महाभारत 2.51 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←सभा पर्व→

←अध्याय 51→

[mh-2-51] • 26 श्लोकाः

शकुनिर् उवाच। यां त्वम् एतां श्रियं दृष्ट्वा पाण्डुपुत्रे युधिष्ठिरे। तप्यसे तां हरिष्यामि द्यूतेनाहूयतां परः। आहूयतां परं राजन् कुन्तीपुत्रो युधिष्ठिरः।

śakunir uvāca. yāṃ tvam etāṃ śriyaṃ dṛṣṭvā pāṇḍuputre yudhiṣṭhire. tapyase tāṃ hariṣyāmi dyūtenāhūyatāṃ paraḥ. āhūyatāṃ paraṃ rājan kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ.

अगत्वा संशयम् अहम् अयुद्ध्वा च चमूमुखे। अक्षान् क्षिपन्न् अक्षतः सन् विद्वान् अविदुषो जये।

agatvā saṃśayam aham ayuddhvā ca camūmukhe. akṣān kṣipann akṣataḥ san vidvān aviduṣo jaye.

ग्लहान् धनूंषि मे विद्धि शरान् अक्षांश् च भारत। अक्षाणां हृदयं मे ज्यां रथं विद्धि ममास्तरम्।

glahān dhanūṃṣi me viddhi śarān akṣāṃś ca bhārata. akṣāṇāṃ hṛdayaṃ me jyāṃ rathaṃ viddhi mamāstaram.

दुर्योधन उवाच। अयम् उत्सहते राजञ् श्रियम् आहर्तुम् अक्षवित्। द्यूतेन पाण्डुपुत्रेभ्यस् तत् तुभ्यं तात रोचताम्।

duryodhana uvāca. ayam utsahate rājañ śriyam āhartum akṣavit. dyūtena pāṇḍuputrebhyas tat tubhyaṃ tāta rocatām.

धृतराष्ट्र उवाच। स्थितो ऽस्मि शासने भ्रातुर् विदुरस्य महात्मनः। तेन संगम्य वेत्स्यामि कार्यस्यास्य विनिश्चयम्।

dhṛtarāṣṭra uvāca. sthito 'smi śāsane bhrātur vidurasya mahātmanaḥ. tena saṃgamya vetsyāmi kāryasyāsya viniścayam.

दुर्योधन उवाच। विहनिष्यति ते बुद्धिं विदुरो मुक्तसंशयः। पाण्डवानां हिते युक्तो न तथा मम कौरव। कृष्णाद् अभ्यधिकः सो ऽपि बुद्ध्या क्षत्ता विशां पते। केवलं धर्मम् एवाह न तद् विजयसाधनम्। नयश् च धर्मतो ऽपेतस् तथैव भरतर्षभ। तस्माद् विनयतो जेतुस् ताव् उभौ च विरोधिनौ।

duryodhana uvāca. vihaniṣyati te buddhiṃ viduro muktasaṃśayaḥ. pāṇḍavānāṃ hite yukto na tathā mama kaurava. kṛṣṇād abhyadhikaḥ so 'pi buddhyā kṣattā viśāṃ pate. kevalaṃ dharmam evāha na tad vijayasādhanam. nayaś ca dharmato 'petas tathaiva bharatarṣabha. tasmād vinayato jetus tāv ubhau ca virodhinau.

नारभेत् परसामर्थ्यात् पुरुषः कार्यम् आत्मनः। मतिसाम्यं द्वयोर् नास्ति कार्येषु कुरुनन्दन।

nārabhet parasāmarthyāt puruṣaḥ kāryam ātmanaḥ. matisāmyaṃ dvayor nāsti kāryeṣu kurunandana.

भयं परिहरन् मन्द आत्मानं परिपालयन्। वर्षासु क्लिन्नकटवत् तिष्ठन्न् एवावसीदति।

bhayaṃ pariharan manda ātmānaṃ paripālayan. varṣāsu klinnakaṭavat tiṣṭhann evāvasīdati.

न व्याधयो नापि यमः श्रेयःप्राप्तिं प्रतीक्षते। यावद् एव भवेत् कल्पस् तावच् छ्रेयः समाचरेत्।

na vyādhayo nāpi yamaḥ śreyaḥprāptiṃ pratīkṣate. yāvad eva bhavet kalpas tāvac chreyaḥ samācaret.

धृतराष्ट्र उवाच। सर्वथा पुत्र बलिभिर् विग्रहं ते न रोचये। वैरं विकारं सृजति तद् वै शस्त्रम् अनायसम्।

dhṛtarāṣṭra uvāca. sarvathā putra balibhir vigrahaṃ te na rocaye. vairaṃ vikāraṃ sṛjati tad vai śastram anāyasam.

अनर्थम् अर्थं मन्यसे राजपुत्र; संग्रन्थनं कलहस्यातिघोरम्। तद् वै प्रवृत्तं तु यथा कथं चिद्; विमोक्षयेच् चाप्य् असिसायकांश् च।

anartham arthaṃ manyase rājaputra; saṃgranthanaṃ kalahasyātighoram. tad vai pravṛttaṃ tu yathā kathaṃ cid; vimokṣayec cāpy asisāyakāṃś ca.

दुर्योधन उवाच। द्यूते पुराणैर् व्यवहारः प्रणीतस्; तत्रात्ययो नास्ति न संप्रहारः। तद् रोचतां शकुनेर् वाक्यम् अद्य; सभां क्षिप्रं त्वम् इहाज्ञापयस्व।

duryodhana uvāca. dyūte purāṇair vyavahāraḥ praṇītas; tatrātyayo nāsti na saṃprahāraḥ. tad rocatāṃ śakuner vākyam adya; sabhāṃ kṣipraṃ tvam ihājñāpayasva.

स्वर्गद्वारं दीव्यतां नो विशिष्टं; तद्वर्तिनां चापि तथैव युक्तम्। भवेद् एवं ह्य् आत्मना तुल्यम् एव; दुरोदरं पाण्डवैस् त्वं कुरुष्व।

svargadvāraṃ dīvyatāṃ no viśiṣṭaṃ; tadvartināṃ cāpi tathaiva yuktam. bhaved evaṃ hy ātmanā tulyam eva; durodaraṃ pāṇḍavais tvaṃ kuruṣva.

धृतराष्ट्र उवाच। वाक्यं न मे रोचते यत् त्वयोक्तं; यत् ते प्रियं तत् क्रियतां नरेन्द्र। पश्चात् तप्स्यसे तद् उपाक्रम्य वाक्यं; न हीदृशं भावि वचो हि धर्म्यम्।

dhṛtarāṣṭra uvāca. vākyaṃ na me rocate yat tvayoktaṃ; yat te priyaṃ tat kriyatāṃ narendra. paścāt tapsyase tad upākramya vākyaṃ; na hīdṛśaṃ bhāvi vaco hi dharmyam.

दृष्टं ह्य् एतद् विदुरेणैवम् एव; सर्वं पूर्वं बुद्धिविद्यानुगेन। तद् एवैतद् अवशस्याभ्युपैति; महद् भयं क्षत्रियबीजघाति।

dṛṣṭaṃ hy etad vidureṇaivam eva; sarvaṃ pūrvaṃ buddhividyānugena. tad evaitad avaśasyābhyupaiti; mahad bhayaṃ kṣatriyabījaghāti.

वैशंपायन उवाच। एवम् उक्त्वा धृतराष्ट्रो मनीषी; दैवं मत्वा परमं दुस्तरं च। शशासोच्चैः पुरुषान् पुत्रवाक्ये; स्थितो राजा दैवसंमूढचेताः।

vaiśaṃpāyana uvāca. evam uktvā dhṛtarāṣṭro manīṣī; daivaṃ matvā paramaṃ dustaraṃ ca. śaśāsoccaiḥ puruṣān putravākye; sthito rājā daivasaṃmūḍhacetāḥ.

सहस्रस्तम्भां हेमवैडूर्यचित्रां; शतद्वारां तोरणस्फाटिशृङ्गाम्। सभाम् अग्र्यां क्रोशमात्रायतां मे; तद् विस्ताराम् आशु कुर्वन्तु युक्ताः।

sahasrastambhāṃ hemavaiḍūryacitrāṃ; śatadvārāṃ toraṇasphāṭiśṛṅgām. sabhām agryāṃ krośamātrāyatāṃ me; tad vistārām āśu kurvantu yuktāḥ.

श्रुत्वा तस्य त्वरिता निर्विशङ्काः; प्राज्ञा दक्षास् तां तथा चक्रुर् आशु। सर्वद्रव्याण्य् उपजह्रुः सभायां; सहस्रशः शिल्पिनश् चापि युक्ताः।

śrutvā tasya tvaritā nirviśaṅkāḥ; prājñā dakṣās tāṃ tathā cakrur āśu. sarvadravyāṇy upajahruḥ sabhāyāṃ; sahasraśaḥ śilpinaś cāpi yuktāḥ.

कालेनाल्पेनाथ निष्ठां गतां तां; सभां रम्यां बहुरत्नां विचित्राम्। चित्रैर् हैमैर् आसनैर् अभ्युपेताम्; आचख्युस् ते तस्य राज्ञः प्रतीताः।

kālenālpenātha niṣṭhāṃ gatāṃ tāṃ; sabhāṃ ramyāṃ bahuratnāṃ vicitrām. citrair haimair āsanair abhyupetām; ācakhyus te tasya rājñaḥ pratītāḥ.

ततो विद्वान् विदुरं मन्त्रिमुख्यम्; उवाचेदं धृतराष्ट्रो नरेन्द्रः। युधिष्ठिरं राजपुत्रं हि गत्वा; मद्वाक्येन क्षिप्रम् इहानयस्व।

tato vidvān viduraṃ mantrimukhyam; uvācedaṃ dhṛtarāṣṭro narendraḥ. yudhiṣṭhiraṃ rājaputraṃ hi gatvā; madvākyena kṣipram ihānayasva.

सभेयं मे बहुरत्ना विचित्रा; शय्यासनैर् उपपन्ना महार्हैः। सा दृश्यतां भ्रातृभिः सार्धम् एत्य; सुहृद्द्यूतं वर्तताम् अत्र चेति।

sabheyaṃ me bahuratnā vicitrā; śayyāsanair upapannā mahārhaiḥ. sā dṛśyatāṃ bhrātṛbhiḥ sārdham etya; suhṛddyūtaṃ vartatām atra ceti.

मतम् आज्ञाय पुत्रस्य धृतराष्ट्रो नराधिपः। मत्वा च दुस्तरं दैवम् एतद् राजा चकार ह।

matam ājñāya putrasya dhṛtarāṣṭro narādhipaḥ. matvā ca dustaraṃ daivam etad rājā cakāra ha.

अन्यायेन तथोक्तस् तु विदुरो विदुषां वरः। नाभ्यनन्दद् वचो भ्रातुर् वचनं चेदम् अब्रवीत्।

anyāyena tathoktas tu viduro viduṣāṃ varaḥ. nābhyanandad vaco bhrātur vacanaṃ cedam abravīt.

नाभिनन्दामि नृपते प्रैषम् एतं; मैवं कृथाः कुलनाशाद् बिभेमि। पुत्रैर् भिन्नैः कलहस् ते ध्रुवं स्याद्; एतच् छङ्के द्यूतकृते नरेन्द्र।

nābhinandāmi nṛpate praiṣam etaṃ; maivaṃ kṛthāḥ kulanāśād bibhemi. putrair bhinnaiḥ kalahas te dhruvaṃ syād; etac chaṅke dyūtakṛte narendra.

धृतराष्ट्र उवाच। नेह क्षत्तः कलहस् तप्स्यते मां; न चेद् दैवं प्रतिलोमं भविष्यत्। धात्रा तु दिष्टस्य वशे किलेदं; सर्वं जगच् चेष्टति न स्वतन्त्रम्।

dhṛtarāṣṭra uvāca. neha kṣattaḥ kalahas tapsyate māṃ; na ced daivaṃ pratilomaṃ bhaviṣyat. dhātrā tu diṣṭasya vaśe kiledaṃ; sarvaṃ jagac ceṣṭati na svatantram.

तद् अद्य विदुर प्राप्य राजानं मम शासनात्। क्षिप्रम् आनय दुर्धर्षं कुन्तीपुत्रं युधिष्ठिरम्।

tad adya vidura prāpya rājānaṃ mama śāsanāt. kṣipram ānaya durdharṣaṃ kuntīputraṃ yudhiṣṭhiram.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents