महाभारत 10.18 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←सौप्तिक पर्व→

←अध्याय 18

[mh-10-18] • 26 श्लोकाः

वासुदेव उवाच। ततो देवयुगे ऽतीते देवा वै समकल्पयन्। यज्ञं वेदप्रमाणेन विधिवद् यष्टुम् ईप्सवः।

vāsudeva uvāca. tato devayuge 'tīte devā vai samakalpayan. yajñaṃ vedapramāṇena vidhivad yaṣṭum īpsavaḥ.

कल्पयाम् आसुर् अव्यग्रा देशान् यज्ञोचितांस् ततः। भागार्हा देवताश् चैव यज्ञियं द्रव्यम् एव च।

kalpayām āsur avyagrā deśān yajñocitāṃs tataḥ. bhāgārhā devatāś caiva yajñiyaṃ dravyam eva ca.

ता वै रुद्रम् अजानन्त्यो याथातथ्येन देवताः। नाकल्पयन्त देवस्य स्थाणोर् भागं नराधिप।

tā vai rudram ajānantyo yāthātathyena devatāḥ. nākalpayanta devasya sthāṇor bhāgaṃ narādhipa.

सो ऽकल्प्यमाने भागे तु कृत्तिवासा मखे ऽमरैः। तरसा भागम् अन्विच्छन् धनुर् आदौ ससर्ज ह।

so 'kalpyamāne bhāge tu kṛttivāsā makhe 'maraiḥ. tarasā bhāgam anvicchan dhanur ādau sasarja ha.

लोकयज्ञः क्रियायज्ञो गृहयज्ञः सनातनः। पञ्चभूतमयो यज्ञो नृयज्ञश् चैव पञ्चमः।

lokayajñaḥ kriyāyajño gṛhayajñaḥ sanātanaḥ. pañcabhūtamayo yajño nṛyajñaś caiva pañcamaḥ.

लोकयज्ञेन यज्ञैषी कपर्दी विदधे धनुः। धनुः सृष्टम् अभूत् तस्य पञ्चकिष्कुप्रमाणतः।

lokayajñena yajñaiṣī kapardī vidadhe dhanuḥ. dhanuḥ sṛṣṭam abhūt tasya pañcakiṣkupramāṇataḥ.

वषट्कारो ऽभवज् ज्या तु धनुषस् तस्य भारत। यज्ञाङ्गानि च चत्वारि तस्य संहनने ऽभवन्।

vaṣaṭkāro 'bhavaj jyā tu dhanuṣas tasya bhārata. yajñāṅgāni ca catvāri tasya saṃhanane 'bhavan.

ततः क्रुद्धो महादेवस् तद् उपादाय कार्मुकम्। आजगामाथ तत्रैव यत्र देवाः समीजिरे।

tataḥ kruddho mahādevas tad upādāya kārmukam. ājagāmātha tatraiva yatra devāḥ samījire.

तम् आत्तकार्मुकं दृष्ट्वा ब्रह्मचारिणम् अव्ययम्। विव्यथे पृथिवी देवी पर्वताश् च चकम्पिरे।

tam āttakārmukaṃ dṛṣṭvā brahmacāriṇam avyayam. vivyathe pṛthivī devī parvatāś ca cakampire.

न ववौ पवनश् चैव नाग्निर् जज्वाल चैधितः। व्यभ्रमच् चापि संविग्नं दिवि नक्षत्रमण्डलम्।

na vavau pavanaś caiva nāgnir jajvāla caidhitaḥ. vyabhramac cāpi saṃvignaṃ divi nakṣatramaṇḍalam.

न बभौ भास्करश् चापि सोमः श्रीमुक्तमण्डलः। तिमिरेणाकुलं सर्वम् आकाशं चाभवद् वृतम्।

na babhau bhāskaraś cāpi somaḥ śrīmuktamaṇḍalaḥ. timireṇākulaṃ sarvam ākāśaṃ cābhavad vṛtam.

अभिभूतास् ततो देवा विषयान् न प्रजज्ञिरे। न प्रत्यभाच् च यज्ञस् तान् वेदा बभ्रंशिरे तदा।

abhibhūtās tato devā viṣayān na prajajñire. na pratyabhāc ca yajñas tān vedā babhraṃśire tadā.

ततः स यज्ञं रौद्रेण विव्याध हृदि पत्रिणा। अपक्रान्तस् ततो यज्ञो मृगो भूत्वा सपावकः।

tataḥ sa yajñaṃ raudreṇa vivyādha hṛdi patriṇā. apakrāntas tato yajño mṛgo bhūtvā sapāvakaḥ.

स तु तेनैव रूपेण दिवं प्राप्य व्यरोचत। अन्वीयमानो रुद्रेण युधिष्ठिर नभस्तले।

sa tu tenaiva rūpeṇa divaṃ prāpya vyarocata. anvīyamāno rudreṇa yudhiṣṭhira nabhastale.

अपक्रान्ते ततो यज्ञे संज्ञा न प्रत्यभात् सुरान्। नष्टसंज्ञेषु देवेषु न प्रज्ञायत किं चन।

apakrānte tato yajñe saṃjñā na pratyabhāt surān. naṣṭasaṃjñeṣu deveṣu na prajñāyata kiṃ cana.

त्र्यम्बकः सवितुर् बाहू भगस्य नयने तथा। पूष्णश् च दशनान् क्रुद्धो धनुष्कोट्या व्यशातयत्।

tryambakaḥ savitur bāhū bhagasya nayane tathā. pūṣṇaś ca daśanān kruddho dhanuṣkoṭyā vyaśātayat.

प्राद्रवन्त ततो देवा यज्ञाङ्गानि च सर्वशः। के चित् तत्रैव घूर्णन्तो गतासव इवाभवन्।

prādravanta tato devā yajñāṅgāni ca sarvaśaḥ. ke cit tatraiva ghūrṇanto gatāsava ivābhavan.

स तु विद्राव्य तत् सर्वं शितिकण्ठो ऽवहस्य च। अवष्टभ्य धनुष्कोटिं रुरोध विबुधांस् ततः।

sa tu vidrāvya tat sarvaṃ śitikaṇṭho 'vahasya ca. avaṣṭabhya dhanuṣkoṭiṃ rurodha vibudhāṃs tataḥ.

ततो वाग् अमरैर् उक्ता ज्यां तस्य धनुषो ऽच्छिनत्। अथ तत् सहसा राजंश् छिन्नज्यं विस्फुरद् धनुः।

tato vāg amarair uktā jyāṃ tasya dhanuṣo 'cchinat. atha tat sahasā rājaṃś chinnajyaṃ visphurad dhanuḥ.

ततो विधनुषं देवा देवश्रेष्ठम् उपागमन्। शरणं सह यज्ञेन प्रसादं चाकरोत् प्रभुः।

tato vidhanuṣaṃ devā devaśreṣṭham upāgaman. śaraṇaṃ saha yajñena prasādaṃ cākarot prabhuḥ.

ततः प्रसन्नो भगवान् प्रास्यत् कोपं जलाशये। स जलं पावको भूत्वा शोषयत्य् अनिशं प्रभो।

tataḥ prasanno bhagavān prāsyat kopaṃ jalāśaye. sa jalaṃ pāvako bhūtvā śoṣayaty aniśaṃ prabho.

भगस्य नयने चैव बाहू च सवितुस् तथा। प्रादात् पूष्णश् च दशनान् पुनर् यज्ञं च पाण्डव।

bhagasya nayane caiva bāhū ca savitus tathā. prādāt pūṣṇaś ca daśanān punar yajñaṃ ca pāṇḍava.

ततः सर्वम् इदं स्वस्थं बभूव पुनर् एव ह। सर्वाणि च हवींष्य् अस्य देवा भागम् अकल्पयन्।

tataḥ sarvam idaṃ svasthaṃ babhūva punar eva ha. sarvāṇi ca havīṃṣy asya devā bhāgam akalpayan.

तस्मिन् क्रुद्धे ऽभवत् सर्वम् अस्वस्थं भुवनं विभो। प्रसन्ने च पुनः स्वस्थं स प्रसन्नो ऽस्य वीर्यवान्।

tasmin kruddhe 'bhavat sarvam asvasthaṃ bhuvanaṃ vibho. prasanne ca punaḥ svasthaṃ sa prasanno 'sya vīryavān.

ततस् ते निहताः सर्वे तव पुत्रा महारथाः। अन्ये च बहवः शूराः पाञ्चालाश् च सहानुगाः।

tatas te nihatāḥ sarve tava putrā mahārathāḥ. anye ca bahavaḥ śūrāḥ pāñcālāś ca sahānugāḥ.

न तन् मनसि कर्तव्यं न हि तद् द्रौणिना कृतम्। महादेवप्रसादः स कुरु कार्यम् अनन्तरम्।

na tan manasi kartavyaṃ na hi tad drauṇinā kṛtam. mahādevaprasādaḥ sa kuru kāryam anantaram.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...