महाभारत 10.16 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←सौप्तिक पर्व→

←अध्याय 16→

[mh-10-16] • 36 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। तद् आज्ञाय हृषीकेशो विसृष्टं पापकर्मणा। हृष्यमाण इदं वाक्यं द्रौणिं प्रत्यब्रवीत् तदा।

vaiśaṃpāyana uvāca. tad ājñāya hṛṣīkeśo visṛṣṭaṃ pāpakarmaṇā. hṛṣyamāṇa idaṃ vākyaṃ drauṇiṃ pratyabravīt tadā.

विराटस्य सुतां पूर्वं स्नुषां गाण्डीवधन्वनः। उपप्लव्यगतां दृष्ट्वा व्रतवान् ब्राह्मणो ऽब्रवीत्।

virāṭasya sutāṃ pūrvaṃ snuṣāṃ gāṇḍīvadhanvanaḥ. upaplavyagatāṃ dṛṣṭvā vratavān brāhmaṇo 'bravīt.

परिक्षीणेषु कुरुषु पुत्रस् तव जनिष्यति। एतद् अस्य परिक्षित्त्वं गर्भस्थस्य भविष्यति।

parikṣīṇeṣu kuruṣu putras tava janiṣyati. etad asya parikṣittvaṃ garbhasthasya bhaviṣyati.

तस्य तद् वचनं साधोः सत्यम् एव भविष्यति। परिक्षिद् भविता ह्य् एषां पुनर् वंशकरः सुतः।

tasya tad vacanaṃ sādhoḥ satyam eva bhaviṣyati. parikṣid bhavitā hy eṣāṃ punar vaṃśakaraḥ sutaḥ.

एवं ब्रुवाणं गोविन्दं सात्वतप्रवरं तदा। द्रौणिः परमसंरब्धः प्रत्युवाचेदम् उत्तरम्।

evaṃ bruvāṇaṃ govindaṃ sātvatapravaraṃ tadā. drauṇiḥ paramasaṃrabdhaḥ pratyuvācedam uttaram.

नैतद् एवं यथात्थ त्वं पक्षपातेन केशव। वचनं पुण्डरीकाक्ष न च मद्वाक्यम् अन्यथा।

naitad evaṃ yathāttha tvaṃ pakṣapātena keśava. vacanaṃ puṇḍarīkākṣa na ca madvākyam anyathā.

पतिष्यत्य् एतद् अस्त्रं हि गर्भे तस्या मयोद्यतम्। विराटदुहितुः कृष्ण यां त्वं रक्षितुम् इच्छसि।

patiṣyaty etad astraṃ hi garbhe tasyā mayodyatam. virāṭaduhituḥ kṛṣṇa yāṃ tvaṃ rakṣitum icchasi.

वासुदेव उवाच। अमोघः परमास्त्रस्य पातस् तस्य भविष्यति। अभिमन्योः सृजैषीकां गर्भस्थः शाम्यतां शिशुः। अहम् एतं मृतं जातं जीवयिष्यामि बालकम्। स तु गर्भो मृतो जातो दीर्घम् आयुर् अवाप्स्यति। इत्य् उक्तः प्रत्युवाचेदं द्रोणपुत्रः स्मयन्न् इव। यद्य् अस्त्रदग्धं गोविन्द जीवयस्य् एवम् अस्त्व् इति।

vāsudeva uvāca. amoghaḥ paramāstrasya pātas tasya bhaviṣyati. abhimanyoḥ sṛjaiṣīkāṃ garbhasthaḥ śāmyatāṃ śiśuḥ. aham etaṃ mṛtaṃ jātaṃ jīvayiṣyāmi bālakam. sa tu garbho mṛto jāto dīrgham āyur avāpsyati. ity uktaḥ pratyuvācedaṃ droṇaputraḥ smayann iva. yady astradagdhaṃ govinda jīvayasy evam astv iti.

त्वां तु कापुरुषं पापं विदुः सर्वे मनीषिणः। असकृत् पापकर्माणं बालजीवितघातकम्।

tvāṃ tu kāpuruṣaṃ pāpaṃ viduḥ sarve manīṣiṇaḥ. asakṛt pāpakarmāṇaṃ bālajīvitaghātakam.

तस्मात् त्वम् अस्य पापस्य कर्मणः फलम् आप्नुहि। त्रीणि वर्षसहस्राणि चरिष्यसि महीम् इमाम्। अप्राप्नुवन् क्व चित् कां चित् संविदं जातु केन चित्।

tasmāt tvam asya pāpasya karmaṇaḥ phalam āpnuhi. trīṇi varṣasahasrāṇi cariṣyasi mahīm imām. aprāpnuvan kva cit kāṃ cit saṃvidaṃ jātu kena cit.

निर्जनान् असहायस् त्वं देशान् प्रविचरिष्यसि। भवित्री न हि ते क्षुद्र जनमध्येषु संस्थितिः।

nirjanān asahāyas tvaṃ deśān pravicariṣyasi. bhavitrī na hi te kṣudra janamadhyeṣu saṃsthitiḥ.

पूयशोणितगन्धी च दुर्गकान्तारसंश्रयः। विचरिष्यसि पापात्मन् सर्वव्याधिसमन्वितः।

pūyaśoṇitagandhī ca durgakāntārasaṃśrayaḥ. vicariṣyasi pāpātman sarvavyādhisamanvitaḥ.

वयः प्राप्य परिक्षित् तु वेदव्रतम् अवाप्य च। कृपाच् छारद्वताद् वीरः सर्वास्त्राण्य् उपलप्स्यते।

vayaḥ prāpya parikṣit tu vedavratam avāpya ca. kṛpāc chāradvatād vīraḥ sarvāstrāṇy upalapsyate.

विदित्वा परमास्त्राणि क्षत्रधर्मव्रते स्थितः। षष्टिं वर्षाणि धर्मात्मा वसुधां पालयिष्यति।

viditvā paramāstrāṇi kṣatradharmavrate sthitaḥ. ṣaṣṭiṃ varṣāṇi dharmātmā vasudhāṃ pālayiṣyati.

इतश् चोर्ध्वं महाबाहुः कुरुराजो भविष्यति। प्रययौ जाह्नवीकच्छात् क्षिप्तास्त्रश् चोत्तरां दिशम्। परिक्षिन् नाम नृपतिर् मिषतस् ते सुदुर्मते। अहं तं जीवयिष्यामि दग्धम् अस्त्राग्नितेजसा। पश्य मे तपसो वीर्यं सत्यस्य च नराधम।

itaś cordhvaṃ mahābāhuḥ kururājo bhaviṣyati. prayayau jāhnavīkacchāt kṣiptāstraś cottarāṃ diśam. parikṣin nāma nṛpatir miṣatas te sudurmate. ahaṃ taṃ jīvayiṣyāmi dagdham astrāgnitejasā. paśya me tapaso vīryaṃ satyasya ca narādhama.

व्यास उवाच। यस्माद् अनादृत्य कृतं त्वयास्मान् कर्म दारुणम्। ब्राह्मणस्य सतश् चैव यस्मात् ते वृत्तम् ईदृशम्।

vyāsa uvāca. yasmād anādṛtya kṛtaṃ tvayāsmān karma dāruṇam. brāhmaṇasya sataś caiva yasmāt te vṛttam īdṛśam.

तस्माद् यद् देवकीपुत्र उक्तवान् उत्तमं वचः। असंशयं ते तद् भावि क्षुद्रकर्मन् व्रजाश्व् इतः।

tasmād yad devakīputra uktavān uttamaṃ vacaḥ. asaṃśayaṃ te tad bhāvi kṣudrakarman vrajāśv itaḥ.

अश्वत्थामोवाच। सहैव भवता ब्रह्मन् स्थास्यामि पुरुषेष्व् अहम्। सत्यवाग् अस्तु भगवान् अयं च पुरुषोत्तमः।

aśvatthāmovāca. sahaiva bhavatā brahman sthāsyāmi puruṣeṣv aham. satyavāg astu bhagavān ayaṃ ca puruṣottamaḥ.

वैशंपायन उवाच। प्रदायाथ मणिं द्रौणिः पाण्डवानां महात्मनाम्। जगाम विमनास् तेषां सर्वेषां पश्यतां वनम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. pradāyātha maṇiṃ drauṇiḥ pāṇḍavānāṃ mahātmanām. jagāma vimanās teṣāṃ sarveṣāṃ paśyatāṃ vanam.

पाण्डवाश् चापि गोविन्दं पुरस्कृत्य हतद्विषः। कृष्णद्वैपायनं चैव नारदं च महामुनिम्।

pāṇḍavāś cāpi govindaṃ puraskṛtya hatadviṣaḥ. kṛṣṇadvaipāyanaṃ caiva nāradaṃ ca mahāmunim.

द्रोणपुत्रस्य सहजं मणिम् आदाय सत्वराः। द्रौपदीम् अभ्यधावन्त प्रायोपेतां मनस्विनीम्।

droṇaputrasya sahajaṃ maṇim ādāya satvarāḥ. draupadīm abhyadhāvanta prāyopetāṃ manasvinīm.

ततस् ते पुरुषव्याघ्राः सदश्वैर् अनिलोपमैः। अभ्ययुः सहदाशार्हाः शिबिरं पुनर् एव ह।

tatas te puruṣavyāghrāḥ sadaśvair anilopamaiḥ. abhyayuḥ sahadāśārhāḥ śibiraṃ punar eva ha.

अवतीर्य रथाभ्यां तु त्वरमाणा महारथाः। ददृशुर् द्रौपदीं कृष्णाम् आर्ताम् आर्ततराः स्वयम्।

avatīrya rathābhyāṃ tu tvaramāṇā mahārathāḥ. dadṛśur draupadīṃ kṛṣṇām ārtām ārtatarāḥ svayam.

ताम् उपेत्य निरानन्दां दुःखशोकसमन्विताम्। परिवार्य व्यतिष्ठन्त पाण्डवाः सहकेशवाः।

tām upetya nirānandāṃ duḥkhaśokasamanvitām. parivārya vyatiṣṭhanta pāṇḍavāḥ sahakeśavāḥ.

ततो राज्ञाभ्यनुज्ञातो भीमसेनो महाबलः। प्रददौ तु मणिं दिव्यं वचनं चेदम् अब्रवीत्।

tato rājñābhyanujñāto bhīmaseno mahābalaḥ. pradadau tu maṇiṃ divyaṃ vacanaṃ cedam abravīt.

अयं भद्रे तव मणिः पुत्रहन्ता जितः स ते। उत्तिष्ठ शोकम् उत्सृज्य क्षत्रधर्मम् अनुस्मर।

ayaṃ bhadre tava maṇiḥ putrahantā jitaḥ sa te. uttiṣṭha śokam utsṛjya kṣatradharmam anusmara.

प्रयाणे वासुदेवस्य शमार्थम् असितेक्षणे। यान्य् उक्तानि त्वया भीरु वाक्यानि मधुघातिनः।

prayāṇe vāsudevasya śamārtham asitekṣaṇe. yāny uktāni tvayā bhīru vākyāni madhughātinaḥ.

नैव मे पतयः सन्ति न पुत्रा भ्रातरो न च। नैव त्वम् अपि गोविन्द शमम् इच्छति राजनि।

naiva me patayaḥ santi na putrā bhrātaro na ca. naiva tvam api govinda śamam icchati rājani.

उक्तवत्य् असि धीराणि वाक्यानि पुरुषोत्तमम्। क्षत्रधर्मानुरूपाणि तानि संस्मर्तुम् अर्हसि।

uktavaty asi dhīrāṇi vākyāni puruṣottamam. kṣatradharmānurūpāṇi tāni saṃsmartum arhasi.

हतो दुर्योधनः पापो राज्यस्य परिपन्थकः। दुःशासनस्य रुधिरं पीतं विस्फुरतो मया।

hato duryodhanaḥ pāpo rājyasya paripanthakaḥ. duḥśāsanasya rudhiraṃ pītaṃ visphurato mayā.

वैरस्य गतम् आनृण्यं न स्म वाच्या विवक्षताम्। जित्वा मुक्तो द्रोणपुत्रो ब्राह्मण्याद् गौरवेण च।

vairasya gatam ānṛṇyaṃ na sma vācyā vivakṣatām. jitvā mukto droṇaputro brāhmaṇyād gauraveṇa ca.

यशो ऽस्य पातितं देवि शरीरं त्व् अवशेषितम्। वियोजितश् च मणिना न्यासितश् चायुधं भुवि।

yaśo 'sya pātitaṃ devi śarīraṃ tv avaśeṣitam. viyojitaś ca maṇinā nyāsitaś cāyudhaṃ bhuvi.

द्रौपद्य् उवाच। केवलानृण्यम् आप्तास्मि गुरुपुत्रो गुरुर् मम। शिरस्य् एतं मणिं राजा प्रतिबध्नातु भारत।

draupady uvāca. kevalānṛṇyam āptāsmi guruputro gurur mama. śirasy etaṃ maṇiṃ rājā pratibadhnātu bhārata.

वैशंपायन उवाच। तं गृहीत्वा ततो राजा शिरस्य् एवाकरोत् तदा। गुरोर् उच्छिष्टम् इत्य् एव द्रौपद्या वचनाद् अपि।

vaiśaṃpāyana uvāca. taṃ gṛhītvā tato rājā śirasy evākarot tadā. guror ucchiṣṭam ity eva draupadyā vacanād api.

ततो दिव्यं मणिवरं शिरसा धारयन् प्रभुः। शुशुभे स महाराजः सचन्द्र इव पर्वतः।

tato divyaṃ maṇivaraṃ śirasā dhārayan prabhuḥ. śuśubhe sa mahārājaḥ sacandra iva parvataḥ.

उत्तस्थौ पुत्रशोकार्ता ततः कृष्णा मनस्विनी। कृष्णं चापि महाबाहुं पर्यपृच्छत धर्मराट्।

uttasthau putraśokārtā tataḥ kṛṣṇā manasvinī. kṛṣṇaṃ cāpi mahābāhuṃ paryapṛcchata dharmarāṭ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...