महाभारत 3.111 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 111→

[mh-3-111] • 22 श्लोकाः

लोमश उवाच। सा तु नाव्याश्रमं चक्रे राजकार्यार्थसिद्धये। संदेशाच् चैव नृपतेः स्वबुद्ध्या चैव भारत।

lomaśa uvāca. sā tu nāvyāśramaṃ cakre rājakāryārthasiddhaye. saṃdeśāc caiva nṛpateḥ svabuddhyā caiva bhārata.

नानापुष्पफलैर् वृक्षैः कृत्रिमैर् उपशोभितम्। नानागुल्मलतोपेतैः स्वादुकामफलप्रदैः।

nānāpuṣpaphalair vṛkṣaiḥ kṛtrimair upaśobhitam. nānāgulmalatopetaiḥ svādukāmaphalapradaiḥ.

अतीव रमणीयं तद् अतीव च मनोहरम्। चक्रे नाव्याश्रमं रम्यम् अद्भुतोपमदर्शनम्।

atīva ramaṇīyaṃ tad atīva ca manoharam. cakre nāvyāśramaṃ ramyam adbhutopamadarśanam.

ततो निबध्य तां नावम् अदूरे काश्यपाश्रमात्। चारयाम् आस पुरुषैर् विहारं तस्य वै मुनेः।

tato nibadhya tāṃ nāvam adūre kāśyapāśramāt. cārayām āsa puruṣair vihāraṃ tasya vai muneḥ.

ततो दुहितरं वेश्या समाधायेतिकृत्यताम्। दृष्ट्वान्तरं काश्यपस्य प्राहिणोद् बुद्धिसंमताम्।

tato duhitaraṃ veśyā samādhāyetikṛtyatām. dṛṣṭvāntaraṃ kāśyapasya prāhiṇod buddhisaṃmatām.

सा तत्र गत्वा कुशला तपोनित्यस्य संनिधौ। आश्रमं तं समासाद्य ददर्श तम् ऋषेः सुतम्।

sā tatra gatvā kuśalā taponityasya saṃnidhau. āśramaṃ taṃ samāsādya dadarśa tam ṛṣeḥ sutam.

वेश्योवाच। कच्चिन् मुने कुशलं तापसानां; कच्चिच् च वो मूलफलं प्रभूतम्। कच्चिद् भवान् रमते चाश्रमे ऽस्मिंस्; त्वां वै द्रष्टुं सांप्रतम् आगतो ऽस्मि।

veśyovāca. kaccin mune kuśalaṃ tāpasānāṃ; kaccic ca vo mūlaphalaṃ prabhūtam. kaccid bhavān ramate cāśrame 'smiṃs; tvāṃ vai draṣṭuṃ sāṃpratam āgato 'smi.

कच्चित् तपो वर्धते तापसानां; पिता च ते कच्चिद् अहीनतेजाः। कच्चित् त्वया प्रीयते चैव विप्र; कच्चित् स्वाध्यायः क्रियते ऋश्यशृङ्ग।

kaccit tapo vardhate tāpasānāṃ; pitā ca te kaccid ahīnatejāḥ. kaccit tvayā prīyate caiva vipra; kaccit svādhyāyaḥ kriyate ṛśyaśṛṅga.

ऋश्यशृङ्ग उवाच। ऋद्धो भवाञ् ज्योतिर् इव प्रकाशते; मन्ये चाहं त्वाम् अभिवादनीयम्। पाद्यं वै ते संप्रदास्यामि कामाद्; यथाधर्मं फलमूलानि चैव।

ṛśyaśṛṅga uvāca. ṛddho bhavāñ jyotir iva prakāśate; manye cāhaṃ tvām abhivādanīyam. pādyaṃ vai te saṃpradāsyāmi kāmād; yathādharmaṃ phalamūlāni caiva.

कौश्यां बृस्याम् आस्स्व यथोपजोषं; कृष्णाजिनेनावृतायां सुखायाम्। क्व चाश्रमस् तव किं नाम चेदं; व्रतं ब्रह्मंश् चरसि हि देववत् त्वम्।

kauśyāṃ bṛsyām āssva yathopajoṣaṃ; kṛṣṇājinenāvṛtāyāṃ sukhāyām. kva cāśramas tava kiṃ nāma cedaṃ; vrataṃ brahmaṃś carasi hi devavat tvam.

वेश्योवाच। ममाश्रमः काश्यपपुत्र रम्यस्; त्रियोजनं शैलम् इमं परेण। तत्र स्वधर्मो ऽनभिवादनं नो; न चोदकं पाद्यम् उपस्पृशामः। भवता नाभिवाद्यो ऽहम् अभिवाद्यो भवान् मया। व्रतम् एतादृशं ब्रह्मन् परिष्वज्यो भवान् मया।

veśyovāca. mamāśramaḥ kāśyapaputra ramyas; triyojanaṃ śailam imaṃ pareṇa. tatra svadharmo 'nabhivādanaṃ no; na codakaṃ pādyam upaspṛśāmaḥ. bhavatā nābhivādyo 'ham abhivādyo bhavān mayā. vratam etādṛśaṃ brahman pariṣvajyo bhavān mayā.

ऋश्यशृङ्ग उवाच। फलानि पक्वानि ददानि ते ऽहं; भल्लातकान्य् आमलकानि चैव। परूषकानीङ्गुदधन्वनानि; प्रियालानां कामकारं कुरुष्व। गृहाण कामाद् धि ममोपकारात्। कुरुष्व कामं यद् अभीप्सितं मे।

ṛśyaśṛṅga uvāca. phalāni pakvāni dadāni te 'haṃ; bhallātakāny āmalakāni caiva. parūṣakānīṅgudadhanvanāni; priyālānāṃ kāmakāraṃ kuruṣva. gṛhāṇa kāmād dhi mamopakārāt. kuruṣva kāmaṃ yad abhīpsitaṃ me.

लोमश उवाच। सा तानि सर्वाणि विसर्जयित्वा; भक्षान् महार्हान् प्रददौ ततो ऽस्मै। तान्य् ऋश्यशृङ्गस्य महारसानि; भृशं सुरूपाणि रुचिं ददुर् हि।

lomaśa uvāca. sā tāni sarvāṇi visarjayitvā; bhakṣān mahārhān pradadau tato 'smai. tāny ṛśyaśṛṅgasya mahārasāni; bhṛśaṃ surūpāṇi ruciṃ dadur hi.

ददौ च माल्यानि सुगन्धवन्ति; चित्राणि वासांसि च भानुमन्ति। पानानि चाग्र्याणि ततो मुमोद; चिक्रीड चैव प्रजहास चैव।

dadau ca mālyāni sugandhavanti; citrāṇi vāsāṃsi ca bhānumanti. pānāni cāgryāṇi tato mumoda; cikrīḍa caiva prajahāsa caiva.

सा कन्दुकेनारमतास्य मूले; विभज्यमाना फलिता लतेव। गात्रैश् च गात्राणि निषेवमाणा; समाश्लिषच् चासकृद् ऋश्यशृङ्गम्।

sā kandukenāramatāsya mūle; vibhajyamānā phalitā lateva. gātraiś ca gātrāṇi niṣevamāṇā; samāśliṣac cāsakṛd ṛśyaśṛṅgam.

सर्जान् अशोकांस् तिलकांश् च वृक्षान्; प्रपुष्पितान् अवनाम्यावभज्य। विलज्जमानेव मदाभिभूता; प्रलोभयाम् आस सुतं महर्षेः।

sarjān aśokāṃs tilakāṃś ca vṛkṣān; prapuṣpitān avanāmyāvabhajya. vilajjamāneva madābhibhūtā; pralobhayām āsa sutaṃ maharṣeḥ.

अथर्श्यशृङ्गं विकृतं समीक्ष्य; पुनः पुनः पीड्य च कायम् अस्य। अवेक्षमाणा शनकैर् जगाम; कृत्वाग्निहोत्रस्य तदापदेशम्।

atharśyaśṛṅgaṃ vikṛtaṃ samīkṣya; punaḥ punaḥ pīḍya ca kāyam asya. avekṣamāṇā śanakair jagāma; kṛtvāgnihotrasya tadāpadeśam.

तस्यां गतायां मदनेन मत्तो; विचेतनश् चाभवद् ऋश्यशृङ्गः। ताम् एव भावेन गतेन शून्यो; विनिःश्वसन्न् आर्तरूपो बभूव।

tasyāṃ gatāyāṃ madanena matto; vicetanaś cābhavad ṛśyaśṛṅgaḥ. tām eva bhāvena gatena śūnyo; viniḥśvasann ārtarūpo babhūva.

ततो मुहूर्ताद् धरिपिङ्गलाक्षः; प्रवेष्टितो रोमभिरा नखाग्रात्। स्वाध्यायवान् वृत्तसमाधियुक्तो; विभाण्डकः काश्यपः प्रादुरासीत्।

tato muhūrtād dharipiṅgalākṣaḥ; praveṣṭito romabhirā nakhāgrāt. svādhyāyavān vṛttasamādhiyukto; vibhāṇḍakaḥ kāśyapaḥ prādurāsīt.

सो ऽपश्यद् आसीनम् उपेत्य पुत्रं; ध्यायन्तम् एकं विपरीतचित्तम्। विनिःश्वसन्तं मुहुर् ऊर्ध्वदृष्टिं; विभाण्डकः पुत्रम् उवाच दीनम्।

so 'paśyad āsīnam upetya putraṃ; dhyāyantam ekaṃ viparītacittam. viniḥśvasantaṃ muhur ūrdhvadṛṣṭiṃ; vibhāṇḍakaḥ putram uvāca dīnam.

न कल्प्यन्ते समिधः किं नु तात; कच्चिद् धुतं चाग्निहोत्रं त्वयाद्य। सुनिर्णिक्तं स्रुक्स्रुवं होमधेनुः; कच्चित् सवत्सा च कृता त्वयाद्य।

na kalpyante samidhaḥ kiṃ nu tāta; kaccid dhutaṃ cāgnihotraṃ tvayādya. sunirṇiktaṃ sruksruvaṃ homadhenuḥ; kaccit savatsā ca kṛtā tvayādya.

न वै यथापूर्वम् इवासि पुत्र; चिन्तापरश् चासि विचेतनश् च। दीनो ऽतिमात्रं त्वम् इहाद्य किं नु; पृच्छामि त्वां क इहाद्यागतो ऽभूत्।

na vai yathāpūrvam ivāsi putra; cintāparaś cāsi vicetanaś ca. dīno 'timātraṃ tvam ihādya kiṃ nu; pṛcchāmi tvāṃ ka ihādyāgato 'bhūt.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...