महाभारत 2.1 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←सभा पर्व→

अध्याय 1→

[mh-2-1] • 20 श्लोकाः

शृणु राजन्न् अवहितश् चरितं पूर्वकस्य ते। मोक्षयित्वा मयं तत्र पार्थः शस्त्रभृतां वरः। गाण्डीवं कार्मुकश्रेष्ठं तूणी चाक्षयसायकौ। दिव्यान्य् अस्त्राणि राजेन्द्र दुर्लभानि नृपैर् भुवि। रथध्वजं पताकाश् च श्वेताश्वैः सह वीर्यवान्। एतानि पावकात् प्राप्य मुदा परमया युतः। तस्थौ पार्थो महावीर्यस् तदा सह मयेन सः।

śṛṇu rājann avahitaś caritaṃ pūrvakasya te. mokṣayitvā mayaṃ tatra pārthaḥ śastrabhṛtāṃ varaḥ. gāṇḍīvaṃ kārmukaśreṣṭhaṃ tūṇī cākṣayasāyakau. divyāny astrāṇi rājendra durlabhāni nṛpair bhuvi. rathadhvajaṃ patākāś ca śvetāśvaiḥ saha vīryavān. etāni pāvakāt prāpya mudā paramayā yutaḥ. tasthau pārtho mahāvīryas tadā saha mayena saḥ.

वैशंपायन उवाच। ततो ऽब्रवीन् मयः पार्थं वासुदेवस्य संनिधौ। पाण्डवेन परित्रातस् तत्कृतं प्रत्यनुस्मरन्। प्राञ्जलिः श्लक्ष्णया वाचा पूजयित्वा पुनः पुनः।

vaiśaṃpāyana uvāca. tato 'bravīn mayaḥ pārthaṃ vāsudevasya saṃnidhau. pāṇḍavena paritrātas tatkṛtaṃ pratyanusmaran. prāñjaliḥ ślakṣṇayā vācā pūjayitvā punaḥ punaḥ.

अस्माच् च कृष्णात् संक्रुद्धात् पावकाच् च दिधक्षतः। त्वया त्रातो ऽस्मि कौन्तेय ब्रूहि किं करवाणि ते। अहं हि विश्वकर्मा वै असुराणां परंतप। तस्मात् ते विस्मयं किं चित् कुर्याम् अन्यैः सुदुष्करम्। एवम् उक्तो महावीर्यः पार्थो मायाविदं मयम्। ध्यात्वा मुहूर्तं कौन्तेयः प्रहसन् वाक्यम् अब्रवीत्।

asmāc ca kṛṣṇāt saṃkruddhāt pāvakāc ca didhakṣataḥ. tvayā trāto 'smi kaunteya brūhi kiṃ karavāṇi te. ahaṃ hi viśvakarmā vai asurāṇāṃ paraṃtapa. tasmāt te vismayaṃ kiṃ cit kuryām anyaiḥ suduṣkaram. evam ukto mahāvīryaḥ pārtho māyāvidaṃ mayam. dhyātvā muhūrtaṃ kaunteyaḥ prahasan vākyam abravīt.

अर्जुन उवाच। कृतम् एव त्वया सर्वं स्वस्ति गच्छ महासुर। प्रीतिमान् भव मे नित्यं प्रीतिमन्तो वयं च ते। प्राप्तोपकाराद् अर्थं हि नाहरामीति मे व्रतम्।

arjuna uvāca. kṛtam eva tvayā sarvaṃ svasti gaccha mahāsura. prītimān bhava me nityaṃ prītimanto vayaṃ ca te. prāptopakārād arthaṃ hi nāharāmīti me vratam.

मय उवाच। युक्तम् एतत् त्वयि विभो यथात्थ पुरुषर्षभ। प्रीतिपूर्वम् अहं किं चित् कर्तुम् इच्छामि भारत।

maya uvāca. yuktam etat tvayi vibho yathāttha puruṣarṣabha. prītipūrvam ahaṃ kiṃ cit kartum icchāmi bhārata.

अहं हि विश्वकर्मा वै दानवानां महाकविः। सो ऽहं वै त्वत्कृते किं चित् कर्तुम् इच्छामि पाण्डव। दानवानां पुरा पार्थ प्रासादा हि मया कृताः। रम्याणि सुखदर्शानि भोगाढ्यानि सहस्रशः। उद्यानानि च रम्याणि सरांसि विविधानि च। विचित्राणि च शस्त्राणि रथाः कामगमास् तथा। नगराणि विशालानि साट्टप्राकारतोरणैः। वाहनानि च मुख्यानि विचित्राणि सहस्रशः। बिलानि रमणीयानि सुखयुक्तानि वै भृशम्। एते कृता मया सर्वे तस्माद् इच्छामि फल्गुन।

ahaṃ hi viśvakarmā vai dānavānāṃ mahākaviḥ. so 'haṃ vai tvatkṛte kiṃ cit kartum icchāmi pāṇḍava. dānavānāṃ purā pārtha prāsādā hi mayā kṛtāḥ. ramyāṇi sukhadarśāni bhogāḍhyāni sahasraśaḥ. udyānāni ca ramyāṇi sarāṃsi vividhāni ca. vicitrāṇi ca śastrāṇi rathāḥ kāmagamās tathā. nagarāṇi viśālāni sāṭṭaprākāratoraṇaiḥ. vāhanāni ca mukhyāni vicitrāṇi sahasraśaḥ. bilāni ramaṇīyāni sukhayuktāni vai bhṛśam. ete kṛtā mayā sarve tasmād icchāmi phalguna.

अर्जुन उवाच। प्राणकृच्छ्राद् विमुक्तं त्वम् आत्मानं मन्यसे मया। एवं गते न शक्ष्यामि किं चित् कारयितुं त्वया।

arjuna uvāca. prāṇakṛcchrād vimuktaṃ tvam ātmānaṃ manyase mayā. evaṃ gate na śakṣyāmi kiṃ cit kārayituṃ tvayā.

न चापि तव संकल्पं मोघम् इच्छामि दानव। कृष्णस्य क्रियतां किं चित् तथा प्रतिकृतं मयि। मयः। वासुदेव मया कर्तुं किम् इच्छसि शुभानन।

na cāpi tava saṃkalpaṃ mogham icchāmi dānava. kṛṣṇasya kriyatāṃ kiṃ cit tathā pratikṛtaṃ mayi. mayaḥ. vāsudeva mayā kartuṃ kim icchasi śubhānana.

वैशंपायन उवाच। चोदितो वासुदेवस् तु मयेन भरतर्षभ। मुहूर्तम् इव संदध्यौ किम् अयं चोद्यताम् इति। नैपुणं दिवि शिल्पस्य संचिन्त्य मयम् अब्रवीत्। ततो विचिन्त्य मनसा लोकनाथः प्रजापतिः।

vaiśaṃpāyana uvāca. codito vāsudevas tu mayena bharatarṣabha. muhūrtam iva saṃdadhyau kim ayaṃ codyatām iti. naipuṇaṃ divi śilpasya saṃcintya mayam abravīt. tato vicintya manasā lokanāthaḥ prajāpatiḥ.

चोदयाम् आस तं कृष्णः सभा वै क्रियताम् इति। यदि त्वं कर्तुकामो ऽसि प्रियं शिल्पवतां वर। धर्मराजस्य दैतेय यादृशीम् इह मन्यसे। अनवाप्यां मनुष्येण तादृशीं कुरु वै सभाम्। असुरान् मानुषान् देवान् गन्धर्वान् राक्षसान् अपि।

codayām āsa taṃ kṛṣṇaḥ sabhā vai kriyatām iti. yadi tvaṃ kartukāmo 'si priyaṃ śilpavatāṃ vara. dharmarājasya daiteya yādṛśīm iha manyase. anavāpyāṃ manuṣyeṇa tādṛśīṃ kuru vai sabhām. asurān mānuṣān devān gandharvān rākṣasān api.

