महाभारत 10.17 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←सौप्तिक पर्व→

←अध्याय 17→

[mh-10-17] • 26 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। हतेषु सर्वसैन्येषु सौप्तिके तै रथैस् त्रिभिः। शोचन् युधिष्ठिरो राजा दाशार्हम् इदम् अब्रवीत्।

vaiśaṃpāyana uvāca. hateṣu sarvasainyeṣu sauptike tai rathais tribhiḥ. śocan yudhiṣṭhiro rājā dāśārham idam abravīt.

कथं नु कृष्ण पापेन क्षुद्रेणाक्लिष्टकर्मणा। द्रौणिना निहताः सर्वे मम पुत्रा महारथाः।

kathaṃ nu kṛṣṇa pāpena kṣudreṇākliṣṭakarmaṇā. drauṇinā nihatāḥ sarve mama putrā mahārathāḥ.

तथा कृतास्त्रा विक्रान्ताः सहस्रशतयोधिनः। द्रुपदस्यात्मजाश् चैव द्रोणपुत्रेण पातिताः।

tathā kṛtāstrā vikrāntāḥ sahasraśatayodhinaḥ. drupadasyātmajāś caiva droṇaputreṇa pātitāḥ.

यस्य द्रोणो महेष्वासो न प्रादाद् आहवे मुखम्। तं जघ्ने रथिनां श्रेष्ठं धृष्टद्युम्नं कथं नु सः।

yasya droṇo maheṣvāso na prādād āhave mukham. taṃ jaghne rathināṃ śreṣṭhaṃ dhṛṣṭadyumnaṃ kathaṃ nu saḥ.

किं नु तेन कृतं कर्म तथायुक्तं नरर्षभ। यद् एकः शिबिरं सर्वम् अवधीन् नो गुरोः सुतः।

kiṃ nu tena kṛtaṃ karma tathāyuktaṃ nararṣabha. yad ekaḥ śibiraṃ sarvam avadhīn no guroḥ sutaḥ.

वासुदेव उवाच। नूनं स देवदेवानाम् ईश्वरेश्वरम् अव्ययम्। जगाम शरणं द्रौणिर् एकस् तेनावधीद् बहून्।

vāsudeva uvāca. nūnaṃ sa devadevānām īśvareśvaram avyayam. jagāma śaraṇaṃ drauṇir ekas tenāvadhīd bahūn.

प्रसन्नो हि महादेवो दद्याद् अमरताम् अपि। वीर्यं च गिरिशो दद्याद् येनेन्द्रम् अपि शातयेत्।

prasanno hi mahādevo dadyād amaratām api. vīryaṃ ca giriśo dadyād yenendram api śātayet.

वेदाहं हि महादेवं तत्त्वेन भरतर्षभ। यानि चास्य पुराणानि कर्माणि विविधान्य् उत।

vedāhaṃ hi mahādevaṃ tattvena bharatarṣabha. yāni cāsya purāṇāni karmāṇi vividhāny uta.

आदिर् एष हि भूतानां मध्यम् अन्तश् च भारत। विचेष्टते जगच् चेदं सर्वम् अस्यैव कर्मणा।

ādir eṣa hi bhūtānāṃ madhyam antaś ca bhārata. viceṣṭate jagac cedaṃ sarvam asyaiva karmaṇā.

एवं सिसृक्षुर् भूतानि ददर्श प्रथमं विभुः। पितामहो ऽब्रवीच् चैनं भूतानि सृज माचिरम्।

evaṃ sisṛkṣur bhūtāni dadarśa prathamaṃ vibhuḥ. pitāmaho 'bravīc cainaṃ bhūtāni sṛja māciram.

हरिकेशस् तथेत्य् उक्त्वा भूतानां दोषदर्शिवान्। दीर्घकालं तपस् तेपे मग्नो ऽम्भसि महातपाः।

harikeśas tathety uktvā bhūtānāṃ doṣadarśivān. dīrghakālaṃ tapas tepe magno 'mbhasi mahātapāḥ.

सुमहान्तं ततः कालं प्रतीक्ष्यैनं पितामहः। स्रष्टारं सर्वभूतानां ससर्ज मनसापरम्।

sumahāntaṃ tataḥ kālaṃ pratīkṣyainaṃ pitāmahaḥ. sraṣṭāraṃ sarvabhūtānāṃ sasarja manasāparam.

सो ऽब्रवीत् पितरं दृष्ट्वा गिरिशं मग्नम् अम्भसि। यदि मे नाग्रजस् त्व् अन्यस् ततः स्रक्ष्याम्य् अहं प्रजाः।

so 'bravīt pitaraṃ dṛṣṭvā giriśaṃ magnam ambhasi. yadi me nāgrajas tv anyas tataḥ srakṣyāmy ahaṃ prajāḥ.

तम् अब्रवीत् पिता नास्ति त्वद् अन्यः पुरुषो ऽग्रजः। स्थाणुर् एष जले मग्नो विस्रब्धः कुरु वै कृतिम्।

tam abravīt pitā nāsti tvad anyaḥ puruṣo 'grajaḥ. sthāṇur eṣa jale magno visrabdhaḥ kuru vai kṛtim.

स भूतान्य् असृजत् सप्त दक्षादींस् तु प्रजापतीन्। यैर् इमं व्यकरोत् सर्वं भूतग्रामं चतुर्विधम्।

sa bhūtāny asṛjat sapta dakṣādīṃs tu prajāpatīn. yair imaṃ vyakarot sarvaṃ bhūtagrāmaṃ caturvidham.

ताः सृष्टमात्राः क्षुधिताः प्रजाः सर्वाः प्रजापतिम्। बिभक्षयिषवो राजन् सहसा प्राद्रवंस् तदा।

tāḥ sṛṣṭamātrāḥ kṣudhitāḥ prajāḥ sarvāḥ prajāpatim. bibhakṣayiṣavo rājan sahasā prādravaṃs tadā.

स भक्ष्यमाणस् त्राणार्थी पितामहम् उपाद्रवत्। आभ्यो मां भगवान् पातु वृत्तिर् आसां विधीयताम्।

sa bhakṣyamāṇas trāṇārthī pitāmaham upādravat. ābhyo māṃ bhagavān pātu vṛttir āsāṃ vidhīyatām.

ततस् ताभ्यो ददाव् अन्नम् ओषधीः स्थावराणि च। जङ्गमानि च भूतानि दुर्बलानि बलीयसाम्।

tatas tābhyo dadāv annam oṣadhīḥ sthāvarāṇi ca. jaṅgamāni ca bhūtāni durbalāni balīyasām.

विहितान्नाः प्रजास् तास् तु जग्मुस् तुष्टा यथागतम्। ततो ववृधिरे राजन् प्रीतिमत्यः स्वयोनिषु।

vihitānnāḥ prajās tās tu jagmus tuṣṭā yathāgatam. tato vavṛdhire rājan prītimatyaḥ svayoniṣu.

भूतग्रामे विवृद्धे तु तुष्टे लोकगुराव् अपि। उदतिष्ठज् जलाज् ज्येष्ठः प्रजाश् चेमा ददर्श सः।

bhūtagrāme vivṛddhe tu tuṣṭe lokagurāv api. udatiṣṭhaj jalāj jyeṣṭhaḥ prajāś cemā dadarśa saḥ.

बहुरूपाः प्रजा दृष्ट्वा विवृद्धाः स्वेन तेजसा। चुक्रोध भगवान् रुद्रो लिङ्गं स्वं चाप्य् अविध्यत।

bahurūpāḥ prajā dṛṣṭvā vivṛddhāḥ svena tejasā. cukrodha bhagavān rudro liṅgaṃ svaṃ cāpy avidhyata.

तत् प्रविद्धं तदा भूमौ तथैव प्रत्यतिष्ठत। तम् उवाचाव्ययो ब्रह्मा वचोभिः शमयन्न् इव।

tat praviddhaṃ tadā bhūmau tathaiva pratyatiṣṭhata. tam uvācāvyayo brahmā vacobhiḥ śamayann iva.

किं कृतं सलिले शर्व चिरकालं स्थितेन ते। किमर्थं चैतद् उत्पाट्य भूमौ लिङ्गं प्रवेरितम्।

kiṃ kṛtaṃ salile śarva cirakālaṃ sthitena te. kimarthaṃ caitad utpāṭya bhūmau liṅgaṃ praveritam.

सो ऽब्रवीज् जातसंरम्भस् तदा लोकगुरुर् गुरुम्। प्रजाः सृष्टाः परेणेमाः किं करिष्याम्य् अनेन वै।

so 'bravīj jātasaṃrambhas tadā lokagurur gurum. prajāḥ sṛṣṭāḥ pareṇemāḥ kiṃ kariṣyāmy anena vai.

तपसाधिगतं चान्नं प्रजार्थं मे पितामह। ओषध्यः परिवर्तेरन् यथैव सततं प्रजाः।

tapasādhigataṃ cānnaṃ prajārthaṃ me pitāmaha. oṣadhyaḥ parivarteran yathaiva satataṃ prajāḥ.

एवम् उक्त्वा तु संक्रुद्धो जगाम विमना भवः। गिरेर् मुञ्जवतः पादं तपस् तप्तुं महातपाः।

evam uktvā tu saṃkruddho jagāma vimanā bhavaḥ. girer muñjavataḥ pādaṃ tapas taptuṃ mahātapāḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...