रामायण 7.80 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←उत्तर काण्ड

←अध्याय 80→

[rm-7-80] • 25 श्लोकाः

श्रुत्वा किम्पुरुषोत्पत्तिं लक्ष्मणो भरतस् तदा। आश्चर्यम् इति चाब्रूताम् उभौ रामं जनेश्वरम्।

śrutvā kimpuruṣotpattiṃ lakṣmaṇo bharatas tadā. āścaryam iti cābrūtām ubhau rāmaṃ janeśvaram.

अथ रामः कथाम् एतां भूय एव महायशाः। कथयाम् आस धर्मात्मा प्रजापतिसुतस्य वै।

atha rāmaḥ kathām etāṃ bhūya eva mahāyaśāḥ. kathayām āsa dharmātmā prajāpatisutasya vai.

सर्वास् ता विद्रुता दृष्ट्वा किंनरीर् ऋषिसत्तमः। उवाच रूपसंपन्नां तां स्त्रियं प्रहसन्न् इव।

sarvās tā vidrutā dṛṣṭvā kiṃnarīr ṛṣisattamaḥ. uvāca rūpasaṃpannāṃ tāṃ striyaṃ prahasann iva.

सोमस्याहं सुदयितः सुतः सुरुचिरानने। भजस्व मां वरारोहे भक्त्या स्निग्धेन चक्षुषा।

somasyāhaṃ sudayitaḥ sutaḥ surucirānane. bhajasva māṃ varārohe bhaktyā snigdhena cakṣuṣā.

तस्य तद् वचनं श्रुत्वा शून्ये स्वजनवर्जिता। इला सुरुचिरप्रख्यं प्रत्युवाच महाग्रहम्।

tasya tad vacanaṃ śrutvā śūnye svajanavarjitā. ilā suruciraprakhyaṃ pratyuvāca mahāgraham.

अहं कामकरी सौम्य तवास्मि वशवर्तिनी। प्रशाधि मां सोमसुत यथेच्छसि तथा कुरु।

ahaṃ kāmakarī saumya tavāsmi vaśavartinī. praśādhi māṃ somasuta yathecchasi tathā kuru.

तस्यास् तद् अद्भुतप्रख्यं श्रुत्वा हर्षसमन्वितः। स वै कामी सह तया रेमे चन्द्रमसः सुतः।

tasyās tad adbhutaprakhyaṃ śrutvā harṣasamanvitaḥ. sa vai kāmī saha tayā reme candramasaḥ sutaḥ.

बुधस्य माधवो मासस् ताम् इलां रुचिराननाम्। गतो रमयतो ऽत्यर्थं क्षणवत् तस्य कामिनः।

budhasya mādhavo māsas tām ilāṃ rucirānanām. gato ramayato 'tyarthaṃ kṣaṇavat tasya kāminaḥ.

अथ मासे तु संपूर्णे पूर्णेन्दुसदृशाननः। प्रजापतिसुतः श्रीमाञ् शयने प्रत्यबुध्यत।

atha māse tu saṃpūrṇe pūrṇendusadṛśānanaḥ. prajāpatisutaḥ śrīmāñ śayane pratyabudhyata.

सो ऽपश्यत् सोमजं तत्र तप्यन्तं सलिलाशये। ऊर्ध्वबाहुं निरालम्बं तं राजा प्रत्यभाषत।

so 'paśyat somajaṃ tatra tapyantaṃ salilāśaye. ūrdhvabāhuṃ nirālambaṃ taṃ rājā pratyabhāṣata.

भगवन् पर्वतं दुर्गं प्रविष्टो ऽस्मि सहानुगः। न च पश्यामि तत् सैन्यं क्व नु ते मामका गताः।

bhagavan parvataṃ durgaṃ praviṣṭo 'smi sahānugaḥ. na ca paśyāmi tat sainyaṃ kva nu te māmakā gatāḥ.

तच् छ्रुत्वा तस्य राजर्षेर् नष्टसंज्ञस्य भाषितम्। प्रत्युवाच शुभं वाक्यं सान्त्वयन् परया गिरा।

tac chrutvā tasya rājarṣer naṣṭasaṃjñasya bhāṣitam. pratyuvāca śubhaṃ vākyaṃ sāntvayan parayā girā.

अश्मवर्षेण महता भृत्यास् ते विनिपातिताः। त्वं चाश्रमपदे सुप्तो वातवर्षभयार्दितः।

aśmavarṣeṇa mahatā bhṛtyās te vinipātitāḥ. tvaṃ cāśramapade supto vātavarṣabhayārditaḥ.

समाश्वसिहि भद्रं ते निर्भयो विगतज्वरः। फलमूलाशनो वीर वस चेह यथासुखम्।

samāśvasihi bhadraṃ te nirbhayo vigatajvaraḥ. phalamūlāśano vīra vasa ceha yathāsukham.

स राजा तेन वाक्येन प्रत्याश्वस्तो महायशाः। प्रत्युवाच शुभं वाक्यं दीनो भृत्यजनक्षयात्।

sa rājā tena vākyena pratyāśvasto mahāyaśāḥ. pratyuvāca śubhaṃ vākyaṃ dīno bhṛtyajanakṣayāt.

त्यक्ष्याम्य् अहं स्वकं राज्यं नाहं भृत्यैर् विना कृतः। वर्तयेयं क्षणं ब्रह्मन् समनुज्ञातुम् अर्हसि।

tyakṣyāmy ahaṃ svakaṃ rājyaṃ nāhaṃ bhṛtyair vinā kṛtaḥ. vartayeyaṃ kṣaṇaṃ brahman samanujñātum arhasi.

सुतो धर्मपरो ब्रह्मञ् ज्येष्ठो मम महायशाः। शशबिन्दुर् इति ख्यातः स मे राज्यं प्रपत्स्यते।

suto dharmaparo brahmañ jyeṣṭho mama mahāyaśāḥ. śaśabindur iti khyātaḥ sa me rājyaṃ prapatsyate.

न हि शक्ष्याम्य् अहं गत्वा भृत्यदारान् सुखान्वितान्। प्रतिवक्तुं महातेजः किं चिद् अप्य् अशुभं वचः।

na hi śakṣyāmy ahaṃ gatvā bhṛtyadārān sukhānvitān. prativaktuṃ mahātejaḥ kiṃ cid apy aśubhaṃ vacaḥ.

तथा ब्रुवति राजेन्द्रे बुधः परमम् अद्भुतम्। सान्त्वपूर्वम् अथोवाच वासस् त इह रोचताम्।

tathā bruvati rājendre budhaḥ paramam adbhutam. sāntvapūrvam athovāca vāsas ta iha rocatām.

न संतापस् त्वया कार्यः कार्दमेय महाबल। संवत्सरोषितस्येह कारयिष्यामि ते हितम्।

na saṃtāpas tvayā kāryaḥ kārdameya mahābala. saṃvatsaroṣitasyeha kārayiṣyāmi te hitam.

तस्य तद् वचनं श्रुत्वा बुधस्याक्लिष्टकर्मणः। वासाय विदधे बुद्धिं यद् उक्तं ब्रह्मवादिना।

tasya tad vacanaṃ śrutvā budhasyākliṣṭakarmaṇaḥ. vāsāya vidadhe buddhiṃ yad uktaṃ brahmavādinā.

मासं स स्त्री तदा भूत्वा रमयत्य् अनिशं शुभा। मासं पुरुषभावेन धर्मबुद्धिं चकार सः।

māsaṃ sa strī tadā bhūtvā ramayaty aniśaṃ śubhā. māsaṃ puruṣabhāvena dharmabuddhiṃ cakāra saḥ.

ततः स नवमे मासि इला सोमसुतात्मजम्। जनयाम् आस सुश्रोणी पुरूरवसम् आत्मजम्।

tataḥ sa navame māsi ilā somasutātmajam. janayām āsa suśroṇī purūravasam ātmajam.

जातमात्रं तु सुश्रोणी पितुर् हस्ते न्यवेशयत्। बुधस्य समवर्णाभम् इलापुत्रं महाबलम्।

jātamātraṃ tu suśroṇī pitur haste nyaveśayat. budhasya samavarṇābham ilāputraṃ mahābalam.

बुधो ऽपि पुरुषीभूतं समाश्वास्य नराधिपम्। कथाभी रमयाम् आस धर्मयुक्ताभिर् आत्मवान्।

budho 'pi puruṣībhūtaṃ samāśvāsya narādhipam. kathābhī ramayām āsa dharmayuktābhir ātmavān.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...