रामायण 7.81 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←उत्तर काण्ड

←अध्याय 81→

[rm-7-81] • 24 श्लोकाः

तथोक्तवति रामे तु तस्य जन्म तद् अद्भुतम्। उवाच लक्ष्मणो भूयो भरतश् च महायशाः।

tathoktavati rāme tu tasya janma tad adbhutam. uvāca lakṣmaṇo bhūyo bharataś ca mahāyaśāḥ.

सा प्रिया सोमपुत्रस्य संवत्सरम् अथोषिता। अकरोत् किं नरश्रेष्ठ तत् त्वं शंसितुम् अर्हसि।

sā priyā somaputrasya saṃvatsaram athoṣitā. akarot kiṃ naraśreṣṭha tat tvaṃ śaṃsitum arhasi.

तयोस् तद् वाक्यमाधुर्यं निशम्य परिपृच्छतोः। रामः पुनर् उवाचेमां प्रजापतिसुते कथाम्।

tayos tad vākyamādhuryaṃ niśamya paripṛcchatoḥ. rāmaḥ punar uvācemāṃ prajāpatisute kathām.

पुरुषत्वं गते शूरे बुधः परमबुद्धिमान्। संवर्तं परमोदारम् आजुहाव महायशाः।

puruṣatvaṃ gate śūre budhaḥ paramabuddhimān. saṃvartaṃ paramodāram ājuhāva mahāyaśāḥ.

च्यवनं भृगुपुत्रं च मुनिं चारिष्टनेमिनम्। प्रमोदनं मोदकरं ततो दुर्वाससं मुनिम्।

cyavanaṃ bhṛguputraṃ ca muniṃ cāriṣṭaneminam. pramodanaṃ modakaraṃ tato durvāsasaṃ munim.

एतान् सर्वान् समानीय वाक्यज्ञस् तत्त्वदर्शिनः। उवाच सर्वान् सुहृदो धैर्येण सुसमाहितः।

etān sarvān samānīya vākyajñas tattvadarśinaḥ. uvāca sarvān suhṛdo dhairyeṇa susamāhitaḥ.

अयं राजा महाबाहुः कर्दमस्य इलः सुतः। जानीतैनं यथा भूतं श्रेयो ह्य् अस्य विधीयताम्।

ayaṃ rājā mahābāhuḥ kardamasya ilaḥ sutaḥ. jānītainaṃ yathā bhūtaṃ śreyo hy asya vidhīyatām.

तेषां संवदताम् एव तम् आश्रमम् उपागमत्। कर्दमः सुमहातेजा द्विजैः सह महात्मभिः।

teṣāṃ saṃvadatām eva tam āśramam upāgamat. kardamaḥ sumahātejā dvijaiḥ saha mahātmabhiḥ.

पुलस्त्यश् च क्रतुश् चैव वषट्कारस् तथैव च। ॐकारश् च महातेजास् तम् आश्रमम् उपागमन्।

pulastyaś ca kratuś caiva vaṣaṭkāras tathaiva ca. oṃkāraś ca mahātejās tam āśramam upāgaman.

ते सर्वे हृष्टमनसः परस्परसमागमे। हितैषिणो बाह्लि पतेः पृथग् वाक्यम् अथाब्रुवन्।

te sarve hṛṣṭamanasaḥ parasparasamāgame. hitaiṣiṇo bāhli pateḥ pṛthag vākyam athābruvan.

कर्दमस् त्व् अब्रवीद् वाक्यं सुतार्थं परमं हितम्। द्विजाः शृणुत मद्वाक्यं यच् छ्रेयः पार्थिवस्य हि।

kardamas tv abravīd vākyaṃ sutārthaṃ paramaṃ hitam. dvijāḥ śṛṇuta madvākyaṃ yac chreyaḥ pārthivasya hi.

नान्यं पश्यामि भैषज्यम् अन्तरेण वृषध्वजम्। नाश्वमेधात् परो यज्ञः प्रियश् चैव महात्मनः।

nānyaṃ paśyāmi bhaiṣajyam antareṇa vṛṣadhvajam. nāśvamedhāt paro yajñaḥ priyaś caiva mahātmanaḥ.

तस्माद् यजामहे सर्वे पार्थिवार्थे दुरासदम्। कर्दमेनैवम् उक्तास् तु सर्व एव द्विजर्षभाः। रोचयन्ति स्म तं यज्ञं रुद्रस्याराधनं प्रति।

tasmād yajāmahe sarve pārthivārthe durāsadam. kardamenaivam uktās tu sarva eva dvijarṣabhāḥ. rocayanti sma taṃ yajñaṃ rudrasyārādhanaṃ prati.

संवर्तस्य तु राजर्षिः शिष्यः परपुरंजयः। मरुत्त इति विख्यातस् तं यज्ञं समुपाहरत्।

saṃvartasya tu rājarṣiḥ śiṣyaḥ parapuraṃjayaḥ. marutta iti vikhyātas taṃ yajñaṃ samupāharat.

ततो यज्ञो महान् आसीद् बुधाश्रमसमीपतः। रुद्रश् च परमं तोषम् आजगाम महायशाः।

tato yajño mahān āsīd budhāśramasamīpataḥ. rudraś ca paramaṃ toṣam ājagāma mahāyaśāḥ.

अथ यज्ञसमाप्तौ तु प्रीतः परमया मुदा। उमापतिर् द्विजान् सर्वान् उवाचेदम् इलां प्रति।

atha yajñasamāptau tu prītaḥ paramayā mudā. umāpatir dvijān sarvān uvācedam ilāṃ prati.

प्रीतो ऽस्मि हयमेधेन भक्त्या च द्विजसत्तमाः। अस्य बाह्लिपतेश् चैव किं करोमि प्रियं शुभम्।

prīto 'smi hayamedhena bhaktyā ca dvijasattamāḥ. asya bāhlipateś caiva kiṃ karomi priyaṃ śubham.

तथा वदति देवेशे द्विजास् ते सुसमाहिताः। प्रसादयन्ति देवेशं यथा स्यात् पुरुषस् त्व् इला।

tathā vadati deveśe dvijās te susamāhitāḥ. prasādayanti deveśaṃ yathā syāt puruṣas tv ilā.

ततः प्रीतमना रुद्रः पुरुषत्वं ददौ पुनः। इलायै सुमहातेजा दत्त्वा चान्तरधीयत।

tataḥ prītamanā rudraḥ puruṣatvaṃ dadau punaḥ. ilāyai sumahātejā dattvā cāntaradhīyata.

निवृत्ते हयमेधे तु गते चादर्शनं हरे। यथागतं द्विजाः सर्वे अगच्छन् दीर्घदर्शिनः।

nivṛtte hayamedhe tu gate cādarśanaṃ hare. yathāgataṃ dvijāḥ sarve agacchan dīrghadarśinaḥ.

राजा तु बाह्लिम् उत्सृज्य मध्यदेशे ह्य् अनुत्तमम्। निवेशयाम् आस पुरं प्रतिष्ठानं यशस्करम्।

rājā tu bāhlim utsṛjya madhyadeśe hy anuttamam. niveśayām āsa puraṃ pratiṣṭhānaṃ yaśaskaram.

शशबिन्दुस् तु राजासीद् बाह्ल्यां परपुरंजयः। प्रतिष्ठान इलो राजा प्रजापतिसुतो बली।

śaśabindus tu rājāsīd bāhlyāṃ parapuraṃjayaḥ. pratiṣṭhāna ilo rājā prajāpatisuto balī.

स काले प्राप्तवांल् लोकम् इलो ब्राह्मम् अनुत्तमम्। ऐलः पुरूरवा राजा प्रतिष्ठानम् अवाप्तवान्।

sa kāle prāptavāṃl lokam ilo brāhmam anuttamam. ailaḥ purūravā rājā pratiṣṭhānam avāptavān.

ईदृशो ह्य् अश्वमेधस्य प्रभावः पुरुषर्षभौ। स्त्रीभूतः पौरुषं लेभे यच् चान्यद् अपि दुर्लभम्।

īdṛśo hy aśvamedhasya prabhāvaḥ puruṣarṣabhau. strībhūtaḥ pauruṣaṃ lebhe yac cānyad api durlabham.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...