महाभारत 10.15 (श्लोक 1)

महाभारत

←सौप्तिक पर्व→

←अध्याय 15→

[mh-10-15] • 33 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। दृष्ट्वैव नरशार्दूलस् ताव् अग्निसमतेजसौ। गाण्डीवधन्वा संचिन्त्य प्राप्तकालं महारथः। संजहार शरं दिव्यं त्वरमाणो धनंजयः।

vaiśaṃpāyana uvāca. dṛṣṭvaiva naraśārdūlas tāv agnisamatejasau. gāṇḍīvadhanvā saṃcintya prāptakālaṃ mahārathaḥ. saṃjahāra śaraṃ divyaṃ tvaramāṇo dhanaṃjayaḥ.

उवाच वदतां श्रेष्ठस् ताव् ऋषी प्राञ्जलिस् तदा। प्रयुक्तम् अस्त्रम् अस्त्रेण शाम्यताम् इति वै मया।

uvāca vadatāṃ śreṣṭhas tāv ṛṣī prāñjalis tadā. prayuktam astram astreṇa śāmyatām iti vai mayā.

संहृते परमास्त्रे ऽस्मिन् सर्वान् अस्मान् अशेषतः। पापकर्मा ध्रुवं द्रौणिः प्रधक्ष्यत्य् अस्त्रतेजसा।

saṃhṛte paramāstre 'smin sarvān asmān aśeṣataḥ. pāpakarmā dhruvaṃ drauṇiḥ pradhakṣyaty astratejasā.

अत्र यद् धितम् अस्माकं लोकानां चैव सर्वथा। भवन्तौ देवसंकाशौ तथा संहर्तुम् अर्हतः।

atra yad dhitam asmākaṃ lokānāṃ caiva sarvathā. bhavantau devasaṃkāśau tathā saṃhartum arhataḥ.

इत्य् उक्त्वा संजहारास्त्रं पुनर् एव धनंजयः। संहारो दुष्करस् तस्य देवैर् अपि हि संयुगे।

ity uktvā saṃjahārāstraṃ punar eva dhanaṃjayaḥ. saṃhāro duṣkaras tasya devair api hi saṃyuge.

विसृष्टस्य रणे तस्य परमास्त्रस्य संग्रहे। न शक्तः पाण्डवाद् अन्यः साक्षाद् अपि शतक्रतुः।

visṛṣṭasya raṇe tasya paramāstrasya saṃgrahe. na śaktaḥ pāṇḍavād anyaḥ sākṣād api śatakratuḥ.

ब्रह्मतेजोभवं तद् धि विसृष्टम् अकृतात्मना। न शक्यम् आवर्तयितुं ब्रह्मचारिव्रताद् ऋते।

brahmatejobhavaṃ tad dhi visṛṣṭam akṛtātmanā. na śakyam āvartayituṃ brahmacārivratād ṛte.

अचीर्णब्रह्मचर्यो यः सृष्ट्वावर्तयते पुनः। तद् अस्त्रं सानुबन्धस्य मूर्धानं तस्य कृन्तति।

acīrṇabrahmacaryo yaḥ sṛṣṭvāvartayate punaḥ. tad astraṃ sānubandhasya mūrdhānaṃ tasya kṛntati.

ब्रह्मचारी व्रती चापि दुरवापम् अवाप्य तत्। परमव्यसनार्तो ऽपि नार्जुनो ऽस्त्रं व्यमुञ्चत।

brahmacārī vratī cāpi duravāpam avāpya tat. paramavyasanārto 'pi nārjuno 'straṃ vyamuñcata.

सत्यव्रतधरः शूरो ब्रह्मचारी च पाण्डवः। गुरुवर्ती च तेनास्त्रं संजहारार्जुनः पुनः।

satyavratadharaḥ śūro brahmacārī ca pāṇḍavaḥ. guruvartī ca tenāstraṃ saṃjahārārjunaḥ punaḥ.

द्रौणिर् अप्य् अथ संप्रेक्ष्य ताव् ऋषी पुरतः स्थितौ। न शशाक पुनर् घोरम् अस्त्रं संहर्तुम् आहवे।

drauṇir apy atha saṃprekṣya tāv ṛṣī purataḥ sthitau. na śaśāka punar ghoram astraṃ saṃhartum āhave.

अशक्तः प्रतिसंहारे परमास्त्रस्य संयुगे। द्रौणिर् दीनमना राजन् द्वैपायनम् अभाषत।

aśaktaḥ pratisaṃhāre paramāstrasya saṃyuge. drauṇir dīnamanā rājan dvaipāyanam abhāṣata.

उत्तमव्यसनार्तेन प्राणत्राणम् अभीप्सुना। मयैतद् अस्त्रम् उत्सृष्टं भीमसेनभयान् मुने।

uttamavyasanārtena prāṇatrāṇam abhīpsunā. mayaitad astram utsṛṣṭaṃ bhīmasenabhayān mune.

अधर्मश् च कृतो ऽनेन धार्तराष्ट्रं जिघांसता। मिथ्याचारेण भगवन् भीमसेनेन संयुगे।

adharmaś ca kṛto 'nena dhārtarāṣṭraṃ jighāṃsatā. mithyācāreṇa bhagavan bhīmasenena saṃyuge.

अतः सृष्टम् इदं ब्रह्मन् मयास्त्रम् अकृतात्मना। तस्य भूयो ऽद्य संहारं कर्तुं नाहम् इहोत्सहे।

ataḥ sṛṣṭam idaṃ brahman mayāstram akṛtātmanā. tasya bhūyo 'dya saṃhāraṃ kartuṃ nāham ihotsahe.

विसृष्टं हि मया दिव्यम् एतद् अस्त्रं दुरासदम्। अपाण्डवायेति मुने वह्नितेजो ऽनुमन्त्र्य वै।

visṛṣṭaṃ hi mayā divyam etad astraṃ durāsadam. apāṇḍavāyeti mune vahnitejo 'numantrya vai.

तद् इदं पाण्डवेयानाम् अन्तकायाभिसंहितम्। अद्य पाण्डुसुतान् सर्वाञ् जीविताद् भ्रंशयिष्यति।

tad idaṃ pāṇḍaveyānām antakāyābhisaṃhitam. adya pāṇḍusutān sarvāñ jīvitād bhraṃśayiṣyati.

कृतं पापम् इदं ब्रह्मन् रोषाविष्टेन चेतसा। वधम् आशास्य पार्थानां मयास्त्रं सृजता रणे।

kṛtaṃ pāpam idaṃ brahman roṣāviṣṭena cetasā. vadham āśāsya pārthānāṃ mayāstraṃ sṛjatā raṇe.

व्यास उवाच। अस्त्रं ब्रह्मशिरस् तात विद्वान् पार्थो धनंजयः। उत्सृष्टवान् न रोषेण न वधाय तवाहवे।

vyāsa uvāca. astraṃ brahmaśiras tāta vidvān pārtho dhanaṃjayaḥ. utsṛṣṭavān na roṣeṇa na vadhāya tavāhave.

अस्त्रम् अस्त्रेण तु रणे तव संशमयिष्यता। विसृष्टम् अर्जुनेनेदं पुनश् च प्रतिसंहृतम्।

astram astreṇa tu raṇe tava saṃśamayiṣyatā. visṛṣṭam arjunenedaṃ punaś ca pratisaṃhṛtam.

ब्रह्मास्त्रम् अप्य् अवाप्यैतद् उपदेशात् पितुस् तव। क्षत्रधर्मान् महाबाहुर् नाकम्पत धनंजयः।

brahmāstram apy avāpyaitad upadeśāt pitus tava. kṣatradharmān mahābāhur nākampata dhanaṃjayaḥ.

एवं धृतिमतः साधोः सर्वास्त्रविदुषः सतः। सभ्रातृबन्धोः कस्मात् त्वं वधम् अस्य चिकीर्षसि।

evaṃ dhṛtimataḥ sādhoḥ sarvāstraviduṣaḥ sataḥ. sabhrātṛbandhoḥ kasmāt tvaṃ vadham asya cikīrṣasi.

अस्त्रं ब्रह्मशिरो यत्र परमास्त्रेण वध्यते। समा द्वादश पर्जन्यस् तद् राष्ट्रं नाभिवर्षति।

astraṃ brahmaśiro yatra paramāstreṇa vadhyate. samā dvādaśa parjanyas tad rāṣṭraṃ nābhivarṣati.

एतदर्थं महाबाहुः शक्तिमान् अपि पाण्डवः। न विहन्त्य् एतद् अस्त्रं ते प्रजाहितचिकीर्षया।

etadarthaṃ mahābāhuḥ śaktimān api pāṇḍavaḥ. na vihanty etad astraṃ te prajāhitacikīrṣayā.

पाण्डवास् त्वं च राष्ट्रं च सदा संरक्ष्यम् एव नः। तस्मात् संहर दिव्यं त्वम् अस्त्रम् एतन् महाभुज।

pāṇḍavās tvaṃ ca rāṣṭraṃ ca sadā saṃrakṣyam eva naḥ. tasmāt saṃhara divyaṃ tvam astram etan mahābhuja.

अरोषस् तव चैवास्तु पार्थाः सन्तु निरामयाः। न ह्य् अधर्मेण राजर्षिः पाण्डवो जेतुम् इच्छति।

aroṣas tava caivāstu pārthāḥ santu nirāmayāḥ. na hy adharmeṇa rājarṣiḥ pāṇḍavo jetum icchati.

मणिं चैतं प्रयच्छैभ्यो यस् ते शिरसि तिष्ठति। एतद् आदाय ते प्राणान् प्रतिदास्यन्ति पाण्डवाः।

maṇiṃ caitaṃ prayacchaibhyo yas te śirasi tiṣṭhati. etad ādāya te prāṇān pratidāsyanti pāṇḍavāḥ.

द्रौणिर् उवाच। पाण्डवैर् यानि रत्नानि यच् चान्यत् कौरवैर् धनम्। अवाप्तानीह तेभ्यो ऽयं मणिर् मम विशिष्यते।

drauṇir uvāca. pāṇḍavair yāni ratnāni yac cānyat kauravair dhanam. avāptānīha tebhyo 'yaṃ maṇir mama viśiṣyate.

यम् आबध्य भयं नास्ति शस्त्रव्याधिक्षुधाश्रयम्। देवेभ्यो दानवेभ्यो वा नागेभ्यो वा कथं चन।

yam ābadhya bhayaṃ nāsti śastravyādhikṣudhāśrayam. devebhyo dānavebhyo vā nāgebhyo vā kathaṃ cana.

न च रक्षोगणभयं न तस्करभयं तथा। एवंवीर्यो मणिर् अयं न मे त्याज्यः कथं चन।

na ca rakṣogaṇabhayaṃ na taskarabhayaṃ tathā. evaṃvīryo maṇir ayaṃ na me tyājyaḥ kathaṃ cana.

यत् तु मे भगवान् आह तन् मे कार्यम् अनन्तरम्। अयं मणिर् अयं चाहम् इषीका निपतिष्यति। न च शक्तो ऽस्मि भगवन् संहर्तुं पुनर् उद्यतम्। एतद् अस्त्रम् अतश् चैव गर्भेषु विसृजाम्य् अहम्। न च वाक्यं भगवतो न करिष्ये महामुने। प्राह द्रोणसुतं तत्र व्यासः परमदुर्मनाः। गर्भेषु पाण्डवेयानाम् अमोघं चैतद् उद्यतम्।

yat tu me bhagavān āha tan me kāryam anantaram. ayaṃ maṇir ayaṃ cāham iṣīkā nipatiṣyati. na ca śakto 'smi bhagavan saṃhartuṃ punar udyatam. etad astram ataś caiva garbheṣu visṛjāmy aham. na ca vākyaṃ bhagavato na kariṣye mahāmune. prāha droṇasutaṃ tatra vyāsaḥ paramadurmanāḥ. garbheṣu pāṇḍaveyānām amoghaṃ caitad udyatam.

व्यास उवाच। एवं कुरु न चान्या ते बुद्धिः कार्या कदा चन। गर्भेषु पाण्डवेयानां विसृज्यैतद् उपारम।

vyāsa uvāca. evaṃ kuru na cānyā te buddhiḥ kāryā kadā cana. garbheṣu pāṇḍaveyānāṃ visṛjyaitad upārama.

वैशंपायन उवाच। ततः परमम् अस्त्रं तद् अश्वत्थामा भृशातुरः। द्वैपायनवचः श्रुत्वा गर्भेषु प्रमुमोच ह। तम् उवाच हृषीकेशः पाण्डवानां हिते रतः। भविष्यम् एकम् उत्सृज्य गर्भेष्व् अस्त्रं निपात्यताम्। अहम् एकं ददाम्य् एषां पिण्डदं कीर्तिवर्धनम्। राजर्षिं पुण्यकर्माणम् अनेकक्रतुयाजिनम्। एवं कुरु न चान्या ते बुद्धिः कार्या कथं चन। आ गर्भात् पाण्डवेयानां कृत्वा पातं विनङ्क्ष्यति।

vaiśaṃpāyana uvāca. tataḥ paramam astraṃ tad aśvatthāmā bhṛśāturaḥ. dvaipāyanavacaḥ śrutvā garbheṣu pramumoca ha. tam uvāca hṛṣīkeśaḥ pāṇḍavānāṃ hite rataḥ. bhaviṣyam ekam utsṛjya garbheṣv astraṃ nipātyatām. aham ekaṃ dadāmy eṣāṃ piṇḍadaṃ kīrtivardhanam. rājarṣiṃ puṇyakarmāṇam anekakratuyājinam. evaṃ kuru na cānyā te buddhiḥ kāryā kathaṃ cana. ā garbhāt pāṇḍaveyānāṃ kṛtvā pātaṃ vinaṅkṣyati.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents