महाभारत 2.58 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←सभा पर्व→

←अध्याय 58→

[mh-2-58] • 43 श्लोकाः

शकुनिर् उवाच। बहु वित्तं पराजैषीः पाण्डवानां युधिष्ठिर। आचक्ष्व वित्तं कौन्तेय यदि ते ऽस्त्य् अपराजितम्।

śakunir uvāca. bahu vittaṃ parājaiṣīḥ pāṇḍavānāṃ yudhiṣṭhira. ācakṣva vittaṃ kaunteya yadi te 'sty aparājitam.

युधिष्ठिर उवाच। मम वित्तम् असंख्येयं यद् अहं वेद सौबल। अथ त्वं शकुने कस्माद् वित्तं समनुपृच्छसि।

yudhiṣṭhira uvāca. mama vittam asaṃkhyeyaṃ yad ahaṃ veda saubala. atha tvaṃ śakune kasmād vittaṃ samanupṛcchasi.

अयुतं प्रयुतं चैव खर्वं पद्मं तथार्बुदम्। शङ्खं चैव निखर्वं च समुद्रं चात्र पण्यताम्। मध्यं चैव परार्धं च सपरं चात्र पण्यताम्। कबन्धं निकबन्धं च सागरं चात्र पण्यताम्। एतन् मम धनं राजंस् तेन दीव्याम्य् अहं त्वया।

ayutaṃ prayutaṃ caiva kharvaṃ padmaṃ tathārbudam. śaṅkhaṃ caiva nikharvaṃ ca samudraṃ cātra paṇyatām. madhyaṃ caiva parārdhaṃ ca saparaṃ cātra paṇyatām. kabandhaṃ nikabandhaṃ ca sāgaraṃ cātra paṇyatām. etan mama dhanaṃ rājaṃs tena dīvyāmy ahaṃ tvayā.

वैशंपायन उवाच। एतच् छ्रुत्वा व्यवसितो निकृतिं समुपाश्रितः। जितम् इत्य् एव शकुनिर् युधिष्ठिरम् अभाषत।

vaiśaṃpāyana uvāca. etac chrutvā vyavasito nikṛtiṃ samupāśritaḥ. jitam ity eva śakunir yudhiṣṭhiram abhāṣata.

युधिष्ठिर उवाच। गवाश्वं बहुधेनूकम् असंख्येयम् अजाविकम्। यत् किं चिद् अनुवर्णानां प्राक् सिन्धोर् अपि सौबल। एतन् मम धनं राजंस् तेन दीव्याम्य् अहं त्वया।

yudhiṣṭhira uvāca. gavāśvaṃ bahudhenūkam asaṃkhyeyam ajāvikam. yat kiṃ cid anuvarṇānāṃ prāk sindhor api saubala. etan mama dhanaṃ rājaṃs tena dīvyāmy ahaṃ tvayā.

vaiśaṃpāyana uvāca. etac chrutvā vyavasito nikṛtiṃ samupāśritaḥ. jitam ity eva śakunir yudhiṣṭhiram abhāṣata.

युधिष्ठिर उवाच। पुरं जनपदो भूमिर् अब्राह्मणधनैः सह। अब्राह्मणाश् च पुरुषा राजञ् शिष्टं धनं मम। एतद् राजन् धनं मह्यं तेन दीव्याम्य् अहं त्वया।

yudhiṣṭhira uvāca. puraṃ janapado bhūmir abrāhmaṇadhanaiḥ saha. abrāhmaṇāś ca puruṣā rājañ śiṣṭaṃ dhanaṃ mama. etad rājan dhanaṃ mahyaṃ tena dīvyāmy ahaṃ tvayā.

vaiśaṃpāyana uvāca. etac chrutvā vyavasito nikṛtiṃ samupāśritaḥ. jitam ity eva śakunir yudhiṣṭhiram abhāṣata.

युधिष्ठिर उवाच। राजपुत्रा इमे राजञ् शोभन्ते येन भूषिताः। कुण्डलानि च निष्काश् च सर्वं चाङ्गविभूषणम्। वासांसि च महार्हाणि सर्वम् अन्यद् विनायुधैः। एतन् मम धनं राजंस् तेन दीव्याम्य् अहं त्वया।

yudhiṣṭhira uvāca. rājaputrā ime rājañ śobhante yena bhūṣitāḥ. kuṇḍalāni ca niṣkāś ca sarvaṃ cāṅgavibhūṣaṇam. vāsāṃsi ca mahārhāṇi sarvam anyad vināyudhaiḥ. etan mama dhanaṃ rājaṃs tena dīvyāmy ahaṃ tvayā.

vaiśaṃpāyana uvāca. etac chrutvā vyavasito nikṛtiṃ samupāśritaḥ. jitam ity eva śakunir yudhiṣṭhiram abhāṣata.

युधिष्ठिर उवाच। श्यामो युवा लोहिताक्षः सिंहस्कन्धो महाभुजः। नकुलो ग्लह एको मे यच् चैतत् स्वगतं धनम्।

yudhiṣṭhira uvāca. śyāmo yuvā lohitākṣaḥ siṃhaskandho mahābhujaḥ. nakulo glaha eko me yac caitat svagataṃ dhanam.

शकुनिर् उवाच। प्रियस् ते नकुलो राजन् राजपुत्रो युधिष्ठिर। अस्माकं धनतां प्राप्तो भूयस् त्वं केन दीव्यसि।

śakunir uvāca. priyas te nakulo rājan rājaputro yudhiṣṭhira. asmākaṃ dhanatāṃ prāpto bhūyas tvaṃ kena dīvyasi.

वैशंपायन उवाच। एवम् उक्त्वा तु शकुनिस् तान् अक्षान् प्रत्यपद्यत। जितम् इत्य् एव शकुनिर् युधिष्ठिरम् अभाषत।

vaiśaṃpāyana uvāca. evam uktvā tu śakunis tān akṣān pratyapadyata. jitam ity eva śakunir yudhiṣṭhiram abhāṣata.

युधिष्ठिर उवाच। अयं धर्मान् सहदेवो ऽनुशास्ति; लोके ह्य् अस्मिन् पण्डिताख्यां गतश् च। अनर्हता राजपुत्रेण तेन; त्वया दीव्याम्य् अप्रियवत् प्रियेण।

yudhiṣṭhira uvāca. ayaṃ dharmān sahadevo 'nuśāsti; loke hy asmin paṇḍitākhyāṃ gataś ca. anarhatā rājaputreṇa tena; tvayā dīvyāmy apriyavat priyeṇa.

vaiśaṃpāyana uvāca. etac chrutvā vyavasito nikṛtiṃ samupāśritaḥ. jitam ity eva śakunir yudhiṣṭhiram abhāṣata.

शकुनिर् उवाच। माद्रीपुत्रौ प्रियौ राजंस् तवेमौ विजितौ मया। गरीयांसौ तु ते मन्ये भीमसेनधनंजयौ।

śakunir uvāca. mādrīputrau priyau rājaṃs tavemau vijitau mayā. garīyāṃsau tu te manye bhīmasenadhanaṃjayau.

युधिष्ठिर उवाच। अधर्मं चरसे नूनं यो नावेक्षसि वै नयम्। यो नः सुमनसां मूढ विभेदं कर्तुम् इच्छसि।

yudhiṣṭhira uvāca. adharmaṃ carase nūnaṃ yo nāvekṣasi vai nayam. yo naḥ sumanasāṃ mūḍha vibhedaṃ kartum icchasi.

शकुनिर् उवाच। गर्ते मत्तः प्रपतति प्रमत्तः स्थाणुम् ऋच्छति। ज्येष्ठो राजन् वरिष्ठो ऽसि नमस् ते भरतर्षभ।

śakunir uvāca. garte mattaḥ prapatati pramattaḥ sthāṇum ṛcchati. jyeṣṭho rājan variṣṭho 'si namas te bharatarṣabha.

स्वप्ने न तानि पश्यन्ति जाग्रतो वा युधिष्ठिर। कितवा यानि दीव्यन्तः प्रलपन्त्य् उत्कटा इव।

svapne na tāni paśyanti jāgrato vā yudhiṣṭhira. kitavā yāni dīvyantaḥ pralapanty utkaṭā iva.

युधिष्ठिर उवाच। यो नः संख्ये नौर् इव पारनेता; जेता रिपूणां राजपुत्रस् तरस्वी। अनर्हता लोकवीरेण तेन; दीव्याम्य् अहं शकुने फल्गुनेन।

yudhiṣṭhira uvāca. yo naḥ saṃkhye naur iva pāranetā; jetā ripūṇāṃ rājaputras tarasvī. anarhatā lokavīreṇa tena; dīvyāmy ahaṃ śakune phalgunena.

vaiśaṃpāyana uvāca. etac chrutvā vyavasito nikṛtiṃ samupāśritaḥ. jitam ity eva śakunir yudhiṣṭhiram abhāṣata.

शकुनिर् उवाच। अयं मया पाण्डवानां धनुर्धरः; पराजितः पाण्डवः सव्यसाची। भीमेन राजन् दयितेन दीव्य; यत् कैतव्यं पाण्डव ते ऽवशिष्टम्।

śakunir uvāca. ayaṃ mayā pāṇḍavānāṃ dhanurdharaḥ; parājitaḥ pāṇḍavaḥ savyasācī. bhīmena rājan dayitena dīvya; yat kaitavyaṃ pāṇḍava te 'vaśiṣṭam.

युधिष्ठिर उवाच। यो नो नेता यो युधां नः प्रणेता; यथा वज्री दानवशत्रुर् एकः। तिर्यक्प्रेक्षी संहतभ्रूर् महात्मा; सिंहस्कन्धो यश् च सदात्यमर्षी।

yudhiṣṭhira uvāca. yo no netā yo yudhāṃ naḥ praṇetā; yathā vajrī dānavaśatrur ekaḥ. tiryakprekṣī saṃhatabhrūr mahātmā; siṃhaskandho yaś ca sadātyamarṣī.

बलेन तुल्यो यस्य पुमान् न विद्यते; गदाभृताम् अग्र्य इहारिमर्दनः। अनर्हता राजपुत्रेण तेन; दीव्याम्य् अहं भीमसेनेन राजन्।

balena tulyo yasya pumān na vidyate; gadābhṛtām agrya ihārimardanaḥ. anarhatā rājaputreṇa tena; dīvyāmy ahaṃ bhīmasenena rājan.

vaiśaṃpāyana uvāca. etac chrutvā vyavasito nikṛtiṃ samupāśritaḥ. jitam ity eva śakunir yudhiṣṭhiram abhāṣata.

शकुनिर् उवाच। बहु वित्तं पराजैषीर् भ्रातॄंश् च सहयद्विपान्। आचक्ष्व वित्तं कौन्तेय यदि ते ऽस्त्य् अपराजितम्।

śakunir uvāca. bahu vittaṃ parājaiṣīr bhrātṝṃś ca sahayadvipān. ācakṣva vittaṃ kaunteya yadi te 'sty aparājitam.

युधिष्ठिर उवाच। अहं विशिष्टः सर्वेषां भ्रातॄणां दयितस् तथा। कुर्यामस् ते जिताः कर्म स्वयम् आत्मन्य् उपप्लवे।

yudhiṣṭhira uvāca. ahaṃ viśiṣṭaḥ sarveṣāṃ bhrātṝṇāṃ dayitas tathā. kuryāmas te jitāḥ karma svayam ātmany upaplave.

vaiśaṃpāyana uvāca. etac chrutvā vyavasito nikṛtiṃ samupāśritaḥ. jitam ity eva śakunir yudhiṣṭhiram abhāṣata.

शकुनिर् उवाच। एतत् पापिष्ठम् अकरोर् यद् आत्मानं पराजितः। शिष्टे सति धने राजन् पाप आत्मपराजयः।

śakunir uvāca. etat pāpiṣṭham akaror yad ātmānaṃ parājitaḥ. śiṣṭe sati dhane rājan pāpa ātmaparājayaḥ.

वैशंपायन उवाच। एवम् उक्त्वा मताक्षस् तान् ग्लहे सर्वान् अवस्थितान्। पराजयल् लोकवीरान् आक्षेपेण पृथक् पृथक्।

vaiśaṃpāyana uvāca. evam uktvā matākṣas tān glahe sarvān avasthitān. parājayal lokavīrān ākṣepeṇa pṛthak pṛthak.

शकुनिर् उवाच। अस्ति वै ते प्रिया देवी ग्लह एको ऽपराजितः। पणस्व कृष्णां पाञ्चालीं तयात्मानं पुनर् जय।

śakunir uvāca. asti vai te priyā devī glaha eko 'parājitaḥ. paṇasva kṛṣṇāṃ pāñcālīṃ tayātmānaṃ punar jaya.

युधिष्ठिर उवाच। नैव ह्रस्वा न महती नातिकृष्णा न रोहिणी। सरागरक्तनेत्रा च तया दीव्याम्य् अहं त्वया।

yudhiṣṭhira uvāca. naiva hrasvā na mahatī nātikṛṣṇā na rohiṇī. sarāgaraktanetrā ca tayā dīvyāmy ahaṃ tvayā.

शारदोत्पलपत्राक्ष्या शारदोत्पलगन्धया। शारदोत्पलसेविन्या रूपेण श्रीसमानया।

śāradotpalapatrākṣyā śāradotpalagandhayā. śāradotpalasevinyā rūpeṇa śrīsamānayā.

तथैव स्याद् आनृशंस्यात् तथा स्याद् रूपसंपदा। तथा स्याच् छीलसंपत्त्या याम् इच्छेत् पुरुषः स्त्रियम्। सर्वैर् गुणैर् हि संपन्नाम् अनुकूलां प्रियंवदाम्। यदृशीं धर्मकामार्थसिद्धिम् इच्छेन् नरः स्त्रियम्।

tathaiva syād ānṛśaṃsyāt tathā syād rūpasaṃpadā. tathā syāc chīlasaṃpattyā yām icchet puruṣaḥ striyam. sarvair guṇair hi saṃpannām anukūlāṃ priyaṃvadām. yadṛśīṃ dharmakāmārthasiddhim icchen naraḥ striyam.

चरमं संविशति या प्रथमं प्रतिबुध्यते। आ गोपालाविपालेभ्यः सर्वं वेद कृताकृतम्।

caramaṃ saṃviśati yā prathamaṃ pratibudhyate. ā gopālāvipālebhyaḥ sarvaṃ veda kṛtākṛtam.

आभाति पद्मवद् वक्त्रं सस्वेदं मल्लिकेव च। वेदीमध्या दीर्घकेशी ताम्राक्षी नातिरोमशा।

ābhāti padmavad vaktraṃ sasvedaṃ mallikeva ca. vedīmadhyā dīrghakeśī tāmrākṣī nātiromaśā.

तयैवंविधया राजन् पाञ्चाल्याहं सुमध्यया। ग्लहं दीव्यामि चार्वङ्ग्या द्रौपद्या हन्त सौबल।

tayaivaṃvidhayā rājan pāñcālyāhaṃ sumadhyayā. glahaṃ dīvyāmi cārvaṅgyā draupadyā hanta saubala.

वैशंपायन उवाच। एवम् उक्ते तु वचने धर्मराजेन भारत। धिग् धिग् इत्य् एव वृद्धानां सभ्यानां निःसृता गिरः।

vaiśaṃpāyana uvāca. evam ukte tu vacane dharmarājena bhārata. dhig dhig ity eva vṛddhānāṃ sabhyānāṃ niḥsṛtā giraḥ.

चुक्षुभे सा सभा राजन् राज्ञां संजज्ञिरे कथाः। भीष्मद्रोणकृपादीनां स्वेदश् च समजायत।

cukṣubhe sā sabhā rājan rājñāṃ saṃjajñire kathāḥ. bhīṣmadroṇakṛpādīnāṃ svedaś ca samajāyata.

शिरो गृहीत्वा विदुरो गतसत्त्व इवाभवत्। आस्ते ध्यायन्न् अधोवक्त्रो निःश्वसन् पन्नगो यथा। बाह्लिकः सोमदत्तश् च प्रातिपीयः ससंजयः। द्रौणिर् भूरिश्रवाश् चैव युयुत्सुर् धृतराष्ट्रजः। हस्तौ पिंक्षन्न् अधोवक्त्रा निःश्वसन्त इवोरगाः।

śiro gṛhītvā viduro gatasattva ivābhavat. āste dhyāyann adhovaktro niḥśvasan pannago yathā. bāhlikaḥ somadattaś ca prātipīyaḥ sasaṃjayaḥ. drauṇir bhūriśravāś caiva yuyutsur dhṛtarāṣṭrajaḥ. hastau piṃkṣann adhovaktrā niḥśvasanta ivoragāḥ.

धृतराष्ट्रस् तु संहृष्टः पर्यपृच्छत् पुनः पुनः। किं जितं किं जितम् इति ह्य् आकारं नाभ्यरक्षत।

dhṛtarāṣṭras tu saṃhṛṣṭaḥ paryapṛcchat punaḥ punaḥ. kiṃ jitaṃ kiṃ jitam iti hy ākāraṃ nābhyarakṣata.

जहर्ष कर्णो ऽतिभृशं सह दुःशासनादिभिः। इतरेषां तु सभ्यानां नेत्रेभ्यः प्रापतज् जलम्।

jaharṣa karṇo 'tibhṛśaṃ saha duḥśāsanādibhiḥ. itareṣāṃ tu sabhyānāṃ netrebhyaḥ prāpataj jalam.

सौबलस् त्व् अविचार्यैव जितकाशी मदोत्कटः। जितम् इत्य् एव तान् अक्षान् पुनर् एवान्वपद्यत।

saubalas tv avicāryaiva jitakāśī madotkaṭaḥ. jitam ity eva tān akṣān punar evānvapadyata.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...