महाभारत 3.107 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 107→

[mh-3-107] • 25 श्लोकाः

लोमश उवाच। स तु राजा महेष्वासश् चक्रवर्ती महारथः। बभूव सर्वलोकस्य मनोनयननन्दनः।

lomaśa uvāca. sa tu rājā maheṣvāsaś cakravartī mahārathaḥ. babhūva sarvalokasya manonayananandanaḥ.

स शुश्राव महाबाहुः कपिलेन महात्मना। पितॄणां निधनं घोरम् अप्राप्तिं त्रिदिवस्य च।

sa śuśrāva mahābāhuḥ kapilena mahātmanā. pitṝṇāṃ nidhanaṃ ghoram aprāptiṃ tridivasya ca.

स राज्यं सचिवे न्यस्य हृदयेन विदूयता। जगाम हिमवत्पार्श्वं तपस् तप्तुं नरेश्वरः।

sa rājyaṃ sacive nyasya hṛdayena vidūyatā. jagāma himavatpārśvaṃ tapas taptuṃ nareśvaraḥ.

आरिराधयिषुर् गङ्गां तपसा दग्धकिल्बिषः। सो ऽपश्यत नरश्रेष्ठ हिमवन्तं नगोत्तमम्।

ārirādhayiṣur gaṅgāṃ tapasā dagdhakilbiṣaḥ. so 'paśyata naraśreṣṭha himavantaṃ nagottamam.

शृङ्गैर् बहुविधाकारैर् धातुमद्भिर् अलंकृतम्। पवनालम्बिभिर् मेघैः परिष्वक्तं समन्ततः।

śṛṅgair bahuvidhākārair dhātumadbhir alaṃkṛtam. pavanālambibhir meghaiḥ pariṣvaktaṃ samantataḥ.

नदीकुञ्जनितम्बैश् च सोदकैर् उपशोभितम्। गुहाकन्दरसंलीनैः सिंहव्याघ्रैर् निषेवितम्।

nadīkuñjanitambaiś ca sodakair upaśobhitam. guhākandarasaṃlīnaiḥ siṃhavyāghrair niṣevitam.

शकुनैश् च विचित्राङ्गैः कूजद्भिर् विविधा गिरः। भृङ्गराजैस् तथा हंसैर् दात्यूहैर् जलकुक्कुटैः।

śakunaiś ca vicitrāṅgaiḥ kūjadbhir vividhā giraḥ. bhṛṅgarājais tathā haṃsair dātyūhair jalakukkuṭaiḥ.

मयूरैः शतपत्रैश् च कोकिलैर् जीवजीवकैः। चकोरैर् असितापाङ्गैस् तथा पुत्रप्रियैर् अपि।

mayūraiḥ śatapatraiś ca kokilair jīvajīvakaiḥ. cakorair asitāpāṅgais tathā putrapriyair api.

जलस्थानेषु रम्येषु पद्मिनीभिश् च संकुलम्। सारसानां च मधुरैर् व्याहृतैः समलंकृतम्।

jalasthāneṣu ramyeṣu padminībhiś ca saṃkulam. sārasānāṃ ca madhurair vyāhṛtaiḥ samalaṃkṛtam.

किंनरैर् अप्सरोभिश् च निषेवितशिलातलम्। दिशागजविषाणाग्रैः समन्ताद् घृष्टपादपम्।

kiṃnarair apsarobhiś ca niṣevitaśilātalam. diśāgajaviṣāṇāgraiḥ samantād ghṛṣṭapādapam.

विद्याधरानुचरितं नानारत्नसमाकुलम्। विषोल्बणैर् भुजंगैश् च दीप्तजिह्वैर् निषेवितम्।

vidyādharānucaritaṃ nānāratnasamākulam. viṣolbaṇair bhujaṃgaiś ca dīptajihvair niṣevitam.

क्व चित् कनकसंकाशं क्व चिद् रजतसंनिभम्। क्व चिद् अञ्जनपुञ्जाभं हिमवन्तम् उपागमत्।

kva cit kanakasaṃkāśaṃ kva cid rajatasaṃnibham. kva cid añjanapuñjābhaṃ himavantam upāgamat.

स तु तत्र नरश्रेष्ठस् तपो घोरं समाश्रितः। फलमूलाम्बुभक्षो ऽभूत् सहस्रं परिवत्सरान्।

sa tu tatra naraśreṣṭhas tapo ghoraṃ samāśritaḥ. phalamūlāmbubhakṣo 'bhūt sahasraṃ parivatsarān.

संवत्सरसहस्रे तु गते दिव्ये महानदी। दर्शयाम् आस तं गङ्गा तदा मूर्तिमती स्वयम्।

saṃvatsarasahasre tu gate divye mahānadī. darśayām āsa taṃ gaṅgā tadā mūrtimatī svayam.

गङ्गोवाच। किम् इच्छसि महाराज मत्तः किं च ददानि ते। तद् ब्रवीहि नरश्रेष्ठ करिष्यामि वचस् तव।

gaṅgovāca. kim icchasi mahārāja mattaḥ kiṃ ca dadāni te. tad bravīhi naraśreṣṭha kariṣyāmi vacas tava.

लोमश उवाच। एवम् उक्तः प्रत्युवाच राजा हैमवतीं तदा। तदा भगीरथो राजन् प्रणिपत्य कृताञ्जलिः। पितामहा मे वरदे कपिलेन महानदि। अन्वेषमाणास् तुरगं नीता वैवस्वतक्षयम्।

lomaśa uvāca. evam uktaḥ pratyuvāca rājā haimavatīṃ tadā. tadā bhagīratho rājan praṇipatya kṛtāñjaliḥ. pitāmahā me varade kapilena mahānadi. anveṣamāṇās turagaṃ nītā vaivasvatakṣayam.

षष्टिस् तानि सहस्राणि सागराणां महात्मनाम्। कापिलं तेज आसाद्य क्षणेन निधनं गताः।

ṣaṣṭis tāni sahasrāṇi sāgarāṇāṃ mahātmanām. kāpilaṃ teja āsādya kṣaṇena nidhanaṃ gatāḥ.

तेषाम् एवं विनष्टानां स्वर्गे वासो न विद्यते। यावत् तानि शरीराणि त्वं जलैर् नाभिषिञ्चसि। तावत् स्वर्गे न वत्स्यंति मम पूर्वपितामहाः। तावत् तेषां गतिर् नास्ति सागराणां महानदि।

teṣām evaṃ vinaṣṭānāṃ svarge vāso na vidyate. yāvat tāni śarīrāṇi tvaṃ jalair nābhiṣiñcasi. tāvat svarge na vatsyaṃti mama pūrvapitāmahāḥ. tāvat teṣāṃ gatir nāsti sāgarāṇāṃ mahānadi.

स्वर्गं नय महाभागे मत्पितॄन् सगरात्मजान्। तेषाम् अर्थे ऽभियाचामि त्वाम् अहं वै महानदि।

svargaṃ naya mahābhāge matpitṝn sagarātmajān. teṣām arthe 'bhiyācāmi tvām ahaṃ vai mahānadi.

एतच् छ्रुत्वा वचो राज्ञो गङ्गा लोकनमस्कृता। भगीरथम् इदं वाक्यं सुप्रीता समभाषत।

etac chrutvā vaco rājño gaṅgā lokanamaskṛtā. bhagīratham idaṃ vākyaṃ suprītā samabhāṣata.

करिष्यामि महाराज वचस् ते नात्र संशयः। वेगं तु मम दुर्धार्यं पतन्त्या गगनाच् च्युतम्।

kariṣyāmi mahārāja vacas te nātra saṃśayaḥ. vegaṃ tu mama durdhāryaṃ patantyā gaganāc cyutam.

न शक्तस् त्रिषु लोकेषु कश् चिद् धारयितुं नृप। अन्यत्र विबुधश्रेष्ठान् नीलकण्ठान् महेश्वरात्।

na śaktas triṣu lokeṣu kaś cid dhārayituṃ nṛpa. anyatra vibudhaśreṣṭhān nīlakaṇṭhān maheśvarāt.

तं तोषय महाबाहो तपसा वरदं हरम्। स तु मां प्रच्युतां देवः शिरसा धारयिष्यति। करिष्यति च ते कामं पितॄणां हितकाम्यया। तपसाराधितः शंभुर् भगवांल् लोकभावनः।

taṃ toṣaya mahābāho tapasā varadaṃ haram. sa tu māṃ pracyutāṃ devaḥ śirasā dhārayiṣyati. kariṣyati ca te kāmaṃ pitṝṇāṃ hitakāmyayā. tapasārādhitaḥ śaṃbhur bhagavāṃl lokabhāvanaḥ.

एतच् छ्रुत्वा वचो राजन् महाराजो भगीरथः। कैलासं पर्वतं गत्वा तोषयाम् आस शंकरम्।

etac chrutvā vaco rājan mahārājo bhagīrathaḥ. kailāsaṃ parvataṃ gatvā toṣayām āsa śaṃkaram.

ततस् तेन समागम्य कालयोगेन केन चित्। गङ्गावतरणं राजन्न् अयाचत महीपतिः। अगृह्णाच् च वरं तस्माद् गङ्गाया धारणं नृप। स्वर्गवासं समुद्दिश्य पितॄणां स नरोत्तमः।

tatas tena samāgamya kālayogena kena cit. gaṅgāvataraṇaṃ rājann ayācata mahīpatiḥ. agṛhṇāc ca varaṃ tasmād gaṅgāyā dhāraṇaṃ nṛpa. svargavāsaṃ samuddiśya pitṝṇāṃ sa narottamaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...