महाभारत 16.7 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←मौसल पर्व→

←अध्याय 7→

[mh-16-7] • 22 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। तं शयानं महात्मानं वीरम् आनकदुन्दुभिम्। पुत्रशोकाभिसंतप्तं ददर्श कुरुपुंगवः।

vaiśaṃpāyana uvāca. taṃ śayānaṃ mahātmānaṃ vīram ānakadundubhim. putraśokābhisaṃtaptaṃ dadarśa kurupuṃgavaḥ.

तस्याश्रुपरिपूर्णाक्षो व्यूढोरस्को महाभुजः। आर्तस्यार्ततरः पार्थः पादौ जग्राह भारत। तस्य मूर्धानम् आघ्रातुम् इयेषानकदुन्दुभिः। स्वस्रीयस्य महाबाहुर् न शशाक च शत्रुहन्।

tasyāśruparipūrṇākṣo vyūḍhorasko mahābhujaḥ. ārtasyārtataraḥ pārthaḥ pādau jagrāha bhārata. tasya mūrdhānam āghrātum iyeṣānakadundubhiḥ. svasrīyasya mahābāhur na śaśāka ca śatruhan.

समालिङ्ग्यार्जुनं वृद्धः स भुजाभ्यां महाभुजः। रुदन् पुत्रान् स्मरन् सर्वान् विललाप सुविह्वलः। भ्रातॄन् पुत्रांश् च पौत्रांश् च दौहित्रांश् च सखीन् अपि।

samāliṅgyārjunaṃ vṛddhaḥ sa bhujābhyāṃ mahābhujaḥ. rudan putrān smaran sarvān vilalāpa suvihvalaḥ. bhrātṝn putrāṃś ca pautrāṃś ca dauhitrāṃś ca sakhīn api.

वसुदेव उवाच। यैर् जिता भूमिपालाश् च दैत्याश् च शतशो ऽर्जुन। तान् दृष्ट्वा नेह पश्यामि जीवाम्य् अर्जुन दुर्मरः।

vasudeva uvāca. yair jitā bhūmipālāś ca daityāś ca śataśo 'rjuna. tān dṛṣṭvā neha paśyāmi jīvāmy arjuna durmaraḥ.

यौ ताव् अर्जुन शिष्यौ ते प्रियौ बहुमतौ सदा। तयोर् अपनयात् पार्थ वृष्णयो निधनं गताः।

yau tāv arjuna śiṣyau te priyau bahumatau sadā. tayor apanayāt pārtha vṛṣṇayo nidhanaṃ gatāḥ.

यौ तौ वृष्णिप्रवीराणां द्वाव् एवातिरथौ मतौ। प्रद्युम्नो युयुधानश् च कथयन् कत्थसे च यौ।

yau tau vṛṣṇipravīrāṇāṃ dvāv evātirathau matau. pradyumno yuyudhānaś ca kathayan katthase ca yau.

नित्यं त्वं कुरुशार्दूल कृष्णश् च मम पुत्रकः। ताव् उभौ वृष्णिनाशस्य मुखम् आस्तां धनंजय।

nityaṃ tvaṃ kuruśārdūla kṛṣṇaś ca mama putrakaḥ. tāv ubhau vṛṣṇināśasya mukham āstāṃ dhanaṃjaya.

न तु गर्हामि शैनेयं हार्दिक्यं चाहम् अर्जुन। अक्रूरं रौक्मिणेयं च शापो ह्य् एवात्र कारणम्।

na tu garhāmi śaineyaṃ hārdikyaṃ cāham arjuna. akrūraṃ raukmiṇeyaṃ ca śāpo hy evātra kāraṇam.

केशिनं यस् तु कंसं च विक्रम्य जगतः प्रभुः। विदेहाव् अकरोत् पार्थ चैद्यं च बलगर्वितम्।

keśinaṃ yas tu kaṃsaṃ ca vikramya jagataḥ prabhuḥ. videhāv akarot pārtha caidyaṃ ca balagarvitam.

नैषादिम् एकलव्यं च चक्रे कालिङ्गमागधान्। गान्धारान् काशिराजं च मरुभूमौ च पार्थिवान्।

naiṣādim ekalavyaṃ ca cakre kāliṅgamāgadhān. gāndhārān kāśirājaṃ ca marubhūmau ca pārthivān.

प्राच्यांश् च दाक्षिणात्यांश् च पार्वतीयांस् तथा नृपान्। सो ऽभ्युपेक्षितवान् एतम् अनयं मधुसूदनः। त्वं हि तं नारदश् चैव मुनयश् च सनातनम्। गोविन्दं परमं देवम् अभिजानीध्वम् अच्युतम्। प्रत्यपश्यच् च स विभुर् ज्ञातिक्षयम् अधोक्षजः। उपप्रेक्षितवान् नित्यं स्वयं स मम पुत्रकः। गान्धार्या वचनं यत् तद् ऋषीणां च परंतप। तन् नूनम् अन्यथा कर्तुं नैच्छत् स जगतः प्रभुः। प्रत्यक्षं भवतश् चापि तव पौत्रः परंतप। अश्वत्थाम्ना हतश् चापि जीवितस् तस्य तेजसा। इमांस् तु नैच्छत् स्वाञ् ज्ञातीन् रक्षितुं स सखा तव।

prācyāṃś ca dākṣiṇātyāṃś ca pārvatīyāṃs tathā nṛpān. so 'bhyupekṣitavān etam anayaṃ madhusūdanaḥ. tvaṃ hi taṃ nāradaś caiva munayaś ca sanātanam. govindaṃ paramaṃ devam abhijānīdhvam acyutam. pratyapaśyac ca sa vibhur jñātikṣayam adhokṣajaḥ. upaprekṣitavān nityaṃ svayaṃ sa mama putrakaḥ. gāndhāryā vacanaṃ yat tad ṛṣīṇāṃ ca paraṃtapa. tan nūnam anyathā kartuṃ naicchat sa jagataḥ prabhuḥ. pratyakṣaṃ bhavataś cāpi tava pautraḥ paraṃtapa. aśvatthāmnā hataś cāpi jīvitas tasya tejasā. imāṃs tu naicchat svāñ jñātīn rakṣituṃ sa sakhā tava.

ततः पुत्रांश् च पौत्रांश् च भ्रातॄन् अथ सखीन् अपि। शयानान् निहतान् दृष्ट्वा ततो माम् अब्रवीद् इदम्।

tataḥ putrāṃś ca pautrāṃś ca bhrātṝn atha sakhīn api. śayānān nihatān dṛṣṭvā tato mām abravīd idam.

संप्राप्तो ऽद्यायम् अस्यान्तः कुलस्य पुरुषर्षभ। आगमिष्यति बीभत्सुर् इमां द्वारवतीं पुरीम्।

saṃprāpto 'dyāyam asyāntaḥ kulasya puruṣarṣabha. āgamiṣyati bībhatsur imāṃ dvāravatīṃ purīm.

आख्येयं तस्य यद् वृत्तं वृष्णीनां वैशसं महत्। स तु श्रुत्वा महातेजा यदूनाम् अनयं प्रभो। आगन्ता क्षिप्रम् एवेह न मे ऽत्रास्ति विचारणा।

ākhyeyaṃ tasya yad vṛttaṃ vṛṣṇīnāṃ vaiśasaṃ mahat. sa tu śrutvā mahātejā yadūnām anayaṃ prabho. āgantā kṣipram eveha na me 'trāsti vicāraṇā.

यो ऽहं तम् अर्जुनं विद्धि यो ऽर्जुनः सो ऽहम् एव तु। यथा जीवं परं ब्रह्म महावाक्यस्य निश्चयात्। यद् ब्रूयात् तत् तथा कार्यम् इति बुध्यस्व माधव।

yo 'haṃ tam arjunaṃ viddhi yo 'rjunaḥ so 'ham eva tu. yathā jīvaṃ paraṃ brahma mahāvākyasya niścayāt. yad brūyāt tat tathā kāryam iti budhyasva mādhava.

स स्त्रीषु प्राप्तकालं वः पाण्डवो बालकेषु च। प्रतिपत्स्यति बीभत्सुर् भवतश् चौर्ध्वदेहिकम्।

sa strīṣu prāptakālaṃ vaḥ pāṇḍavo bālakeṣu ca. pratipatsyati bībhatsur bhavataś caurdhvadehikam.

इमां च नगरीं सद्यः प्रतियाते धनंजये। प्राकाराट्टालकोपेतां समुद्रः प्लावयिष्यति।

imāṃ ca nagarīṃ sadyaḥ pratiyāte dhanaṃjaye. prākārāṭṭālakopetāṃ samudraḥ plāvayiṣyati.

अहं हि देशे कस्मिंश् चित् पुण्ये नियमम् आस्थितः। कालं कर्ता सद्य एव रामेण सह धीमता।

ahaṃ hi deśe kasmiṃś cit puṇye niyamam āsthitaḥ. kālaṃ kartā sadya eva rāmeṇa saha dhīmatā.

एवम् उक्त्वा हृषीकेशो माम् अचिन्त्यपराक्रमः। हित्वा मां बालकैः सार्धं दिशं काम् अप्य् अगात् प्रभुः।

evam uktvā hṛṣīkeśo mām acintyaparākramaḥ. hitvā māṃ bālakaiḥ sārdhaṃ diśaṃ kām apy agāt prabhuḥ.

सो ऽहं तौ च महात्मानौ चिन्तयन् भ्रातरौ तव। घोरं ज्ञातिवधं चैव न भुञ्जे शोककर्शितः।

so 'haṃ tau ca mahātmānau cintayan bhrātarau tava. ghoraṃ jñātivadhaṃ caiva na bhuñje śokakarśitaḥ.

न च भोक्ष्ये न जीविष्ये दिष्ट्या प्राप्तो ऽसि पाण्डव। यद् उक्तं पार्थ कृष्णेन तत् सर्वम् अखिलं कुरु।

na ca bhokṣye na jīviṣye diṣṭyā prāpto 'si pāṇḍava. yad uktaṃ pārtha kṛṣṇena tat sarvam akhilaṃ kuru.

एतत् ते पार्थ राज्यं च स्त्रियो रत्नानि चैव ह। प्राप्य वृष्णिप्रवीरेण यदुभिश् चैव पालितः। तैर् हीनां पृथिवीं द्रष्टुं न च शक्ष्यामि फल्गुन। इष्टान् प्राणान् अहं हीमांस् त्यक्ष्यामि रिपुसूदन।

etat te pārtha rājyaṃ ca striyo ratnāni caiva ha. prāpya vṛṣṇipravīreṇa yadubhiś caiva pālitaḥ. tair hīnāṃ pṛthivīṃ draṣṭuṃ na ca śakṣyāmi phalguna. iṣṭān prāṇān ahaṃ hīmāṃs tyakṣyāmi ripusūdana.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents