महाभारत 2.2 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←सभा पर्व→

←अध्याय 2→

[mh-2-2] • 23 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। उषित्वा खाण्डवप्रस्थे सुखवासं जनार्दनः। पार्थैः प्रीतिसमायुक्तैः पूजनार्हो ऽभिपूजितः।

vaiśaṃpāyana uvāca. uṣitvā khāṇḍavaprasthe sukhavāsaṃ janārdanaḥ. pārthaiḥ prītisamāyuktaiḥ pūjanārho 'bhipūjitaḥ.

गमनाय मतिं चक्रे पितुर् दर्शनलालसः। धर्मराजम् अथामन्त्र्य पृथां च पृथुलोचनः।

gamanāya matiṃ cakre pitur darśanalālasaḥ. dharmarājam athāmantrya pṛthāṃ ca pṛthulocanaḥ.

ववन्दे चरणौ मूर्ध्ना जगद्वन्द्यः पितृष्वसुः। स तया मूर्ध्न्य् उपाघ्रातः परिष्वक्तश् च केशवः।

vavande caraṇau mūrdhnā jagadvandyaḥ pitṛṣvasuḥ. sa tayā mūrdhny upāghrātaḥ pariṣvaktaś ca keśavaḥ.

ददर्शानन्तरं कृष्णो भगिनीं स्वां महायशाः। ताम् उपेत्य हृषीकेशः प्रीत्या बाष्पसमन्वितः।

dadarśānantaraṃ kṛṣṇo bhaginīṃ svāṃ mahāyaśāḥ. tām upetya hṛṣīkeśaḥ prītyā bāṣpasamanvitaḥ.

अर्थ्यं तथ्यं हितं वाक्यं लघु युक्तम् अनुत्तमम्। उवाच भगवान् भद्रां सुभद्रां भद्रभाषिणीम्।

arthyaṃ tathyaṃ hitaṃ vākyaṃ laghu yuktam anuttamam. uvāca bhagavān bhadrāṃ subhadrāṃ bhadrabhāṣiṇīm.

तया स्वजनगामीनि श्रावितो वचनानि सः। संपूजितश् चाप्य् असकृच् छिरसा चाभिवादितः।

tayā svajanagāmīni śrāvito vacanāni saḥ. saṃpūjitaś cāpy asakṛc chirasā cābhivāditaḥ.

ताम् अनुज्ञाप्य वार्ष्णेयः प्रतिनन्द्य च भामिनीम्। ददर्शानन्तरं कृष्णां धौम्यं चापि जनार्दनः।

tām anujñāpya vārṣṇeyaḥ pratinandya ca bhāminīm. dadarśānantaraṃ kṛṣṇāṃ dhaumyaṃ cāpi janārdanaḥ.

ववन्दे च यथान्यायं धौम्यं पुरुषसत्तमः। द्रौपदीं सान्त्वयित्वा च आमन्त्र्य च जनार्दनः।

vavande ca yathānyāyaṃ dhaumyaṃ puruṣasattamaḥ. draupadīṃ sāntvayitvā ca āmantrya ca janārdanaḥ.

भ्रातॄन् अभ्यगमद् धीमान् पार्थेन सहितो बली। भ्रातृभिः पञ्चभिः कृष्णो वृतः शक्र इवामरैः। यात्राकालस्य योग्यानि कर्माणि गरुडध्वजः। कर्तुकामः शुचिर् भूत्वा स्नातवान् समलंकृतः। आमन्त्र्य च पृथां कृष्णः प्रतस्थे तस्थुषां वरः। आमन्त्र्य च पृथां कृष्णां धौम्यं च पुरुषोत्तमः।

bhrātṝn abhyagamad dhīmān pārthena sahito balī. bhrātṛbhiḥ pañcabhiḥ kṛṣṇo vṛtaḥ śakra ivāmaraiḥ. yātrākālasya yogyāni karmāṇi garuḍadhvajaḥ. kartukāmaḥ śucir bhūtvā snātavān samalaṃkṛtaḥ. āmantrya ca pṛthāṃ kṛṣṇaḥ pratasthe tasthuṣāṃ varaḥ. āmantrya ca pṛthāṃ kṛṣṇāṃ dhaumyaṃ ca puruṣottamaḥ.

अर्चयाम् आस देवांश् च द्विजांश् च यदुपुंगवः। माल्यजप्यनमस्कारैर् गन्धैर् उच्चावचैर् अपि। स कृत्वा सर्वकार्याणि प्रतस्थे तस्थुषां वरः। उपेत्य स यदुश्रेष्ठो बाह्यकक्षां विनिर्गतः।

arcayām āsa devāṃś ca dvijāṃś ca yadupuṃgavaḥ. mālyajapyanamaskārair gandhair uccāvacair api. sa kṛtvā sarvakāryāṇi pratasthe tasthuṣāṃ varaḥ. upetya sa yaduśreṣṭho bāhyakakṣāṃ vinirgataḥ.

स्वस्ति वाच्यार्हतो विप्रान् दधिपात्रफलाक्षतैः। वसु प्रदाय च ततः प्रदक्षिणम् अवर्तत। ततस् तु कृतमाङ्गल्यो ब्राह्मणैर् वेदपारगैः।

svasti vācyārhato viprān dadhipātraphalākṣataiḥ. vasu pradāya ca tataḥ pradakṣiṇam avartata. tatas tu kṛtamāṅgalyo brāhmaṇair vedapāragaiḥ.

काञ्चनं रथम् आस्थाय तार्क्ष्यकेतनम् आशुगम्। गदाचक्रासिशार्ङ्गाद्यैर् आयुधैश् च समन्वितम्।

kāñcanaṃ ratham āsthāya tārkṣyaketanam āśugam. gadācakrāsiśārṅgādyair āyudhaiś ca samanvitam.

तिथाव् अथ च नक्षत्रे मुहूर्ते च गुणान्विते। प्रययौ पुण्डरीकाक्षः सैन्यसुग्रीववाहनः।

tithāv atha ca nakṣatre muhūrte ca guṇānvite. prayayau puṇḍarīkākṣaḥ sainyasugrīvavāhanaḥ.

अन्वारुरोह चाप्य् एनं प्रेम्णा राजा युधिष्ठिरः। अपास्य चास्य यन्तारं दारुकं यन्तृसत्तमम्। अभीषून् संप्रजग्राह स्वयं कुरुपतिस् तदा।

anvāruroha cāpy enaṃ premṇā rājā yudhiṣṭhiraḥ. apāsya cāsya yantāraṃ dārukaṃ yantṛsattamam. abhīṣūn saṃprajagrāha svayaṃ kurupatis tadā.

उपारुह्यार्जुनश् चापि चामरव्यजनं सितम्। रुक्मदण्डं बृहन् मूर्ध्नि दुधावाभिप्रदक्षिणम्।

upāruhyārjunaś cāpi cāmaravyajanaṃ sitam. rukmadaṇḍaṃ bṛhan mūrdhni dudhāvābhipradakṣiṇam.

तथैव भीमसेनो ऽपि यमाभ्यां सहितो वशी। रथम् आरुह्य वीर्यवान्। छत्रं शतशलाकं च दिव्यमाल्योपशोभितम्। वैडूर्यमणिदण्डं च चामीकरविभूषितम्। दधार तरसा भीमश् छत्रं तच् छार्ङ्गधन्वने। उपारुह्य रथं शीघ्रं चामरव्यजने सिते। नकुलः सहदेवश् च धूयमानौ जनार्दनम्। भीमसेनार्जुनौ चापि। पृष्ठतो ऽनुययौ कृष्णम् ऋत्विक् पौरजनैर् वृतः।

tathaiva bhīmaseno 'pi yamābhyāṃ sahito vaśī. ratham āruhya vīryavān. chatraṃ śataśalākaṃ ca divyamālyopaśobhitam. vaiḍūryamaṇidaṇḍaṃ ca cāmīkaravibhūṣitam. dadhāra tarasā bhīmaś chatraṃ tac chārṅgadhanvane. upāruhya rathaṃ śīghraṃ cāmaravyajane site. nakulaḥ sahadevaś ca dhūyamānau janārdanam. bhīmasenārjunau cāpi. pṛṣṭhato 'nuyayau kṛṣṇam ṛtvik paurajanair vṛtaḥ.

स तथा भ्रातृभिः सार्धं केशवः परवीरहा। अनुगम्यमानः शुशुभे शिष्यैर् इव गुरुः प्रियैः। अभिमन्युं च सौभद्रं वृद्धैः परिवृतस् तदा। रथम् आरोप्य निर्यातो धौम्यो ब्राह्मणपुंगवः। इन्द्रप्रस्थम् अतिक्रम्य क्रोशमात्रं महाद्युतिः।

sa tathā bhrātṛbhiḥ sārdhaṃ keśavaḥ paravīrahā. anugamyamānaḥ śuśubhe śiṣyair iva guruḥ priyaiḥ. abhimanyuṃ ca saubhadraṃ vṛddhaiḥ parivṛtas tadā. ratham āropya niryāto dhaumyo brāhmaṇapuṃgavaḥ. indraprastham atikramya krośamātraṃ mahādyutiḥ.

पार्थम् आमन्त्र्य गोविन्दः परिष्वज्य च पीडितम्। युधिष्ठिरं पूजयित्वा भीमसेनं यमौ तथा।

pārtham āmantrya govindaḥ pariṣvajya ca pīḍitam. yudhiṣṭhiraṃ pūjayitvā bhīmasenaṃ yamau tathā.

परिष्वक्तो भृशं ताभ्यां यमाभ्याम् अभिवादितः। ततस् तैः संविदं कृत्वा यथावन् मधुसूदनः। योजनार्धम् अथो गत्वा कृष्णः परपुरंजयः। युधिष्ठिरं समामन्त्र्य निवर्तस्वेति भारत। ततो ऽभिवाद्य गोविन्दः पादौ जग्राह धर्मवित्। उत्थाप्य धर्मराजस् तु मूर्ध्न्य् उपाघ्राय केशवम्। पाण्डवो यादवश्रेष्ठं कृष्णं कमललोचनम्। गम्यताम् इत्य् अनुज्ञाप्य धर्मराजो युधिष्ठिरः।

pariṣvakto bhṛśaṃ tābhyāṃ yamābhyām abhivāditaḥ. tatas taiḥ saṃvidaṃ kṛtvā yathāvan madhusūdanaḥ. yojanārdham atho gatvā kṛṣṇaḥ parapuraṃjayaḥ. yudhiṣṭhiraṃ samāmantrya nivartasveti bhārata. tato 'bhivādya govindaḥ pādau jagrāha dharmavit. utthāpya dharmarājas tu mūrdhny upāghrāya keśavam. pāṇḍavo yādavaśreṣṭhaṃ kṛṣṇaṃ kamalalocanam. gamyatām ity anujñāpya dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ.

निवर्तयित्वा च तदा पाण्डवान् सपदानुगान्। स्वां पुरीं प्रययौ कृष्णः पुरंदर इवापरः।

nivartayitvā ca tadā pāṇḍavān sapadānugān. svāṃ purīṃ prayayau kṛṣṇaḥ puraṃdara ivāparaḥ.

लोचनैर् अनुजग्मुस् ते तम् आ दृष्टिपथात् तदा। पाण्डवा यादवश्रेष्ठं कृष्णं कमललोचनम्। मनोभिर् अनुजग्मुस् ते कृष्णं प्रीतिसमन्वयात्।

locanair anujagmus te tam ā dṛṣṭipathāt tadā. pāṇḍavā yādavaśreṣṭhaṃ kṛṣṇaṃ kamalalocanam. manobhir anujagmus te kṛṣṇaṃ prītisamanvayāt.

अतृप्तमनसाम् एव तेषां केशवदर्शने। क्षिप्रम् अन्तर्दधे शौरिश् चक्षुषां प्रियदर्शनः।

atṛptamanasām eva teṣāṃ keśavadarśane. kṣipram antardadhe śauriś cakṣuṣāṃ priyadarśanaḥ.

अकामा इव पार्थास् ते गोविन्दगतमानसाः। निवृत्योपययुः सर्वे स्वपुरं पुरुषर्षभाः। स्यन्दनेनाथ कृष्णो ऽपि समये द्वारकाम् अगात्। सात्वतेन च वीरेण पृष्ठतो यायिना तदा। दारुकेण च सूतेन सहितो देवकीसुतः। वैशंपायन उवाच। स गतो द्वारकां विष्णुर् गरुत्मान् इव वेगवान्। निवृत्य धर्मराजस् तु सह भ्रातृभिर् अच्युतः। सुहृत्परिवृतो राजा प्रविवेश पुरोत्तमम्। विसृज्य सुहृदः सर्वान् भ्रातॄन् पुत्रांश् च धर्मराट्। मुमोद पुरुषव्याघ्रो द्रौपद्या सहितो नृप। केशवो ऽपि मुदा युक्तः प्रविवेश पुरोत्तमम्। पूज्यमानो यदुश्रेष्ठैर् उग्रसेनमुखैस् तथा। आहुकं पितरं वृद्धं मातरं च यशस्विनीम्। अभिवाद्य बलं चैव स्थितः कमललोचनः। प्रद्युम्नसाम्बनिशठांश् चारुदेष्णं गदं तथा। अनिरुद्धं च भानुं च परिष्वज्य जनार्दनः। स वृद्धैर् अभ्यनुज्ञातो रुक्मिण्या भवनं ययौ। मयो ऽपि स महाभागः सर्वरत्नविभूषिताम्। विधिवत् कल्पयाम् आस सभां धर्मसुताय वै।

akāmā iva pārthās te govindagatamānasāḥ. nivṛtyopayayuḥ sarve svapuraṃ puruṣarṣabhāḥ. syandanenātha kṛṣṇo 'pi samaye dvārakām agāt. sātvatena ca vīreṇa pṛṣṭhato yāyinā tadā. dārukeṇa ca sūtena sahito devakīsutaḥ. vaiśaṃpāyana uvāca. sa gato dvārakāṃ viṣṇur garutmān iva vegavān. nivṛtya dharmarājas tu saha bhrātṛbhir acyutaḥ. suhṛtparivṛto rājā praviveśa purottamam. visṛjya suhṛdaḥ sarvān bhrātṝn putrāṃś ca dharmarāṭ. mumoda puruṣavyāghro draupadyā sahito nṛpa. keśavo 'pi mudā yuktaḥ praviveśa purottamam. pūjyamāno yaduśreṣṭhair ugrasenamukhais tathā. āhukaṃ pitaraṃ vṛddhaṃ mātaraṃ ca yaśasvinīm. abhivādya balaṃ caiva sthitaḥ kamalalocanaḥ. pradyumnasāmbaniśaṭhāṃś cārudeṣṇaṃ gadaṃ tathā. aniruddhaṃ ca bhānuṃ ca pariṣvajya janārdanaḥ. sa vṛddhair abhyanujñāto rukmiṇyā bhavanaṃ yayau. mayo 'pi sa mahābhāgaḥ sarvaratnavibhūṣitām. vidhivat kalpayām āsa sabhāṃ dharmasutāya vai.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...