रामायण 7.57 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←उत्तर काण्ड

←अध्याय 57→

[rm-7-57] • 35 श्लोकाः

प्रस्थाप्य तद् बलं सर्वं मासमात्रोषितः पथि। एक एवाशु शत्रुघ्नो जगाम त्वरितस् तदा।

prasthāpya tad balaṃ sarvaṃ māsamātroṣitaḥ pathi. eka evāśu śatrughno jagāma tvaritas tadā.

द्विरात्रम् अन्तरे शूर उष्य राघवनन्दनः। वाल्मीकेर् आश्रमं पुण्यम् अगच्छद् वासम् उत्तमम्।

dvirātram antare śūra uṣya rāghavanandanaḥ. vālmīker āśramaṃ puṇyam agacchad vāsam uttamam.

सो ऽभिवाद्य महात्मानं वाल्मीकिं मुनिसत्तमम्। कृताञ्जलिर् अथो भूत्वा वाक्यम् एतद् उवाच ह।

so 'bhivādya mahātmānaṃ vālmīkiṃ munisattamam. kṛtāñjalir atho bhūtvā vākyam etad uvāca ha.

भगवन् वस्तुम् इच्छामि गुरोः कृत्याद् इहागतः। श्वः प्रभाते गमिष्यामि प्रतीचीं वारुणीं दिशम्।

bhagavan vastum icchāmi guroḥ kṛtyād ihāgataḥ. śvaḥ prabhāte gamiṣyāmi pratīcīṃ vāruṇīṃ diśam.

शत्रुघ्नस्य वचः श्रुत्वा प्रहस्य मुनिपुंगवः। प्रत्युवाच महात्मानं स्वागतं ते महायशः।

śatrughnasya vacaḥ śrutvā prahasya munipuṃgavaḥ. pratyuvāca mahātmānaṃ svāgataṃ te mahāyaśaḥ.

स्वम् आश्रमम् इदं सौम्य राघवाणां कुलस्य ह। आसनं पाद्यम् अर्घ्यं च निर्विशङ्कः प्रतीच्छ मे।

svam āśramam idaṃ saumya rāghavāṇāṃ kulasya ha. āsanaṃ pādyam arghyaṃ ca nirviśaṅkaḥ pratīccha me.

प्रतिगृह्य ततः पूजां फलमूलं च भोजनम्। भक्षयाम् आस काकुत्स्थस् तृप्तिं च परमां गतः।

pratigṛhya tataḥ pūjāṃ phalamūlaṃ ca bhojanam. bhakṣayām āsa kākutsthas tṛptiṃ ca paramāṃ gataḥ.

स तु भुक्त्वा महाबाहुर् महर्षिं तम् उवाच ह। पूर्वं यज्ञविभूतीयं कस्याश्रमसमीपतः।

sa tu bhuktvā mahābāhur maharṣiṃ tam uvāca ha. pūrvaṃ yajñavibhūtīyaṃ kasyāśramasamīpataḥ.

तस्य तद्भाषितं श्रुत्वा वाल्मीकिर् वाक्यम् अब्रवीत्। शत्रुघ्न शृणु यस्येदं बभूवायतनं पुरा।

tasya tadbhāṣitaṃ śrutvā vālmīkir vākyam abravīt. śatrughna śṛṇu yasyedaṃ babhūvāyatanaṃ purā.

युष्माकं पूर्वको राजा सुदासस्य महात्मनः। पुत्रो मित्रसहो नाम वीर्यवान् अतिधार्मिकः।

yuṣmākaṃ pūrvako rājā sudāsasya mahātmanaḥ. putro mitrasaho nāma vīryavān atidhārmikaḥ.

स बाल एव सौदासो मृगयाम् उपचक्रमे। चञ्चूर्यमाणं ददृशे स शूरो राक्षसद्वयम्।

sa bāla eva saudāso mṛgayām upacakrame. cañcūryamāṇaṃ dadṛśe sa śūro rākṣasadvayam.

शार्दूलरूपिणौ घोरौ मृगान् बहुसहस्रशः। भक्षयाणाव् असंतुष्टौ पर्याप्तिं च न जग्मतुः।

śārdūlarūpiṇau ghorau mṛgān bahusahasraśaḥ. bhakṣayāṇāv asaṃtuṣṭau paryāptiṃ ca na jagmatuḥ.

स तु तौ राक्षसौ दृष्ट्वा निर्मृगं च वनं कृतम्। क्रोधेन महताविष्टो जघानैकं महेषुणा।

sa tu tau rākṣasau dṛṣṭvā nirmṛgaṃ ca vanaṃ kṛtam. krodhena mahatāviṣṭo jaghānaikaṃ maheṣuṇā.

विनिपात्य तम् एकं तु सौदासः पुरुषर्षभः। विज्वरो विगतामर्षो हतं रक्षो ऽभ्यवैक्षत।

vinipātya tam ekaṃ tu saudāsaḥ puruṣarṣabhaḥ. vijvaro vigatāmarṣo hataṃ rakṣo 'bhyavaikṣata.

निरीक्षमाणं तं दृष्ट्वा सहायस् तस्य रक्षसः। संतापम् अकरोद् घोरं सौदासं चेदम् अब्रवीत्।

nirīkṣamāṇaṃ taṃ dṛṣṭvā sahāyas tasya rakṣasaḥ. saṃtāpam akarod ghoraṃ saudāsaṃ cedam abravīt.

यस्माद् अनपराद्धं त्वं सहायं मम जघ्निवान्। तस्मात् तवापि पापिष्ठ प्रदास्यामि प्रतिक्रियाम्।

yasmād anaparāddhaṃ tvaṃ sahāyaṃ mama jaghnivān. tasmāt tavāpi pāpiṣṭha pradāsyāmi pratikriyām.

एवम् उक्त्वा तु तं रक्षस् तत्रैवान्तरधीयत। कालपर्याययोगेन राजा मित्रसहो ऽभवत्।

evam uktvā tu taṃ rakṣas tatraivāntaradhīyata. kālaparyāyayogena rājā mitrasaho 'bhavat.

राजापि यजते यज्ञं तस्याश्रमसमीपतः। अश्वमेधं महायज्ञं तं वसिष्ठो ऽभ्यपालयत्।

rājāpi yajate yajñaṃ tasyāśramasamīpataḥ. aśvamedhaṃ mahāyajñaṃ taṃ vasiṣṭho 'bhyapālayat.

तत्र यज्ञो महान् आसीद् बहुवर्षगणायुतान्। समृद्धः परया लक्ष्म्या देवयज्ञसमो ऽभवत्।

tatra yajño mahān āsīd bahuvarṣagaṇāyutān. samṛddhaḥ parayā lakṣmyā devayajñasamo 'bhavat.

अथावसाने यज्ञस्य पूर्ववैरम् अनुस्मरन्। वसिष्ठरूपी राजानम् इति होवाच राक्षसः।

athāvasāne yajñasya pūrvavairam anusmaran. vasiṣṭharūpī rājānam iti hovāca rākṣasaḥ.

अद्य यज्ञावसानान्ते सामिषं भोजनं मम। दीयताम् इति शीघ्रं वै नात्र कार्या विचारणा।

adya yajñāvasānānte sāmiṣaṃ bhojanaṃ mama. dīyatām iti śīghraṃ vai nātra kāryā vicāraṇā.

तच् छ्रुत्वा व्याहृतं वाक्यं रक्षसा कामरूपिणा। भक्षसंस्कारकुशलम् उवाच पृथिवीपतिः।

tac chrutvā vyāhṛtaṃ vākyaṃ rakṣasā kāmarūpiṇā. bhakṣasaṃskārakuśalam uvāca pṛthivīpatiḥ.

हविष्यं सामिषं स्वादु यथा भवति भोजनम्। तथा कुरुष्व शीघ्रं वै परितुष्येद् यथा गुरुः।

haviṣyaṃ sāmiṣaṃ svādu yathā bhavati bhojanam. tathā kuruṣva śīghraṃ vai parituṣyed yathā guruḥ.

शासनात् पार्थिवेन्द्रस्य सूदः संभ्रान्तमानसः। स च रक्षः पुनस् तत्र सूदवेषम् अथाकरोत्।

śāsanāt pārthivendrasya sūdaḥ saṃbhrāntamānasaḥ. sa ca rakṣaḥ punas tatra sūdaveṣam athākarot.

स मानुषम् अथो मांसं पार्थिवाय न्यवेदयत्। इदं स्वादुहविष्यं च सामिषं चान्नम् आहृतम्।

sa mānuṣam atho māṃsaṃ pārthivāya nyavedayat. idaṃ svāduhaviṣyaṃ ca sāmiṣaṃ cānnam āhṛtam.

स भोजनं वसिष्ठाय पत्न्या सार्धम् उपाहरत्। मदयन्त्या नरव्याघ्र सामिषं रक्षसा हृतम्।

sa bhojanaṃ vasiṣṭhāya patnyā sārdham upāharat. madayantyā naravyāghra sāmiṣaṃ rakṣasā hṛtam.

ज्ञात्वा तदामिषं विप्रो मानुषं भोजनाहृतम्। क्रोधेन महताविष्टो व्याहर्तुम् उपचक्रमे।

jñātvā tadāmiṣaṃ vipro mānuṣaṃ bhojanāhṛtam. krodhena mahatāviṣṭo vyāhartum upacakrame.

यस्मात् त्वं भोजनं राजन् ममैतद् दातुम् इच्छसि। तस्माद् भोजनम् एतत् ते भविष्यति न संशयः।

yasmāt tvaṃ bhojanaṃ rājan mamaitad dātum icchasi. tasmād bhojanam etat te bhaviṣyati na saṃśayaḥ.

स राजा सह पत्न्या वै प्रणिपत्य मुहुर् मुहुः। पुनर् वसिष्ठं प्रोवाच यद् उक्तं ब्रह्मरूपिणा।

sa rājā saha patnyā vai praṇipatya muhur muhuḥ. punar vasiṣṭhaṃ provāca yad uktaṃ brahmarūpiṇā.

तच् छ्रुता पार्थिवेन्द्रस्य रक्षसा विकृतं च तत्। पुनः प्रोवाच राजानं वसिष्ठः पुरुषर्षभम्।

tac chrutā pārthivendrasya rakṣasā vikṛtaṃ ca tat. punaḥ provāca rājānaṃ vasiṣṭhaḥ puruṣarṣabham.

मया रोषपरीतेन यद् इदं व्याहृतं वचः। नैतच् छक्यं वृथा कर्तुं प्रदास्यामि च ते वरम्।

mayā roṣaparītena yad idaṃ vyāhṛtaṃ vacaḥ. naitac chakyaṃ vṛthā kartuṃ pradāsyāmi ca te varam.

कालो द्वादश वर्षाणि शापस्यास्य भविष्यति। मत्प्रसादाच् च राजेन्द्र अतीतं न स्मरिष्यसि।

kālo dvādaśa varṣāṇi śāpasyāsya bhaviṣyati. matprasādāc ca rājendra atītaṃ na smariṣyasi.

एवं स राजा तं शापम् उपभुज्यारिमर्दनः। प्रतिलेभे पुना राज्यं प्रजाश् चैवान्वपालयत्।

evaṃ sa rājā taṃ śāpam upabhujyārimardanaḥ. pratilebhe punā rājyaṃ prajāś caivānvapālayat.

तस्य कल्माषपादस्य यज्ञस्यायतनं शुभम्। आश्रमस्य समीपे ऽस्मिन् यस्मिन् पृच्छसि राघव।

tasya kalmāṣapādasya yajñasyāyatanaṃ śubham. āśramasya samīpe 'smin yasmin pṛcchasi rāghava.

तस्य तां पार्थिवेन्द्रस्य कथां श्रुत्वा सुदारुणाम्। विवेश पर्णशालायां महर्षिम् अभिवाद्य च।

tasya tāṃ pārthivendrasya kathāṃ śrutvā sudāruṇām. viveśa parṇaśālāyāṃ maharṣim abhivādya ca.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...