यां कृतां नानुकुर्युस् ते मानवाः प्रेक्ष्य विस्मिताः। मनुष्यलोके कृत्स्ने ऽस्मिंस् तादृशीं कुरु वै सभाम्।

yāṃ kṛtāṃ nānukuryus te mānavāḥ prekṣya vismitāḥ. manuṣyaloke kṛtsne 'smiṃs tādṛśīṃ kuru vai sabhām.

यत्र दिव्यान् अभिप्रायान् पश्येम विहितांस् त्वया। आसुरान् मानुषांश् चैव तां सभां कुरु वै मय।

yatra divyān abhiprāyān paśyema vihitāṃs tvayā. āsurān mānuṣāṃś caiva tāṃ sabhāṃ kuru vai maya.

प्रतिगृह्य तु तद् वाक्यं संप्रहृष्टो मयस् तदा। विमानप्रतिमां चक्रे पाण्डवस्य सभां मुदा।

pratigṛhya tu tad vākyaṃ saṃprahṛṣṭo mayas tadā. vimānapratimāṃ cakre pāṇḍavasya sabhāṃ mudā.

ततः कृष्णश् च पार्थश् च धर्मराजे युधिष्ठिरे। सर्वम् एतद् यथावेद्य दर्शयाम् आसतुर् मयम्।

tataḥ kṛṣṇaś ca pārthaś ca dharmarāje yudhiṣṭhire. sarvam etad yathāvedya darśayām āsatur mayam.

तस्मै युधिष्ठिरः पूजां यथार्हम् अकरोत् तदा। आसनं कल्पयाम् आस पूजयाम् आस च प्रभुः। स तु तां प्रतिजग्राह मयः सत्कृत्य सत्कृतः।

tasmai yudhiṣṭhiraḥ pūjāṃ yathārham akarot tadā. āsanaṃ kalpayām āsa pūjayām āsa ca prabhuḥ. sa tu tāṃ pratijagrāha mayaḥ satkṛtya satkṛtaḥ.

स पूर्वदेवचरितं तत्र तत्र विशां पते। संप्रहृष्टो मयो राजन् पाण्डवस्य च तत्त्वतः। कथयाम् आस दैतेयः पाण्डुपुत्रेषु भारत।

sa pūrvadevacaritaṃ tatra tatra viśāṃ pate. saṃprahṛṣṭo mayo rājan pāṇḍavasya ca tattvataḥ. kathayām āsa daiteyaḥ pāṇḍuputreṣu bhārata.

स कालं कं चिद् आश्वस्य विश्वकर्मा प्रचिन्त्य च। सभां प्रचक्रमे कर्तुं पाण्डवानां महात्मनाम्।

sa kālaṃ kaṃ cid āśvasya viśvakarmā pracintya ca. sabhāṃ pracakrame kartuṃ pāṇḍavānāṃ mahātmanām.

अभिप्रायेण पार्थानां कृष्णस्य च महात्मनः। पुण्ये ऽहनि महातेजाः कृतकौतुकमङ्गलः।

abhiprāyeṇa pārthānāṃ kṛṣṇasya ca mahātmanaḥ. puṇye 'hani mahātejāḥ kṛtakautukamaṅgalaḥ.

तर्पयित्वा द्विजश्रेष्ठान् पायसेन सहस्रशः। धनं बहुविधं दत्त्वा तेभ्य एव च वीर्यवान्। इति सर्वविधिं कृत्वा प्रदक्षिणम् अवर्तत।

tarpayitvā dvijaśreṣṭhān pāyasena sahasraśaḥ. dhanaṃ bahuvidhaṃ dattvā tebhya eva ca vīryavān. iti sarvavidhiṃ kṛtvā pradakṣiṇam avartata.

सर्वर्तुगुणसंपन्नां दिव्यरूपां मनोरमाम्। जनौघस्य रथौघस्य यानयुग्यस्य चैव हि। दशकिष्कुसहस्रां तां मापयाम् आस सर्वतः।

sarvartuguṇasaṃpannāṃ divyarūpāṃ manoramām. janaughasya rathaughasya yānayugyasya caiva hi. daśakiṣkusahasrāṃ tāṃ māpayām āsa sarvataḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents