।

viceṣṭamānasya ca tasya tāni; kūjanti haṃsā sarasīva mattāḥ. cīrāṇi tasyādbhutadarśanāni; nemāni tadvan mama rūpavanti.

वक्त्रं च तस्याद्भुतदर्शनीयं; प्रव्याहृतं ह्लादयतीव चेतः। पुंस्कोकिलस्येव च तस्य वाणी; तां शृण्वतो मे व्यथितो ऽन्तरात्मा।

vaktraṃ ca tasyādbhutadarśanīyaṃ; pravyāhṛtaṃ hlādayatīva cetaḥ. puṃskokilasyeva ca tasya vāṇī; tāṃ śṛṇvato me vyathito 'ntarātmā.

यथा वनं माधवमासि मध्ये; समीरितं श्वसनेनाभिवाति। तथा स वात्य् उत्तमपुण्यगन्धी; निषेव्यमाणः पवनेन तात।

yathā vanaṃ mādhavamāsi madhye; samīritaṃ śvasanenābhivāti. tathā sa vāty uttamapuṇyagandhī; niṣevyamāṇaḥ pavanena tāta.

सुसंयताश् चापि जटा विभक्ता; द्वैधीकृता भान्ति समा ललाटे। कर्णौ च चित्रैर् इव चक्रवालैः; समावृतौ तस्य सुरूपवद्भिः।

susaṃyatāś cāpi jaṭā vibhaktā; dvaidhīkṛtā bhānti samā lalāṭe. karṇau ca citrair iva cakravālaiḥ; samāvṛtau tasya surūpavadbhiḥ.

तथा फलं वृत्तम् अथो विचित्रं; समाहनत् पाणिना दक्षिणेन। तद् भूमिम् आसाद्य पुनः पुनश् च; समुत्पतत्य् अद्भुतरूपम् उच्चैः।

tathā phalaṃ vṛttam atho vicitraṃ; samāhanat pāṇinā dakṣiṇena. tad bhūmim āsādya punaḥ punaś ca; samutpataty adbhutarūpam uccaiḥ.

तच् चापि हत्वा परिवर्तते ऽसौ; वातेरितो वृक्ष इवावघूर्णः। तं प्रेक्ष्य मे पुत्रम् इवामराणां; प्रीतिः परा तात रतिश् च जाता।

tac cāpi hatvā parivartate 'sau; vāterito vṛkṣa ivāvaghūrṇaḥ. taṃ prekṣya me putram ivāmarāṇāṃ; prītiḥ parā tāta ratiś ca jātā.

स मे समाश्लिष्य पुनः शरीरं; जटासु गृह्याभ्यवनाम्य वक्त्रम्। वक्त्रेण वक्त्रं प्रणिधाय शब्दं; चकार तन् मे ऽजनयत् प्रहर्षम्।

sa me samāśliṣya punaḥ śarīraṃ; jaṭāsu gṛhyābhyavanāmya vaktram. vaktreṇa vaktraṃ praṇidhāya śabdaṃ; cakāra tan me 'janayat praharṣam.

न चापि पाद्यं बहु मन्यते ऽसौ; फलानि चेमानि मयाहृतानि। एवंव्रतो ऽस्मीति च माम् अवोचत्; फलानि चान्यानि नवान्य् अदान् मे।

na cāpi pādyaṃ bahu manyate 'sau; phalāni cemāni mayāhṛtāni. evaṃvrato 'smīti ca mām avocat; phalāni cānyāni navāny adān me.

मयोपयुक्तानि फलानि तानि; नेमानि तुल्यानि रसेन तेषाम्। न चापि तेषां त्वग् इयं यथैषां; साराणि नैषाम् इव सन्ति तेषाम्।

mayopayuktāni phalāni tāni; nemāni tulyāni rasena teṣām. na cāpi teṣāṃ tvag iyaṃ yathaiṣāṃ; sārāṇi naiṣām iva santi teṣām.

तोयानि चैवातिरसानि मह्यं; प्रादात् स वै पातुम् उदाररूपः। पीत्वैव यान्य् अभ्यधिकः प्रहर्षो; ममाभवद् भूश् चलितेव चासीत्।

toyāni caivātirasāni mahyaṃ; prādāt sa vai pātum udārarūpaḥ. pītvaiva yāny abhyadhikaḥ praharṣo; mamābhavad bhūś caliteva cāsīt.

इमानि चित्राणि च गन्धवन्ति; माल्यानि तस्योद्ग्रथितानि पट्टैः। यानि प्रकीर्येह गतः स्वम् एव; स आश्रमं तपसा द्योतमानः।

imāni citrāṇi ca gandhavanti; mālyāni tasyodgrathitāni paṭṭaiḥ. yāni prakīryeha gataḥ svam eva; sa āśramaṃ tapasā dyotamānaḥ.

गतेन तेनास्मि कृतो विचेता; गात्रं च मे संपरितप्यतीव। इच्छामि तस्यान्तिकम् आशु गन्तुं; तं चेह नित्यं परिवर्तमानम्।

gatena tenāsmi kṛto vicetā; gātraṃ ca me saṃparitapyatīva. icchāmi tasyāntikam āśu gantuṃ; taṃ ceha nityaṃ parivartamānam.

गच्छामि तस्यान्तिकम् एव तात; का नाम सा व्रतचर्या च तस्य। इच्छाम्य् अहं चरितुं तेन सार्धं; यथा तपः स चरत्य् उग्रकर्मा। चर्तुं तथेच्छा हृदये ममास्ति। दुनोति चित्तं यदि तं न पश्ये।

gacchāmi tasyāntikam eva tāta; kā nāma sā vratacaryā ca tasya. icchāmy ahaṃ carituṃ tena sārdhaṃ; yathā tapaḥ sa caraty ugrakarmā. cartuṃ tathecchā hṛdaye mamāsti. dunoti cittaṃ yadi taṃ na paśye.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents